Tatu samarqand filiali



Yüklə 0,93 Mb.
səhifə10/16
tarix21.06.2023
ölçüsü0,93 Mb.
#133573
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   16
Oddiy differensial tenglamalarni maple va mathcad matematik pake

yordamida qurish




Differensial tenglama (Koshi masalasi yoki chegaraviy masala)ning sonli yechimini topish uchun dsolve komandasida type=numeric (yoki sodda qilib numeric) parametrni ko‟rsatish kifoya. Bunday holda differensial tenglamani yechish komandasi quyidagicha bo‟ladi [13, 17, 19]:
dsolve(eq, vars, type=numeric, options),
bu yerda
eq – tenglama;
vars – noma‟lum funksiyalar ro‟yxati;
options – Differensial tenglamani sonli yechishni ko‟rsatuvchi parametrlar.
Maple da quyidagi usullar ishlab chiqilgan:
method=rk2 –Runge-Kuttaning 2-tartibli usuli;
method=rk3 –Runge-Kuttaning 3-tartibli usuli;
method=rk4 –Runge-Kuttaning 4-tartibli klassik usuli;
method=rkf45 jimlik qoidasi bilan o‟rnatilgan Runge-Kutta-Felbergning 4-5-tartibli usuli;
method=dverk78 –Runge-Kuttaning 7-8-tartibli usuli;
method=classical – Runge-Kuttaning 3-tartibli klassik usuli;
method=gear – Girning bir qadamli usuli;
method=mgear – Girning ko‟p qadamli usuli.
Differensial tenglama sonli yechimining grafigini qurish uchun ushbu
odeplot(dd, [x,y(x)], x=x1..x2)
komandadan foydalanish mumkin, bu yerda funksiya sifatida dd:=dsolve({eq,cond}, y(x), numeric) – sonli yechish komandasidan foydalanil- gan, bundan keyin esa kvadrat qavsda o‟zgaruvchi va noma‟lum funksiya [x,y(x)] hamda grafik qurishning intervali x=x1..x2 kabi ko‟rsatilgan (I.1-rasm).
Muammoni oydinlashtirishni mashqlarda bajarib ko‟raylik va quyidagi tadbiqlarni bajaraylik:


1-misol. Quyidagi Koshi masalasining sonli va taqribiy yechimini 6-tartibli darajali qator ko‟rinishida toping:

y''
x sin( y)
sin x ,
y(0)
1, y'(0) 1 .



Yechish: Avvalo Koshi masalasining sonli yechimini topamiz, keyin esa topilgan yechimning grafigini quramiz:

  • restart; Ordev=6:

  • eq:=diff(y(x),x$2)+x*sin(y(x))= - sin(x):

  • cond:=y(0)=-1, D(y)(0)=1:

  • de:=dsolve({eq,cond},y(x),numeric);

de:=proc(rkf45_x)...end proc


Eslatma: Natijani chiqarish qatorida rkf45 usuldan foydalanilganlik haqida ma‟lumot chiqadi. Agar satr kerakli ma‟lumot bermasa, bu oraliq komandani ikki nuqta qo‟yish bilan ajratib qo‟yish lozim. Agar x ning biror fiksirlangan qiymati uchun natija olish (masalan, yechimning shu nuqtadagi hosilasi qiymatini chiqa- rish) zarur bo‟lsa, masalan, х=0.5 nuqtada, u holda quyidagilar teriladi (2.2-rasm):



  • de(0.5);

x .5, y( x )


-.506443608478440388 ,
x y( x )


.954574167168752430

  • with(plots):

  • odeplot(de,[x,y(x)],-10..10,thickness=2);

2.2-rasm. Koshi masalasi sonli yechimining grafigi.




Endi Koshi masalasining yechimini darajali qator ko‟rinishida topamiz hamda sonli yechim va olingan darajali qatorning grafigini ular mosroq tushishi mumkin bo‟lgan interval uchun yasaymiz (2.3-rasm).

  • dsolve({eq, cond}, y(x), series);



y( x )


sin( 1 )
1 x3
6


cos( 1 ) x4


sin( 1 ) x5

O( x6 )



  • convert(%, polynom):p:=rhs(%):

  • p1:=odeplot(de,[x,y(x)],-3..3, thickness=2, color=black):

  • p2:=plot(p,x=-3..3,thickness=2,linestyle=3, color=blue):

  • display(p1,p2);

Yechimning darajali qator bilan juda yaqin qiymatlari < x < 1 ekanligi
grafikdan ko‟rinib turibdi (buni yuqoridagi 1.3-bandning 3-misoli grafigida ham ko‟rgan edik).


2.3-rasm. Koshi masalasi yechimining grafigi.



    1. Yüklə 0,93 Mb.

      Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   16




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin