Tarbiyada interfaol usullar

Kurs ishining predmetini: Ushbu maqolada Maktabgacha ta’lim tashkilotida rivojlanish markazlarini samarali tashkil etish bo‘yicha metodik tavsiyalar haqida ham aytib o`tiladi.
Kurs ishining maqsadi: bolaning har tomonlama rivojlanishi, tarbiyalanishi, o‘qishi va uning maktabga samarali tayyorgarligini ta’minlash uchun sharoit yaratish
Kurs ishining vazifalari:
Bolalar tashabbusi hamda o’zaro mustaqilligi rivojlanishi;
Ma’lumotni o’rganish va mustaqil ravishda ishlab chiqarish qobiliyatini shakllantirish;
Bolalar bilan integratsiyalashish;
Bolalar va kattalar o’rtasidagi muloqotlar;
Bolaning jamiyatga faol jalb qilish
Kurs ishining metodlari: Eksperimental, kuzatish, suhbat, anketa, taqqoslash, proektiv metodlar va hokazo.
Kurs ishining nazariy ahamiyati. Interfaol o’rganish, shubha yo’qki, pedagogikaning qiziqarli, ijodiy, istiqbolli yo’nalishidir. Bu ularning psixologik imkoniyatlarini hisobga olgan holda maktabgacha yoshdagi bolalarning barcha imkoniyatlarini ro’yobga chiqarishga yordam beradi.
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Tadqiqotdan olingan natijaga asoslanib ishlab chiqilgan me`yoriy ma`lumotlardan maktabgacha ta`lim tashkiloti faoliyatini o`zaro munosabatlarini o`rganish borasidagi ishlarni amalga oshirishda bo`lg`usi tarbiyachilar, ish faoliyatidagi tarbiyachilar, maktabgacha ta`lim mamuriyati va amaliy psixologlar faoliyatida foydalanishlari mumkin.
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish, 2 bob, har bir bobda 2 paragraf, xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
I-BOB. INTERFAOL METODLAR TURLARI VA XILMA-XILLIGI


1.1 Interfaol metodlar o`zi nima va qanday holatlarda qo`llash ma`qul.
Interfaol o’rganish, shubha yo’qki, pedagogikaning qiziqarli, ijodiy, istiqbolli yo’nalishidir. Bu ularning psixologik imkoniyatlarini hisobga olgan holda maktabgacha yoshdagi bolalarning barcha imkoniyatlarini ro’yobga chiqarishga yordam beradi. Interaktiv texnologiyalardan foydalanish butun dunyo bo’ylab dunyodagi bolalar haqidagi bilim va taqdimotni boyitishga imkon beradi, tengdoshlar va kattalar bilan munosabatlar haqida bolalarni ijtimoiy munosabatlar tizimida faol munosabatda bo’lishga undaydi. Pedagogika sohasida bir nechta o’quv modellari farq qiladi:
1) Passiv – bola mashg’ulotning “ob’ekt” sifatida ishlaydi (tinglash va tomosha qilish)
2) faol – bola mashg’ulotning “mavzusi” sifatida ishlaydi (mustaqil ish, ijodiy vazifalar)
3) Interfaol – bola va o’qituvchining o’zaro ishlashi. Shuningdek, aytib joizki, bunday o’quv va ta’limning asosiy vazifalari:
Bolalar tashabbusi hamda o’zaro mustaqilligi rivojlanishi;
Ma’lumotni o’rganish va mustaqil ravishda ishlab chiqarish qobiliyatini shakllantirish;
Bolalar bilan integratsiyalashish;
Bolalar va kattalar o’rtasidagi muloqotlar;
Bolaning jamiyatga faol jalb qilish.¹
