Tema: Mektepge shekem tálimde mashqalalı tálimdi shólkemlestiriw basqıshları. Kirisiw

1. 2. Mektepge shekem tálimde mashqalalı tálim texnologiyasınıń ayriqsha qásiyetleri.
Oqıwshılardıń biliw iskerligin aktivlestiriw hám basqarıwdı támiyinleytuǵın qural hám usılların anıqlawı, olardan óz ornında hám nátiyjeli paydalanıw jolların belgilew zárúr. Mashqalalı tálim - bul oqıwshılar ilimiy dúnyaǵa kóz qarasın qáliplestiriwdiń sosiy usılı bolıp, insannıń biliw hám ámeliy iskerligin basqarvchi arnawlı bir jeke sub'ektiv jollanba retinde túsiniledi.
Dúńyaǵa kózqarastı qáliplestiriw - bul birinshi náwbette shaxstıń intellektuallıq aktivligin qáliplestiriw bolıp tabıladı. Ilimiy dúńyaǵa kózqarastı nátiyjeli qáliplestiriwdiń eki zárúrli shárti ámeldegi:
1) Oqıwshılardıń túsinikler sistemasın o„zlashtirishga tiyisli aktiv intellektuallıq pikirlew iskerligi.
2) Insannıń sezim-sezimi hám emotsiyasiga tásir etiw, onıń bilimin ıqtıqatqa aylandırıw.
Tárbiyashi menen oqıwshınıń óz-ara munasábeti xarakterine kóre mashqalalı tálimdi shártli túrde 4 dárejege ajıratıw múmkin:
Mashqalalı tálim dárejeleri
Tárbiyashiva oqıwshı iskerligi ǵárezsiz bolmaǵan (ádetdegi) aktivlik dárejesi Tárbiyashitushuntirganini oqıwshı tárepinen aqıl etiliwi mashqalalı jaǵdaylar sharayatında intellektual miynet yarım ǵárezsiz aktivlik dárejesi ilgeri bilimlerdi jańa jaǵdaylarda qóllaw hám Oqıwshılardıń tárbiyashitomonidan qoyılǵan oqıw máseleleriniń tarqatıp alıw usılların izlewde qatnasıw ǵárezsiz aktivlik dárejesi
Reproduktivlik - izertlew tipidagi islerdi orınlaw, bunda ashg'ulotlik teksti menen oqıwshınıń ózi isleydi, ilgeri bilimlerin jańa jaǵdayda qollanıladı, konstruksiyaaydi, ortasha quramalılıqtaǵı máselelerdi sheshedi, oqıtıwshınıń járdemi menen gipotezalarni tastıyıqlaydı hám t.b.
Dóretiwshilik aktivlik dárejesi. Dóretiwshilik oyda sawlelendiriwdi talap etiwshi, logikalıq analiz qılıw hám oylap tabıwdı, oqıw máselelerin sheshiwdiń jańa usılların kashf etiwdi, ǵárezsiz tastıyıqlawdı :
Ǵárezsiz juwmaq hám ulıwmalasqanlar shıǵarıwdı, jańa ashılıw hám kórkem dóretpeler jazıwdı talap etetuǵın ózbetinshe jumıslardı orınlaw mashqalalı tálimdi izertlew metodı menen áyne bir zat dep emes, bálki oqıwshı oylawı hám onıń yadınıń rawajlanıwın támiyinleytuǵın, bilimlerdi dóretiwshilik ózlestiriwine, ilimiy faktlarni jıynawǵa kómeklesetuǵın hám de ıqtıqattı quram taptiradigan tálimdiń bir túri dep qaraw kerek.
Mashqalalı tálim hámme oqıwshılar bopmi? Ámelde derlik hámme ushın túsinikli. Biraq mashqalalılıq dárejesi hám ǵárezsiz biliw dárejesi oqıwshılardıń jas hám individual qásiyetlerine, olardıń mashqalalı tálim texnologiyası menen oqıtilganlik dárejesine qaray parıq etedi. Mashqalalı tálim - pedagog baslıqlıǵında mashqalalı jaǵday vujudga keltirilib, usı mashqala oqıwshılarǵa aktiv ǵárezsiz iskerligi nátiyjesinde bilim, kónlikpe hám malkalarni dóretiwshilik ózlestiriw hám intellektual iskerlikti rawajlandırıwǵa múmkinshilik beretuǵın tálim procesin tashkil etiw bolıp, mashqalalı tálimdiń tabısı tómendegi faktorlarǵa baylanıslı :

1. Oqıw materialın mashqalalastırıw ;

2. Oqıwshılardıń biliw iskerligin aktivlestiriw;
3. Tálim procesin oyın, miynet iskerligi menen uyqaslastırıw ;
4. Tárbiyashitomonidan mashqalalı metodlardan óz ornınan hám nátiyjeli paydalanıw kónlikpesine ıyelew;
Mashqalalı jaǵdaynı sheshiw maydanınan mashqalalı sorawlar shınjırın dúziw hám logikalıq izbe-izlilikde o„quvchilarga bayanlaw.
