Tasdiqlayman Tosh kti o‘quv ishlari bo‘yicha Rektor muovini dots. Ismailova L. A. 2007 «iqtisodiy bilimlar tarixi»
Sovet davri iqtisodiy bilimlarining o‘rganishdagi dastlabki
Yüklə 438,5 Kb.
|
|
2.Sovet davri iqtisodiy bilimlarining o‘rganishdagi dastlabki
kadamlar va ularning xususiyatlari. 56
Mamlakatda yangi jamiyat kurilishi jarayonida iqtisodiy nazariyalarni rivojlantirish, boyitish borasida sovet olimlari ilmiy izlanishlarni davom ettirdilar. Sovet davri iqtisodiy bilimlarini o‘rganishga bagishlangan dastlabki ilmiy maqola va asarlar 1960 yillar o‘rtalaridan chika boshladi. Panomaryov 1964 yilda, Bogomazov, Kanevich 1966 yilda, Yevseev, Pankov - 1967 yildan boshlab sovet davri iqtisodiy bilimlari tarixi bilan shugullana boshladilar. 50 - yillardan boshlab ayrim iqtisodiy masalar, avvalo, tovar xo‘jaligi, sotsialistik mexnat xarakteri, ayirboshlash, taksimot munosabatlari va boshqa iqtisodiy kategoriyalarning rivojlanishi tarkibiga oid ilmiy izlanishlar vujudga keldi. Bu esa o‘z navbatida, 60 - yillardar boshlab iqtisodiy bilimlar tarixini o‘rganish bo‘yicha maxsus ilmiy ishlarning rivojlanishiga zamin yaratdi. Bu esa o‘z navbatida ijtimoy fanlarni o‘rganishda bir yoklamalikka, ob’ektiv xayotiy faktlardan ko‘z yumib o‘tib ketishlarga sabab bo‘ldi. Markscha nazariyalarning tub ma’nosiga yetarlicha ahamiyat bermaslik,unga ijodiy yondoshmaslik va bu bilimlardan, sovet davlatini ko‘rish jarayonidan o‘zoqlashuv, ikkinchi tomondan, markscha-lenincha nazariyalarga yagona dogma sifatida qarash, bu nazariyalarni bir tomonlama o‘rganish, iqtisodiy muammolarni yechishni osongina markscha-lenincha bilimlar panasida qoldirish kabi negativ xolatlar vujudga keldi. Natijada, markscha bilimlar xayotdan, yangi jamiyat ko‘rish amaliyotidan o‘zilib qoldi. Bo‘larning barchasi, nafaqat butun bir davlat ijtimoy-iqtisodiy xarakat praktikasiga salbiy ta’sir ko‘rsatdi, balki boshqa ko‘plab mamlakatlarning iqtisodiy siyosatini izdan chikib ketishiga sabab bo‘ldi. Sotsializm iqtisodiy qonunlari va ishlab chiqarish munosabatlari to‘g‘risidagi ta’limot qanday shart-sharoitlar va sabablarga ko‘ra vujudga keldi, rivojlandi. Bu jarayon sotsialistik kurilish va xo‘jalik yuritish amaliyotida qanday ahamiyatga ega bo‘ldi. Masalaning shu tarzda kuyilishi ma’lum konkret tarixiy davr ichida vujudga kelgan iqtisodiy bilimlar, ularning rivojlanishi tarixini o‘rganishni takozo etadi. Bu esa o‘z navbatida fanni o‘rganishga, metodologiyasining chegaralarini yanada kengaytirishga, birmuncha bo‘lsada, "G‘oyalar" ko‘rashidan "CHalgitishga" yordam beradi. Chunki iqtisodiy bilimlar, chunonchi, sovet iqtisodiy bilimlari tarixiga oktyabr tuntarilishidan ancha avval markschilar tomonidan nazariy poydevor kuyilgan edi. Bundan ko‘z yumish - iqtisodiy bilimlar tarixini inkor etish bilan teng bo‘lur edi.yangi iqtisodiyotda bozor munosabatlariga qarama-qarshi ishlar olib borildi. Bo‘lar kat’iy baxolar, davlat mulki asosiy, ya’ni xususiy mulk inkor etildi, raqobat musobaka bilan almashtirildi,kat’iy rejalashtirish joriy etildi va boshqalar. Oqibatda boqimandalik kayfiyati ustun keldi va iqtisodiyot inkirozga uchradi. 57
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, sotsializm deb ataladigan davr siyosiy iqtisod tarixini boskichlarga bo‘lib o‘rganish masalasida bir fikrga kelinmaganligi hamda turlicha iqtisodiy konsepsiyalarning mavjudligi bu masala xal etilmagan deb aytishimizga asos bo‘la oladi. Ma’muriy-buyruqbozlik va yakka partiyaviylik asosidagi iqtisodiyot xayot sinovlaridan uta olmadi. Yüklə 438,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|