Tasdiqlayman Tosh kti o‘quv ishlari bo‘yicha Rektor muovini dots. Ismailova L. A. 2007 «iqtisodiy bilimlar tarixi»
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlari.
XV111 asr oxiri va X1X asr boshlaridagi sanoat tuntarishi katta iqtisodiy- ijtimoiy o‘zgarishlarga olib keldi. Proletariat bilan burjuaziya jamiyatning asosiy sinflari bo‘lib, qaror topdi. Mashina ishlab chiqarishi vujudga keldi ijtimoiy ziddiyatlar keskinlashdi. Mexnatning kapitalga rasman buysunishi xaqikatga aylandi. Proletariatning kashshoqlashuvi, ishsizlik, ijtimoiy ishlab chiqarishning tartibsizligi, ijtimoiy tabakalanish kuchaydi. Kapitalistik takror ishlab chiqarish asta-sekin mayda ishlab chiqarishning ijtimoiy negizlarini ko‘pora boshladi. Mashina industriyasi iqtisodiyotning umuman o‘sishiga, ammo axoli katta qismining kashshoqlashuviga olib keldi, byudjet xolatni tushuntirib berish talab etildi va yangi iqtisodiy qarashlar paydo bo‘ldi. Kapitilistik rivojlanishdan orqada qolgan va mayda tovar ishlab chiqarish ustun bo‘lgan sharoitda sanoat tuntarishi davriga kirayotgan mamlakatlarda bu jarayonlar, ayniqsa, utkir tus oldi. Bunday mamlakatlarda guyoki proletariat manfaatlarini ximoya qilib kapitalizmni tankid qiluvchi qarashlar paydo bo‘lishi tabiiy bir xol edi. Mayda ishlab chiqaruvchilar nazariyasini yaratgan olimlar sotsialistlarga ham shuningdek, klassik iqtisodiy maktabga ham bab- baravar qarshi turuvchi ta’limotni ilgari surishga intildilar. Mayda ishlab chiqarish nazariyotchilari kapitalistik jamiyatda yirik sanoat mayda tovar ishlab 26 chiqarishni sikib chiqarishini, yollanma qullikni kengaytirish bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘pgina belgilarni tankid qildilar, birok xususiy mulkchilikni, soxibkorlikning erkinligini va shu kabilarni tankiddan tashqari qoldirdilar (ya’ni bozor munosabatlari qo‘llab-quvvatlangan). Paydo bo‘lgan mayda Burjuaziya ijtimoiy-iqtisodiy mavkei mayda ishlab chiqarish, siyosiy iqtisodning ziddiyatligi va noizchilligini oldindan belgilab kuygan edi, uning rivoji bir necha boskichni o‘z ichiga oladi. Avvali insonparvarlik, sungra esa xayr-exson maktabi shakllandi. Agar birinchi maktab xali kapitalizmdan voz kechishni orzu qilgan, uni chetlab kuyishga intilgan, proletariatning qulfatlari xususida astoydil ko‘z yoshi qilgan bo‘lsa, ikkinchi maktab kapitilizmni islox qilish loyixasini ilgari surib, hammani o‘rta xollarga aylantirmoqchi bo‘lgan, u "Kichik kapitalizm" tarafdori edi. Mayda ishlab chiqarish nazariyotchilari xayolparast sotsialistlarning g‘oyalariga qarshi turar edilar. Marksizm ta’limoti ommalashuviga qarshilik qilishga o‘rindilar. Bu oqim uzoq davr mobaynida turli mamlakatalardagi iqtisodiy qarashlarning shakllanishiga katta ta’sir utkazib keldi. Bu g‘oyalar ayniqsa kam rivojlangan mamlakatlarda uzoq saqlangan. Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|