Mashqalalı metodlar mashqalalı jaǵdaylardı vujudga keltirip, oqıwshılardıń mashqalanı hal etiw, quramalı sorawlarǵa juwap tabıw processinde bólek ob'ekt, hádiyse hám nızamlardı analiz qılıw kónlikpeleri hám bilimlerdi aktivlestiriwge tiykarlanǵan aktiv biliw iskerligin talap etedi.
Mashqalalı jaǵdaylardı hal etıwde tárbiyashi oqıwshılar iskerligin oylawdıń logikalıq operatsiyaları : analiz, sintez, salıstırıwlaw, analogiya, ulıwmalastırıw, klassifikaciyalaw hám juwmaq soǵıwǵa jóneltiredi. Mashqalalı jaǵdaylardan oqıw procesiniń barlıq basqıshlarda : jańa avzu bayanı, bekkemlew hám bilimlerdi qadaǵalaw qılıwda tabıslı aydalanıw múmkin.
Mashqalalı shınıǵıwlarda oqıtıwshınıń iskerligi, áwele tema mazmunınan kelip shıqqan halda oqıw máselelerin anıqlaw, mashqalalı jaǵdaylar sistemasın jaratıw, oqıwshılar aldına oqıw máselelerin joqarı ilimiy hám metodikalıq dárejede qo„yish, shınıǵıwda usı oqıw máselelerinen nátiyjeli paydalanıwǵa erisiw, oqıwshılar iskerligin mashqalalardi sheshiwge jóneltirishdan ibarat boladı.
Oqıwshılardıń iskerligi mashqalalı jaǵdaylardı aqıl etiw, hal qılıw usılların izlew, mashqalanı analiz etip, shamalardı ilgeri jıljıtıw, shamalardı ilimiy, logikalıq noqatı názerden tiykarlash, shamalardı tekseriw hám ulosa shıǵarıwdan ibarat boladı. Mashqalalı shınıǵıw strukturası, Struktura - bul pútkil predmet, xodisa, process tárepleri, bólimleri, elementleriniń bekkem, salıstırǵanda turaqlı alaqasi (munasábeti) hám óz-ara sherikligi bolıp tabıladı. Dóretiwshilik aktivlik dárejesi: Dóretiwshilik oyda sawlelendiriwdi talap etiwshi, logikalıq analiz qılıw hám oylap tabıwdı, oqıw máselelerin tarqatıp alıwdıń jańa usılların jańalıq ashıwdı, ǵárezsiz tastıyıqlawdı : ǵárezsiz juwmaq hám ulıwmalasqanlar chiharishni, jańa ashılıw hám kórkem dóretpeler jazıwdı talap etetuǵın ózbetinshe jumıslardı orınlaw.
Mashqalalı tálimdi izertlew metodı menen áyne bir zat emes al, bálki student oylawı jáne onıń yadınıń rawajlanıwın támiyinleytuǵın, bilimlerdi dóretiwshilik ózlestiriwine, ilimiy faktlarni jıynawǵa kómeklesetuǵın hám de ıqtıqattı quram taptiradigan tálimdiń bir túri dep qaraw kerek.
Didaktikada mashqalalı dasrlarni mashqalalı jaǵdaylardıń tipiga qaray xarakterlewge tiyisli izertlewler bar. Sol orında G. v. Artyomova óz izertlewleri tiykarında mashqalalı sabaqlardı shólkemlestiriwdiń bir neshe variantların usınıs etedi.
Bular : 1. versiya xarakterindegi sabaq.
2. Salıstırıwiy-ulıwmalastırıw xarakterindegi sabaq.
3. Ruwxıy -etikalıq mashqalalı sabaq.
Mashqalanıń quramalılıǵı, studentlerdiń bilim dárejesi hám ilmiy tájriybesi, olardıń dóretiwshilik iskerligi kónlikpeleri, didaktik maqsetke jónelgenligine qaray mashqalalı oqıtıwda student hám oqıtıwshı óz-ara munasábetleriniń túrli variantları bolıwı múmkin, yaǵnıy mashqalalilikning túrli ústi ámelde bolıwı múmkin.
