Tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor, professor Teshaev O. R

Klaster tuzishga savollar to‘plami.

DJTning umummiy asoslari. DJT vositalari va shakllari. Harakat tartibotlari.

Klaster tuzilmasi.













ОЗДОРОВИ-ТЕЛЬНЫЙ БЕГ














“Aqliy hujum usuli”

Usulni asosiy qoidalari:

• 
  fikrlash qobiliyatini shakllantirishini to‘xtatib qo‘yadigan tanbeh va kamchiliklarni aytmaslik;
  
• 
  o‘ziga xos sifatli g‘oyalarni shakllanishni rag‘batlantirish;
  
• 
  turli takliflarni yechish;
  
• 
  g‘oyalarni kombinatsiyalash, ularni rivojlantirish;
  
• 
  qiska javoblar, argumentatsiyasiz;
  

-guruhni ikki guruhga bo‘lish: fikr beruvchilar va fikrni rivojlantirish;

Savolar:1.Talabalarga miokardning o‘tkir infarkti bilan kasal bemorni statsionar sharoitidagi harakat tartiboti va uning vazifalarini aytish taklif etiladi. Har bir talaba o‘z fikrini bildiradi, doska yoki flipch-kartaga yozadi, keyin tayyor shablon yozuvlar bilan birma-bir solishtirilib, og‘zaki taxlil qilinadi. Qilingan vazifaning to‘g‘riligi baholanadi.

Javoblar shabloni: Miokardning o‘tkir infarkti bilan kasallangan bemorni statsionar sharoitda DJTning harakat tartibotlari va uning vazifalari;

1.Qat'iy to‘shak harakat tartiboti.

DJTning vazifalari :

-bemorlarning ruhiy-emotsional holatini yaxshilash;

-modda almashinuvini yaxshilash, ayniqsa miokardda;

-bo‘lishi mumkin bo‘lgan asoratlarning oldini olish;

-ekstrakardial qon aylanishi omillarini yaxshilash;

-diafragmal nafasga o‘rgatish;

-o‘ziga-o‘zi xizmat qilishning oddiy usullariga o‘rgatish;

-yelka bo‘g‘imida og‘riqning rivodlanishini yoki yelka-qo‘l sindromining rivojlanishini oldini olish.

2.Kengaytirilgan to‘shak harakat tartiboti.

DJTning vazifalari :

-lozim bo‘lsa asoratlarning oldini olishni davom ettirish;

-qon aylanishning ekstrakardial omillarini asta-sekin chiniqtirish;

-sistemalarning o‘zaro aloqalarini yaxshilash va tiklash;

-vestibulyar apparatning funksional holatini tiklash;

-bemorni o‘tirgan holatga o‘tkazish va o‘rgatish;

-bemorni turishga va yurishga tayyorlash va h.z.

3.Yarim to‘shak tartiboti.

DJTning vazifalari :

-bemorlarni vertikal holatga o‘tkazish va moslashtirish;

-tayanch-harakat apparatini asta-sekin chiniqtirish;

-asta-sekin miokardning funksional holatini yaxshilash;

-palata miqyosida o‘ziga-o‘zi xizmat qilishni o‘rgatish va h.z.

4.Erkin harakat tartiboti.

DJTning vazifalari :

-yurak-qon tomir sistemasini chiniqtirish;

-tayanch-harakat apparatini chiniqtirishni davom ettirish;

-zinapoyada yurish ko‘nikmasini o‘rgatish;

-mayishiy ko‘nikmalarga tayyorlash va h.z.

Ushbu uyin o‘zining fikrinini nuqtai nazarini shakllantirishga, optimal yechim hosil qilishga qaratilgan.

2. YuQTga DJT terapevtik ta'siri asosida nima yotadi ?

Javobi: DJT terpevtik ta'siri asosida dozalangan shug‘ullanish yotadi, aniq meyorlangan mashqlar a'zolar va tizimlarga MNS boshqaruv va koordinatsiyalovchi ta'sirini kuchaytiradi, ya'ni reflekslarni mustaxkamlanishi va rivojiga olib keladi, tizimlarni tashqi ta'sirotlari ga moslashishi o‘zagaradi.

Qontomir tizimidagi o‘zgarishlar:

- yurak mushaklarida mitoxondriylarning ko‘payishi;

-sarkoplazmatik retikulimda membrana massasining ortishi;

-modda almashinuvining kuchayishi;

-yurak dakapilyarlar sonining ortishi;

-koronar tomirlarda qon oqish hajmining ortishi;

-mioglobin miqdorining ortishi;

-adrenoergik nerv oxirlarining ortishi.

Natijada:

- yurak mushaklarining maksimal qiqarishi va bo‘shashishining tezligi ortadi;

- yurakning qisqarish soni va minutlik hajmi ortadi;

- yurak urish soni ortadi.