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlash uchun interfaol 78 ata 78 z 78 ic texnologiyalarni joriy etish asta-sekin amalga oshiriladigan jarayon, bu, albatta, maktabgacha yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Bugun yurtimizdagi maktabgacha ta’lim muassasalarida bir necha interfaol texnologik mashg’ulotlardan foydalaniladi [5-8]. Misol uchun: “Kichik guruhlarda ishlash(Troika) “ ushbu ish texnologiyasining qo’llanilishi barcha bolalar asosida ishlash imkonini beradi. Bolalar o’z mustaqil ishlarini, nafaqat o’zining balki o’rtog’ining ishini baholashni, o’zaro aloqa qilish, bir-birlariga yordam berishni o’rganadilar. “Zanjir” Ushbu texnologiyaning asosi bitta vazifaga har bir ishtirokchining izchil yechimi qidirishi hisoblanadi. Umumiy maqsadning mavjudligi, va o’zaro bir-birlariga yordam ko’rsatish muhitini bir-birlari bilan qamrab olishga, vazifani hal qilish imkoniyatlarini taqdim etadi, bolalarda jamoada ishlash imkoniyatini shakllantiradi. “Bilim daraxti”- bu bolalarda kommunikativ ko’nikmalarni rivojlantiradi, muzokaralar olib boorish va vazifalarni hal qilishda mas’uliyat his qilish qobiliyatini shakllantiradi [9]. Interfaol mashg’ulotlar faol o’quv usulining navlaridan biridir. Interfaol o’quv o’zaro ta’siri nafaqat tarbiyachi va maktabgacha yoshdgi bolajonlar o’rtasida amalga oshiriladi, bu holda barcha ko’plab tinglovchilar birgalikda ishlaydi (yoki guruhlarda ishlaydilar). Interfaol o’rganish usullari har doim o’zaro ta’sir, hamkorlik, qidirish, muloqot, odamlar yoki inson va axborot muhiti o’rtasidagi o’yindir. Darslarda faol va interfaol o’rganish usullaridan foydalangan holda o’qituvchi talabalar tomonidan o’qilgan materiallar miqdorini 90 foizgacha oshiradi. Maktabgacha ta’lim muassasasidagi interfaol texnologiyalar va o’quv usullariga asosan qo’llaniladi. Maktabgacha tarbiyachi uchun o’yin – bu asosiy faoliyat va u orqali bolaning yoshida zarur bo’lgan hamma narsani o’rgatishingiz mumkin [10-14]. Shu o’rinda dunyoning rivojlangan mamlakatlarui tajribasiga ham nazar tashlaymiz. Masalan:
1. Regjio Emiliya usuli. O’z-o’zini boshqarish- bu usulning o’ziga xos xususiyati. Uning falsafasi shundan iboratki, bolaning shaxsiyati, ular o’sib ulg’aygan paytlarida yoshligida paydo bo’ladi va ularda o’zlarini va g’oyalarini ifoda etishning ko’plab usullari mavjud. O’zlarini ifoda etishning bu usullari haykaltaroshlikdan tortib rasmgacha bo’lishi mumkin. Bolalarning o’zlarini namoyon etishlariga imkon berish ushbu uslubning asosiy tarkibiy qismi bo’lganligi sababli, ushbu maktabgacha ta’lim muassasalarida tarbiyalanuvchilarga o’z bilimlari doirasi bo’yicha so’z beriladi. Ularga ko’chib o’tishga, kuzatishga, narsalarga teginishga va sinfdagi boshqa bolalar bilan munosabatlarini o’rganishga ruxsat beriladi.
2. Waldorf usuli. Waldorf uslubining diqqat markazlari qat’iy akademiklar emas. Buning o’rniga, u o’z hayotining mazmunini topa oladigan har tomonlama rivojlangan bolalarni rivojlantirishga intiladi. Ushbu intizom bolalarni mustaqil fikrlovchi bo’lishlarini istaydi. Shunday qilib, ushbu uslub o’zlarining o’quv dasturlariga san’at, musiqa, hissiy, jismoniy va akademik ta’lim kabi ko’plab fanlarni o’z ichiga oladi. O’qish keyinchalik kiritiladi va Waldorf maktablari bolalar 79ata bo’lguncha kitoblardan foydalanmaydi va o’rta maktabgacha kompyuterlarni joriy qilmaydi.
