talab omillari ni alohida ajratish maqsadga muvofiqki, ular yordamida
sotib oluvchi tomonidan tovarga bo‘lgan talabning bahosi
aniqlanadi. Bunga tovarning foydaliligi yoki iste’mol xususiyatlari,
ya’ni ehtiyojni qondirish qobiliyati, uning sifat tavsiflari kiradi.
Undan so‘ng ushbu tovarni sotib oluvchi ega bo‘lgan to‘lovga
layoqatli talabning tavsifi, shuningdek, tovarni sotib olishdan bosh
torta turib, sotib oluvchi yig‘ishi mumkin bo‘lgan jamg‘armaning
darajasi kerak. Oxirida talabning hajmi, ya’ni bahoning shu
darajasida sotib oluvchi qodir bo‘lgan tovarning miqdori
aniqlanadi.
Iste’mol tanlov omillari almashtiriladigan tovarlar tizimida
tovarning raqobatdoshligini aniqlab beradi. Tovar va mahsulotlarni
295
etadi. Buning uchun yangi buyumlarni yaratish algoritmini to‘liq
o‘zgartirish,
baholarni
shakllantirishning
qimmatli
(boylikli)
yondashuviga o‘tish kerak.
Baholarni qimmatli shakllantirish baholarni shunday
o‘rnatilishini taqozo etadiki, unga ko‘ra bu narsa XYuSning yuqori
foyda olishini “baho/xarajatlar” foydali nisbatiga erishish hisobidan
ta’minlamog‘i kerak. Buning uchun, eng avvalo, tovarga sotib
oluvchi qanday bahoni to‘lashga tayyor ekanligini bilmoq lozim.
Albatta, turli holatlarning ta’siri mavjud bo‘lganligi uchun uni
aniqlash ancha murakkab hisoblanadi.
Tajribali sotib oluvchilar tovar uchun to‘lashga tayyor bo‘lgan
haqiqiy summalarini kamdan-kam hollardagina aytadilar. Ayniqsa,
bu
xususiyat bilan
firmalarni ta’minlovchi faoliyat
bilan
shug‘ullanuvchilar alohida ajralib turadi. Agar o‘zlari xaridor
bo‘layotgan
tegishli
tovarlar
baholarining
o‘zgarib
turishi
mumkinligini tushunsalar, ular faqat kerakli tovarning haqiqiy
bahosini yashiribgina qolmasdan, balki bu xususida ishlab chiqa-
ruvchini ongli ravishda chalg‘itish usullarini ham qidirib topishga
harakat
qiladilar.
Bunday
vaziyatda
ishlab
chiqaruvchi
marketologlarining iste’molchilar bilan aloqalari asosida qurilgan
barcha urinishlari uddaburon ta’minotchilar tomonidan ongli
ravishda tashlangan dezinformatsiya orqali yo‘qqa chiqarilishi
mumkin.
Shuning uchun ham bunday vaziyatda XYuS ta’minotchisi
mutaxassisining asosiy vazifasi sotib oluvchilar to‘lashga tayyor
bo‘lgan bahoda katta miqdordagi buyurtmalarni olmaslik bilan
belgilanadi. XYuS marketologi va ta’minotchilarning o‘ziga xos
bo‘lgan san’ati sotib oluvchilardan tovarning haqiqiy bahosini
o‘zida iloji boricha ko‘proq aks ettirishi mumkin bo‘lgan bahoda
to‘lashga tayyor ekanliklariga erishish orqali ifodalanadi. Bir
vaqtning o‘zida, firmaning yangi mahsulotini qanday bahoda sotib
olishga tayyor ekanliklari xususida sotib oluvchilarga murojaat
qilish hato hisoblanadi. Sotib oluvchilar bunday vaziyatda yangi
tovarni yyetarli darajada baholay olmaslikka va uning bahosini iloji
boricha pasaytirishga harakat qilishlari tufayli ularning yuqoridagi
savolga javoblari salbiy bo‘lishi mumkin. Amaliyotda sotuvning
haqiqiy bahosi marketing tadqiqotlarining natijalari bilan kamdan-
kam hollardagina bir-biriga mos tushadi.