Tasdiqlayman Tosh kti o‘quv ishlari bo‘yicha Rektor muovini dots. Ismailova L. A. 2007 «iqtisodiy bilimlar tarixi»
Xalqaro kapital xarakati va investitsiyalarga oid nazariyalar
Yüklə 438,5 Kb.
|
|
2.Xalqaro kapital xarakati va investitsiyalarga oid nazariyalar.
Neoklassik yo‘nalish vaqillari (B.Olin-Shvetsiya), K.Iverson (Daniya), R.Nurkse (AQSh)) asarlarida kapitalning xalqaro xarakatda bo‘lishi (migratsiya) u yoki bu mamlakatda kapitalning mul-qulligi turlicha ekanligi bilan izoxlanadi. Bunday izox marjinalizm kotsepsiyasidan kelib chikqan. Ularning ta’kidlashicha, kapital xarakati toki kapital unumi bir xil bo‘lguncha davom etadi, ishlab chiqarish omillari samaradorligi va milliy daromad o‘sishi iqtisodiy rivojlanishning tekislashuviga olib keladi. Neokeynschilik vaqillari (F.Maxlup, Ye.Domar Va R.Xarrod) fikricha esa, kapital xarakatlanishi savdo va to‘lov balansining o‘zgarishi, aktiv balansli mamlakatlarda kapital ortiqchaligi, passiv balansli mamlakatlarda, kapital yetishmasligi tufayli ro‘y beradi. Kapital eksporti va importi masalasi iqtisodiy dinamik nazariyasida (Xarrod) yalpi milliy maxsulotning o‘sishi hamda investitsion daromad va to‘lovlar bilan bokgangan. Kapital eksport qiladigan mamlakatlarda to‘lov balansi saldosi musbat bo‘ladi, ya’ni investitsion daromad investitsion to‘lovlardan ortiqcha bo‘ladi. Kapital import qiladigan mamlakatlarda buning aksi bo‘ladi. Bevosita investitsiyalar nazariyasida kapital chiqarish yirik korporatsiyalar tomonidan amalga oshirilishi kayd etilgan. Bunda mazkur korxonalarning iqtisodiy nazariyalarida (maxsus bozor bo‘limlari, kerakli texnologiya, malakali mutaxassislar) bo‘yicha raqobatbardoshligi xisobga olingan. Amerikalik e.chemberlinning monopolistik raqobat nazariyasida raqobatbardoshlik ishlab chiqarish va kapital konsentratsiyasi emas, balki firmaning bozorga, iste’molchilarning shaxsiy talablariga muvafakkiyatli moslashish natijasi deb qaralgan. Xalqaro monopoliyalar (trasmilliy va transkorporativ konsernlar) faoliyatini aks ettiruvchi bilimlarda, mazkur monopoliyalarga ilmiy texnika taraqqiyotini targib qiluvchi , xar bir mamlakat manfaatlarini ximoya qilmaydigan, rivojlanayotgan mamlakatlar taraqqiyotiga ijobiy ta’sir etuvchi xalqaro tashqilot deb qaraladi. Birok ayrim nazariyalarda (R.Barket-AQSh, E.Penrouz, Angliya) xalqaro konsernlarining o‘zlari faoliyat ko‘rsatayotgan mamlakatlardagi milliy iqtisodiyot va siyosatga tazyik utqazish imkoniyati milliy davlat (soliq, kredit, investitsiya, valyuta) siyosatini samarasiz bo‘lishiga olib kelishi mumkin deb bayon etilgan. |