Rivojlanish markazlari bolalar va kattalar bilan aloqa qilish va birgalikdagi faoliyatni, shuningdek o‘z o‘zi bilan shug‘ullanish imkoniyatini ta’minlashi kerak. Tematik rejalashtirishga ko‘ra, pedagog rivojlanish markazlarini didaktik materiallarlar va o‘yin uskunalari bilan ta’minlash ustida o‘ylashi va to‘ldirishi kerak. Markazlarni bolalar va pedagoglarning birgalikdagi faoliyati va hunarmandchilik mahsulotlari bilan to‘ldirish mumkin. Har bir markazning maqsadiga muvofiq haftaning boshida pedagogning tematik rejasiga binoan, materiallarlar tayyorlanadi va jihozlanadi. Qurilish, konstruktorlik va matematika markazi: har xil qurilish to‘plamlari - kublar, legolar, bloklar, konstruktorlar, o‘ynash uchun didaktik o‘yinlar va boshlang‘ich matematik tasavvurlarni rivojlantirish uchun o‘quv materiallarlari.
Rivojlanish markazlari ta’lim, rivojlantiruvchi, o‘qitish, rag‘batlantiruvchi, uyushgan, kommunikativ funksiyalarni bajarishi kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, odamlarning mentaliteti, qadriyat yo'nalishlari, kognitiv va hissiy-shaxsiy sohalardagi o'zgarishlar, bizning madaniyatimizga yot bo'lgan xatti-harakatlarning o'zlashtirilishi, iste'molchilikning dolzarblashuvi, munosabatlarda befarqlikning kuchayishi bilan birga keladi. va ob'ektiv va sub'ektiv ravishda kattalarning bolalik dunyosidan tobora kuchayib borayotgan psixologik begonalashuvi juda xavotirli bo'lib, butun madaniy va tarixiy meros tizimini yo'q qilish xavfini keltirib chiqaradi. Bundan tashqari, bu ma'lumotlar nafaqat strukturaviy-mazmunli mantiqiy bog'liqlik yoki izchillikka ega emas, balki ko'pikli tarzda taqdim etiladi, u bolaning hayotiga, uning rivojlanish jarayoniga "ajoyib", uning individualligini bostiradi. Lekin eng muhimi, zamonaviy ma'lumotlarda yaxshi-yomon, to'g'ri-noto'g'ri o'rtasidagi chegaralar. Bola hayotidagi eng oson yo'lni tanlab, unga to'kiladigan ma'lumotlar oqimida yo'qoladi: iste'mol yo'li, hissiy sovuqqonlik, boshqalarga befarqlik. Shunday qilib, olimlarning fikriga ko'ra, maktab yoshining boshida tomosha qilish vaqti 10-12 ming soatga etadi va Rossiya Fanlar akademiyasi Sotsiologiya instituti ma'lumotlariga ko'ra, ota-onalarning 60% dan ortig'i bo'sh vaqtlarini farzandlari bilan o'tkazishadi. televizor tomosha qilish, har o'ninchi maktabgacha yoshdagi bola bo'sh vaqtini televizor tomosha qilishda o'tkazadi. Natijada, bolaning o'z faoliyatini blokirovka qiluvchi ekranni rag'batlantirishga alohida ehtiyoj borBolalarni go'daklikdan televizor ekrani bilan tanishtirish bilan bog'liq faktlar va omillar alohida tashvish uyg'otadi. Agar ikki-uch o'n yil oldin bola asosan ma'lum bir jamiyat - oila, sinf, ichki davr, pioner, komsomol tashkilotlari sharoitida rivojlangan bo'lsa-da, lekin har doim ma'lum bir kattalarga aniq bog'langan bo'lsa, bugungi kunda u mutlaqo yangi vaziyatga joylashtirilgan. - maktabgacha, boshlang'ich maktab yoshidan boshlab u ulkan kengaygan ijtimoiy makonda bo'lganida, uning