Qon aylanish tizimi quvvatining va ekonomik faoliyatining ortishi bilan nafas olish tizimida ham o‘zgarishlar kuzatiladi, o‘pka tiriklik sig‘imining ortishi, kislorod utilizatsiyasi koeffitsentining ortishi, o‘pkada maksimal ventilyasiyaning ortishi, nafas markazlarining uzoq vaqt davomida qo‘zg‘alishga chidamliligi ortadi.

3.“Mushaklar ichidagi yurak” deganda nima tushinasiz?

Javobi: Tananing ayrim mushak tolalarini doimiy qisqarishidan hosil bo‘lgan tebranishlar qon tomir devorlariga uzatiladi, pereferik qon aylanish aktivlashadi. Jismoniy yuklamalarga chidamlilikning ortishida qon aylanishning fiziologik himoya mexanizmlari shakllanadi :

-antioksidant tizim quvvatining ortishi, lipid almashinuvi ahamyatli;

-yurak qon-tomir tizimini zararlovchi omillarga qarshiligi ortadi;

-miokardning kislorodga bo‘lgan extiyojini kamaytiradi.

4.Miokard infarkti bilan bemorlarning og‘irligi bo‘yicha (sinfi) darajasi nechta?

Javobi: Miokard infarkti bilan bemorlar og‘irligi darajasi kasallikni 2-3- kuni aniqlanadi, infarkt asoratlarining oldi olganidan so‘ng 4-sinif farqlanadi.

5.Statsionar etapida MI kasallarni faolashtirishda nimalarga etibor beriladi?

Javobi:

-har bir holat indivudual xal etiladi;

- klinik usularga;

-psixologik statusiga asoslanib.

-EKGmonitoring axamiyati katta

6.MI sanator etapida vazifalari sanang?

Javobi:

• 
  bemorning ish qobiliyatini tiklash;
  
• 
  bemorning psixologik readaptatsiyasi;
  
• 
  bemorni mustaqil yashashga tayyorlash.
  

7.MI sanotor etapida DJT asosiy vosita va shakllari.

Javobi:

Aerob yuklamalar, davolovchi gimnastika muolajasi, meyoriy yurish, velotrinajyorlar, suzish, sog‘lomlashtiruvchi yugurish va boshq.alar.

8.Jismoniy mashqlarni YuQT ta'siri asosida moslashish mexanizmlari rivojlanishida, qanday yutuqlar bo‘ladi ?

Javobi:

1. 
   Shug‘ullangan organizm mushak ishlarini uzoq vaqt davomida va intensiv qiladi.
   
2. 
   Shug‘ullangan organizm tinch vaqtda va o‘rta jismoniy yuklamalarda tejamli ishlaydi.
   
3. 
   Shug‘ullangan organizm tashqi zararli omillarning ta'sirlariga rezistentligi ortadi.
   

Har bir guruh boshqa guruhlarni baholaydi. Har bir talab bo‘yicha to‘liq bajarilsa -15 ball

Gh №	Tushunarli va aniq javob (5)		Ko‘rgazma-lilik(5)		Reglament ga amal qilish (2,5)		Guruh faolligi (2,5)		Jami ball-15
1.
2.
Maksimal ball 15		13-12 ball		11-10 ball		9-8 ball		7-6ball
100%-86%		85%-73%		70-56%		53%-46%		43% va undan kam

15.3. Amaliy qism

Yurak qon tomir kasalliklarida DJT qo‘llanilishi.

Maqsadi: YuIK: Zo‘riqish stenokardiya kasalligida DJT to‘g‘ri o‘tkazish.

Bajariladigan bosqichlar :

№	Bajaradigan ish nomi	Bajar-madi	Maksimal ball
1	DJT qo‘llashga YuIK Zo‘riqish stenokardiyasida qarshi ko‘rsatmalarni sanab o‘tish.	0	10
2	YuIK, Zo‘riqish stenokardiyasi harakat tartibotini belgilash.	0	10
3	YuIK, Zo‘riqish stenokardiyasi DJT vazifalarini to‘g‘ri qo‘yish	0	10
4	YuIK, Zo‘riqish stenokardiyasini davolashda DJTning vosita va shakllarini tanlash.	0	30
5	Bemorlarga tavsiya etiladigan gimnastik mashqlar kompleksini tuzish.	0	30
6	Mashg‘ulotlarning samaradorligini aniqlash va baholash	0	10
	Jami		100

Maqsadi: mokardning o‘tkir infarkti kasalligida DJT to‘g‘ri o‘tkazish.

Bajariladigan bosqichlar :

№	Bajaradigan ish nomi	Bajar-madi	Maksimal ball
1	DJT qo‘llashga YuIK : miokard o‘tkir infarktiga qarshi ko‘rsatmalarni sanab o‘tish.	0	10
2	YuIK : miokard o‘tkir infarktining harakt tartibo-tinini belgilash.	0	10
3	YuIK : miokard o‘tkir infarktida DJT vazifalarini to‘g‘ri qo‘yish.	0	10
4	YuIK : miokard o‘tkir infarktini davolashda DJTning vosita va shakllarini tanlash.	0	30
5	Bemorlarga tavsiya etiladigan gimnastik mashqlar kompleksini tuzish.	0	30
6	Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholash	0	10
	Jami		100

Maqsadi: Gipertoniya kasalligida DJT to‘g‘ri o‘tkazishni o‘rganish.

Bajariladigan bosqichlar :

№	Bajaradigan ish nomi	Bajar-madi	Maksimal ball
1	DJT qo‘llash uchun gipertoniya kasalligiga qarshi ko‘rsatmalarni sanab o‘tish.	0	10
2	Gipertoniya kasalligi harakat tartibotinini belgilash.	0	10
3	Gipertoniya kasalligi DJT vazifalarini to‘g‘ri qo‘yish.	0	10
4	Gipertoniya davolashda DJTning vosita va shakllarini tanlash.	0	30
5	Dastlabki holatni tanlash.	0	10
6	Bemorlarga tavsiya etiladigan gimnastik mashqlar kompleksini tuzish.	0	20
7	Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholash.	0	10
	Jami		100

Maqsadi: Neyrotsirkulyator distoniya kasalligida DJT to‘g‘ri o‘tkazish.

Bajariladigan bosqichlar :

№	Bajaradigan ish nomi	Bajar-madi	Maksimal ball
1	DJT qo‘llash uchun Neyrotsirkulyator distoniya kasalligi-ga qarshi ko‘rsatmalarni sanab o‘tish.	0	10
2	Neyrotsirkulyator distoniya harakat tartibotinini belgilash.	0	10
3	Neyrotsirkulyator distoniya DJT vazifalarini to‘g‘ri qo‘yish.	0	10
4.	Neyrotsirkulyator distoniyada DJTning vosita va shakllarini tanlash.	0	30
5	Dastlabki holatni tanlash.	0	10
6	Bemorlarga tavsiya etiladigan gimnastik mashqlar kompleksini tuzish.	0	20
7	Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholash	0	10
	Jami		100

Maqsad: Nafas tizimi xastalangan bemorlarni DJT asoslaridan to‘g‘ri foydalanish.

Bajaradigan bosqichlar :

№	Bajaradigan ish nomi	Bajarmadi ( 0 ball)	To‘liq To‘g‘ri bajarildi
1	Zotiljamda DJTni qo‘llashga qarshi ko‘rsatmalarni sanab o‘tish.	0	10
2	Zotiljam kasaligida harakat tartibotinini belgilash.	0	10
3	Zotiljamda DJT vazifalarini to‘g‘ri qo‘yish.	0	10
4	Zotiljamni davolashda DJTning vosita va shakllarini tanlash.	0	30
5	Bemorlarga tavsiya etiladigan gimnastik mashqlar kompleksini tuzish.	0	30
6	Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholash	0	10
	Jami		100

Bajaradigan bosqichlar :

№	Bajaradigan ish nomi	Bajarmadi ( 0 ball)	To‘liq To‘g‘ri bajarildi
1	Bronxial astmada DJTni qo‘llashga qarshi ko‘rsatmalarni sanab o‘tish.	0	10
2	Bronxial astma kasaligida harakat tartibotinini belgilash.	0	10
3	Bronxial astmada DJT vazifalarini to‘g‘ri qo‘yish.	0	10
4	Bronxial astmani davolashda DJTning vosita va shakllarini tanlash.	0	30
5	Bemorlarga tavsiya etiladigan gimnastik mashqlar kompleksini tuzish.	0	30
6	Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholash	0	10
	Jami		100

Amaliy ko‘nikmalarni baxolash mezoni:

100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va undan kam
40-34,4-a'lo	34-28,4-yaxshi	28-22-o‘rta	21,6-14,8-qoniqarsiz	14,4 va undan kam-yomon

16. Bilim, ko‘nikma va bilishlarni nazorat shakllari

- Og‘zaki javob

- Bahsda aktiv ishtrok etish

- Yozma javob natijalari

- Masalalarini yechish

- Amaliy ko‘nikmalarni bajarish

Talabalar bilmi, ko‘nikma va maxoratini baholashda qo‘llaniladigan nazorat mezonlari

№	Baho	a'lo	yaxshi	o‘rta	qoniqarsiz	yomon
	O‘zlashtirish % hisobida	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va undan kam
1	Nazariy qism	25-24ball	23-22 ball	21-19 ball	18-17 ball	15 ball
2	Analitik qisim klaster	15-14 ball	13- 12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6 ball
3	Test vaziyatli masallar	15-14ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6 ball
4	Amaliy ko‘nikmalar	40- 34.4ball	34-28.4ball	28-22ball	21.6-14.8 ball	14.4 ball