Tarixdan bugungi kungacha turkiy xalqlar foydalangan taqvimlar

Sichqon, ho’kiz, yo’lbars, quyon, timsoh...
Mahmud Qoshg’ariy turklar tomonidan taqvim qanday va nima uchun yaratilganligini o‘zining “Devoni lugotit-turk” kitobida shunday izohlaydi:
“O'tgan yillarda bo'lib o'tgan urush sanasini eslay olmagan Podshoh: “Agar biz bunga qiynalayotgan bo'lsak, bizdan keyingilar ham qiynalishadi. Endi 12 burjni va 12 oy nomlarini hisobga olib, 12 yilni nomlaylik” ,-deydi. S
hundan so‘ng ular yovvoyi hayvonlarni suvga itarib yuboradilar. Suvdan o‘tagan birinchi 12 ta hayvonning nomi: sichqon, ho‘kiz, yo’lbars, quyon, timsoh, ilon, ot, qoʻy, maymun, tovuq, it, choʻchqa soʻzlari yillar nomi sifatida belgilanadi.
Qoshg’ariy, "Turklarda yetti kunning nomi yo'q. Chunki "hafta" tushunchasi Islomdan keyin o’zlashtirilgan",-deydi.
“O‘rxun bitiklaridagi tarixiy voqealar shu taqvim asosida bayon etilgan”.
Belgin Tezjan Aksuning aytishicha, o'n ikki hayvondan iborat turk taqvimi ko'plab sivilizatsiyalar tomonidan qo'llaniladi.
"Turk taqvimida oʻn ikki hayvon bilan sanalgan eng qadimgi turk yozuvi I. Goʻkturk xonligi davrida yozilgan Bugut yozuvidir. Yozuvda quyon yili qayd etilgan boʻlib, u 571 yilga toʻgʻri keladi. Yil, oy va kun yozuvlariga koʻra, shu va shunga oʻxshash misollarda taqvimning oʻsha davrda turklar orasida tez-tez qoʻllanilganligi ma’lum bo’ladi. VIII asrda yaratilgan Oʻrxun bitiklarida tarixiy voqealar shu taqvim asosida tasvirlangan, Xitoy manbalarida esa uyg‘urlar va qirg‘izlarning ham shu kalendardan foydalangani qayd etilgan.
Ushbu yil nomlari turklardan tashqari xitoylar, yaponlar, moʻgʻullar, hindlar, tibetliklar, forslar va boshqa xaqlar tomonidan ham oʻz tillariga tarjima qilingan. U hozir ham Osiyoning ba'zi qismlarida qo'llaniladi."
Hijriy, Jaloliy, Rumiy, Grigoriy...
Aksu turklar tomonidan qoʻllanilgan taqvim tizimlari va foydalanila boshlagan sanalar tartibini quyidagicha sanab oʻtadi:
-O'n ikki hayvonli turk kalendar tizimi (? -milodiy 571)
-Hijriy kalendar tizimi (9-10-asrlar)
-Jaloliy kalendar tizimi (11-asr)
-Ilxoniylar kalendar tizimi (13-14-asrlar)
-Rumiy kalendar tizimi (17-asr)
-Takvim-i G’arbi tizimi (1917)
-Grigoriy kalendar tizimi (1925-yil)