ongi tom ma'noda televizor, Internetdan kelayotgan ma'lumotlarning xaotik oqimi bilan bosilib, ota-onalardan olingan bilimlarni blokirovka qilgan holda, uzilgan aloqalar holati; o'qituvchilar, o'qituvchilar va barcha turdagi munosabatlar, aloqalar, harakatlar uchun cheksiz maydon ochish.. Ekranga qaramlik bolaning har qanday faoliyatga diqqatini jamlay olmasligiga, qiziqishning yo'qligiga, giperaktivlikka, beparvolikning kuchayishiga olib keladi. Bunday bolalar ekrandan olishga odatlangan doimiy tashqi stimulyatsiyaga muhtoj, ular uchun eshitiladigan nutqni idrok etish va o'qish qiyin: alohida so'zlar va qisqa jumlalarni tushunib, ularni bog'lay olmaydi, natijada ular matnni tushunmaydilar. bir butun sifatida. Bolalar o'zlari uchun biror narsa qilish qobiliyatini va istagini yo'qotadilar. Ular bir-birlari bilan gaplashishga qiziqmaydilar. Ular tugmachani bosib, yangi tayyor o'yin-kulgilarni kutishni afzal ko'rishadi. Muammo nafaqat dasturlarning mazmunini, ularni bolalar tomonidan o'zlashtirishning o'ziga xos xususiyatlarini, balki televizor tezligi va ritmlarining bolaning aqliy, psixofiziologik rivojlanishiga ta'sirini ham o'rganishdan kelib chiqadi. tubdan o'zgargan dunyoda juda muhim narsa shundaki, nafaqat insonning rivojlanishi va faoliyatining holati o'zgargan, balki insonning biologik tanasi, uning konstitutsiyasi ham o'zgarib bormoqda. Uning psixofizik xususiyatlari. Zamonaviy boladagi haqiqiy o'zgarishlar bolaning psixologik, neyropsikologik reaktsiyalarida ham, umuman jismoniy sog'lig'ida ham aniq namoyon bo'ladi.
Bolalardagi katta tug'ma farqlar har biriga alohida yondashuvni talab qiladi. Biroq, ularning bir-biridan farq qilishini bilishning o'zi etarli emas. Farqlarni, agar sonda bo'lmasa, hech bo'lmaganda sifat jihatidan, bir so'z bilan aniqlash va ifodalash talab qilinadi. Odamlar kuzatish va yozib olishni o'rganganlaridan beri odamlarning "xislatlari va turlarini" ajratib olishga urinishlar bo'ldi. Inson juda murakkab va ko'p qirrali va olimlarning qarashlari shunchalik farq qiladiki, umumiy qabul qilingan tasnif sodir bo'lmagan. Shaxsning barcha xilma-xil ko'rinishlarini sxemaga siqib qo'yishning iloji yo'q va nima muhim deb hisoblangan, ikkinchi darajali, har bir olim va kuzatuvchi bu haqda o'z fikriga ega. Agar shunday bo'lsa, bolalar psixikasini tasniflashga urinishlar mantiqiymi? Ular juda kichik bo'lsa-da, "turi" yoki "xususiyatlari" ni hisobga olish qiyin, yoshi bilan ular ehtiyojlar etuk va amalga oshishi bilan o'zgarishi mumkin. Ehtimol, kelajakdagi o'zgarishlar oldindan ko'rish mumkin bo'lgan dastlabki xususiyatlardan ko'ra muhimroqdir? Tarbiyachi bolaga yopishtiradigan va u o'zining yangi kuzatishlarini to'g'irlashi mumkin bo'lgan "yorliq" sxemaga to'g'ri kelmaydigan xususiyatlarning namoyon bo'lishiga e'tibor bermaslik, ta'limga tormoz bo'lmaydimi? Bu barcha xavf-xatarlar, shubhasiz, mavjud, ammo psixologik sxemalar mutlaq darajaga ko'tarilmasa, ular unchalik katta emas.
