“Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor prof. A. Soleev

Amala
, 
ikkinchisiga 
Kamala
 
deb nom qo’yadi. Shu narsa xarakterliki, bolalar yoshlikdan bo’ri muhitiga 
tushib qolganliklari tufayli, fe’l-atvorlari, xatti-harakatlari jihatidan bo’rilardan farq 
qilmas edilar. Nutq yo’q, demak tafakkur ham nihoyat darajada cheklangan edi, juda 
katta qiyinchiliklar bilan qayta tarbiyalanilayotgan bo’ri muhitidagi bolalar 
shamollash natijasida o’lib qoladilar, Bu hodisa odamning shaxs sifatida rivojlanishi 

---

98 
uchun eng avval insoniy muhit, ya’ni ijtimoiy muhit bo’lishi kerakligini to’la 
tasdiqlaydi. 
Shaxs va uning psixologiyasiga ta’sir etuvchi 
ikkinchi omil ta’lim- tarbiya
ning 
ta’siridir. Ma’lumki, ta’lim-tarbiya inson ongini shakllantiradi, uning dunyoqarashi, 
e’tiqodi, hayotga bo’lgan munosabatini tarkib toptiradi. Agar bolalarning ruhiy 
taraqqiyotlari va shaxsiy xususiyatlarining tarkib topishi faqat tashqi ijtimoiy muhit 
bilan, ta’lim-tarbiyaning o’zigagina bog’liq bo’lganda edi, unday paytda biz bir xilda 
sun’iy va aynan bir xil ta’lim tarbiya sistemasini tashkil qilib, har tomondan bab-
baravar taraqqiy etgan va deyarli bir xil shaxsiy xususiyatlarga ega kishilarni 
yetishtirib chiqarar edik. Vaholanki, bunday bo’lishi mumkin emas. Shuni aytib 
o’tish kerakki, bola shaxsining tarkib topishiga ta’lim tarbiyaning ta’siri deganda, 
albatta, birinchi navbatda tarbiya muassasalarida, ya’ni bog’cha, maktab, internat, 
lisey va kollejlarda beriladigan ta’lim-tarbiya tushuniladi Biroq, bundan oilada bolaga 
beriladigan ta’lim tarbiya mutlaqo mustasno emas! Oiladagi umumiy ijtimoiy 
muhitdan tashqari oilada beriladigan ta’lim-tarbiyaning roli kattadir. Bola tarbiyasi 
bilan sistemali shug’ullanadigan va umuman shug’ullanmaydigan oilalardan misollar 
keltirish mumkin. 
Yuqorida aytib o’tilgan ikkita omildan tashqari