Shunga qaramay, bu urinishlarni inkor etishdan ko'ra, bolaning ruhiyatida xarakterli xususiyatlarni izlash va topish foydaliroqdir. Ushbu xususiyatlar ro'yxatini bilish allaqachon foydali bo'lib, u sizni "ob'ektni" o'rganishga tayyorlaydi, ularsiz boshqaruv bo'lmaydi.²
Tarbiya - bu bolaning boshlang'ich holatidan kerakli holatga o'tishi uchun uning rivojlanishini boshqarish ... Shaxs shakllanishining "traektoriyasi" ni kuzatish juda qiziq, bunday kuzatishlar mavjud, ammo, afsuski, ular faqat qamrab oladi. bolalar yoshi - 7-12 yoshgacha. Psixologlar bir narsada ixtilof qilmaydilar: yoshga qarab o'zgarmaydigan tug'ma shaxsiy xususiyatlar mavjud. (Va ba'zilar, ular umuman o'zgarmasligini ta'kidlaydilar!) Bu xususiyatlarning qanchasi boshqa savol, kimdir aytadi - ko'p, boshqalari - bir oz, deyarli hamma narsa singdirilgan va o'zgartirilgan. Bizning bolalar psixologlari (masalan, A.A. Lyublinskaya) temperament turlarini ajratish bilan cheklanib, ularni I.P. tomonidan tasdiqlangan eski Gippokrat qonunlariga ko'ra ajratadilar. Pavlov. Mana turlari. Xoleriklar- kuchli, qo'zg'aluvchan, cheksiz turdagi - yuqori kuchlanishga qodir, ammo uzoq emas, bu dam olish va tushkunlik bilan birga keladi. Optimizm va UDC (ruhiy qulaylik darajasi) past. Sanguine- kuchli muvozanatli turi - o'rtacha kuchlanish bilan tavsiflanadi, lekin faoliyatning tez o'zgarishi bilan. Optimistik, ochiqko'ngil. Flegmatik- kuchli tormozlash turi - ko'p dam olishni talab qilmaydigan uzoq muddatli barqaror o'rta kuchlanishga qodir. Melanxolik- zaif inhibitiv tip - kuchli yoki uzoq muddatli stressga qodir emas, pessimistlar. Yopiq. Bir nechta aniq turlar mavjud, odatda xarakter xususiyatlari bo'yicha tabiat chegaralari - stressning kuchi va davomiyligi, optimizm-pessimizm, ochiqlik-izolyatsiya va shunga mos ravishda ustunlik qiluvchi his-tuyg'ular. Bularning barchasi turli nisbatlarda taqdim etiladi. G'arbda psixosomatika deb ataladigan narsa keng tarqaldi, bu tananing tuzilishi va shaxsning ruhiy xususiyatlari o'rtasida sezilarli moslik borligini va ikkalasi ham barqaror ekanligini ko'rsatadi. Sheldonning tasnifi eng mashhurdir. U fizikaning uchta turini va psixikaning uchta turini ajratib ko'rsatdi, ular orasida 80% gacha bo'lgan yozishmalar topildi. Umumiy rivojlanish uchun men ushbu turlarning qisqacha tavsifini beraman.³
Ikkinchi tur - mezomorf- Bu mushaklar va suyaklarning ustunligi, kvadrat boshi, oz miqdordagi yog'li klassik Herkules. U temperamentga ko'ra liderdir. O'ziga ishonch, sarguzashtni sevish, hissiy qo'pollik, ba'zida - tajovuzkorlik. Qiyin paytlarda faol. Uchinchi tur - ektomorf- Bu ko'krak qafasi tor, qo'llari va oyoqlari ozg'in va uzun, yuzi uzun odam. Yog 'deyarli yo'q, mushaklar zaif, lekin asab tizimi yaxshi rivojlangan. Temperamentli bo'lmagan, yashirin va hissiy jihatdan himoyalangan, yolg'izlikka moyil. Albatta, bu tipologiya asosan sodda, ammo baribir ko'p sonli odamlarni ushbu tasnifga bo'lish mumkin. Turi taxminan besh yoshda shakllana boshlaydi, ammo ovqatlanish sharoitlari va jismoniy tarbiya konjenital anatomik xususiyatlarning ko'rinishini sezilarli darajada kechiktirishi mumkin.
Laboratoriyamizda V.M. Belov va uning hamkasblari bolalarni uzoq vaqt kuzatgan holda, xatti-harakatlarning asosiy xususiyatini asos qilib olgan holda uchta turni ajratib ko'rsatishdi. 1. Tadqiqotchilar: ular atrof-muhit ob'ektlariga juda faol qiziqish ko'rsatadilar, uzoq muddatli diqqatni jamlashga va sezilarli stressga qodir. 2. Rahbarlar: juda faol "rahbarlar", ochiqko'ngil, ammo konsentratsiyaga moyil emas. 3. Kuzatuvchilar: Baxtsiz, mening fikrimcha, passiv yigitlarga tegishli ta'rif, aftidan, xarakterning zaif turi. Bu o'rta dehqonlarning aksariyati bo'lib chiqdi. Shuningdek, biz psixikani tavsiflash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan o'z belgilar ro'yxatini tuzdik. Biz xarakterning mustahkamligi, asosiy ehtiyojlar va nekbinlikdan kelib chiqdik. Ayrim belgilar uchun ikkita qarama-qarshi sifat topildi va (+)2 - (+)1 - 0 - (-) - (-)2 ball bilan baholandi. Boshqalar uchun o'zini bitta sifat bilan cheklash kerak edi. 2 raqami aniq shaxsiy xususiyatga ega, 1 - sezilarli bo'lganda, 0 - qutbli fazilatlar o'rtasida shubhalar mavjud bo'lganda. Xarakterning kuchliligi: "Kuchli, o'rta, zaif"
Ko'pgina tadqiqotchilar ko'p yillar davomida kichkintoylarda aniqlangan asosiy shaxsiy xususiyatlarning o'zgarmasligini ta'kidladilar. Belgilarni ehtiyotkorlik bilan miqdoriy aniqlash, V.M. Belov uch yil - bir yildan to'rt yilgacha, bu kuzatishlarni tasdiqladi. Afsuski, bu muddat uzoqni nazarda tutuvchi xulosalar chiqarish va tavsiyalar berish uchun juda qisqa. O'smirlikning "tanqidiy" yoshida shaxsiyat sezilarli darajada o'zgaradi deb taxmin qilish mumkin. "Kadrlar bo‘lmasa, maktabgacha ta'lim sifati haqida gapirishga hojat ham yo‘q. Biz kadrlarni qayta tayyorlash masalasini ishlab chiqdik. Maktabgacha ta'lim mutaxassisligiga ega bo‘lmagan pedagoglar juda ko‘p. Bugungi kunda akademik litsey va kollejlardagi pedagoglarga ish kamaydi, ular pedagogik tajribaga ega bo‘lgan, lekin bazaviy maktabgacha ta'limga oid bilimlarga ega bo‘lmagan kishilardir. Bundaylar uchun pedagogika universitetlari qoshida 4 oylik qayta tayyorlash kurslari ochildi. Bugunga kelib 9400 dan ziyod pedagog ularni tugallab, MTV tizimiga qamrab olindi. Bundan tashqari, biz yangi moslashuvchan modelni ishlab chiqdik, ya'ni pedagogik ma'lumotga ega bo‘lmagan kishilar uchun 6 oylik kurslar tashkil etildi, ularning soni - 1500 nafar atrofida", - deydi maktabgacha ta'lim vaziri.⁴
Bundan tashqari, Toshkentdagi yangi Puchon Universiteti haqida unutmaslik kerak. 540 tinglovchi bugunga qadar sinovlardan o‘tgan. Ular yangi avlod pedagoglari bo‘lishadi, bu pedagoglar musiqiy ta'lim, sport ta'limi va boshqa yo‘nalishlarda ham ta'lim olib, har tomonlama mutaxassis bo‘lib yetishishadi.
Statistika
Maktabgacha ta'lim vazirligi tizimiga 3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan 2,5 mln bola qamrab olingan. Respublikadagi MTMlar soni esa - 6154. Ulardan 5586 tasi - davlatga qarashli, 568 tasi nodavlat ta'lim muassasasidir. Bugunga kelib 859 141 nafar bola maktabgacha ta'lim bilan qamrab olingan, bu umumiy hisobning 34 foizi demakdir. Jami 1 mln 600 dan ziyod bola maktabgacha ta'lim bilan qamrab olinmagan.
2030 yilga borib 85 foiz bola respublika MTMlariga qamrab olinishi maqsad qilinmoqda.
Yangi modellar
Maktabgacha ta'lim vazirligi maqsadi - barcha bolalarni teng asosli va yuqori sifatli maktabgacha ta'lim tizimiga qamrab olish. O‘zbekistonda uzoq qishloq punktlari bor, u yerda bolalar bog‘chalari yo‘q, shunday ekan, maktabgacha ta'lim olishning imkoni yo‘q. Qamrovni ta'minlash uchun MTV tomonidan o‘qitishning muqobil shakli - oilaviy MTMlar faoliyatini yo‘lga qo‘yishga doir qaror ishlab chiqildi.