Pedagogikaǵa tiyisli ádebiyatlarda tiykarlanıp mashqalalilikning úsh júzesi haqqında pikir júritiledi:
Birinshi qáddinde oqıtıwshı ózi mashqalanı qóyadı, onı qáliplestiredi hám studentlerdi ǵárezsiz túrde onıń sheshilish jolin qıdırıwǵa jóneltiredi.
Ekinshi qáddinde oqıtıwshı tek mashqalalı jaǵdaynı payda etedi, studentler bolsa mashqalanı ǵárezsiz qáliplestirediler hám sheshediler.
Úshinshi úst — joqarı úst bolıp, ol jaǵdayda oqıtıwshı sonday qaǵıydanı názerde tutadı : arnawlı bir mashqalanı kórsetip bermeydi, bálki oǵan studentlerdi «ro'baro'» etedi hám de olardı ǵárezsiz dóretiwshilik iskerlikke jóneltiredi, olardı basqaradi hám nátiyjeni bahalaydı. Studentler bolsa mashqalanı ǵárezsiz tusinip jetediler, onı qáliplestirediler, onıń sheshilish usılların izertlew etediler.
Oqıw mashqalasınıń qóyılıw procesin ańsatlastırıw ushın arnawlı bir tártipke ámel qılıw kerek boladı. sheshilish kerek bolǵan hám de jańa túsinikler menen tikkeley baylanıslı bolǵan awalgi ózlestirilgen bilimler sheńberin aktivlashtirmasdan turıp, mashqalanı qoyıp bolmaydı. Mashqalalı wazıypalardı shólkemlestiriwden aldın studentlerdiń sebep-aqıbetaloqalarini o'mata alıw usılların iyelegenligine isenim payda etiw, studentlerdiń mashqalalı jaǵdaynı analiz ete alıw dárejesin otrganish shárt esaplanadı. Sonıń menen birge, oqıtıwshı studentler itibarına tek olar ushın qolay bolǵan mashqalalardi qoymasligi da múmkin. Usınıń menen birgelikte mashqalanıń sheshiliwi onı tuwrı g'o'ya biliwge kóp tárepten baylanıslı ekenligin esten shıǵarmaw zárúr.
Bul qaǵıydalardı ámelge asırıw, awalo oqıw materialınıń mazmun ózgesheligi menen baylanıslı. Onıń quramı hám strukturasına qatar talaplardı qoyıw múmkin.
Oqıw materialı tómendegi mazmunni óz ishine aladı :
 yangilik elementleri (jańa túsinikler, jańa belgiler, ayrıqshalıqlar, belgisiz túsiniklerdiń tárepleri, jańa baylanıslar, háreketleniwdiń jańa usılları );
 faktlar, biliw wazıypaları hám máseleleri, qarama-qarsılıqları kórinisindegi materiallardı qamtıp alǵan má 'lum hám jańa bilim ortasındaǵı qarama-qarsılıq ;
 umumpedagogik hám didaktik principlerdi esapqa alǵan pedagogikalıq teoriyanıń metodologik tiykarları materialın logikaqa muwapıq bayanlaw.
Zamanagóy mashqalalı shınıǵıw strukturasında onıń tipi hám túrinen qaramastan hár qıylı dárejede hal etiletuǵın ush ulıwmalasqan didaktik máseleni kóremiz:
1) Oqıwshılar aldınǵı bilimleri hám háreket usılların ózlestiriw.
2) Jańa bilimler hám háreket usılların ózlestiriw.
3) Kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi quram taptırıw.
Mashqalalı oqıtıwda tárbiyashi oqıwshılardıń biliw iskerligin quraydı, sondaǵana oqıwshılar pánlerdi analiz qılıw tiykarında ǵárezsiz túrde intellektuallıq qıyınshılıqlardı hal qılıw, juwmaq shıǵarıw hám ulıwmalastırıw, nizamlıqlardı qáliplestiriw, qo„lga kiritilgen bilimlerdi jańa jaǵdayǵa qollanıw etiwge ıntıladı.
Ayırım jaǵdaylarda tárbiyashi oqıwshılarda tekǵana qızıqwdı oyatıwı kerek, bálki oqıw mashqalasın ózi hal etip qoymasligi hám basqa jaǵdaylarda oqıwshılardıń oqıw mashqalasın tarqatıp alıwdaga ǵárezsiz jumıslarına basshılıq qılıw kerek, nátiyjede oqıwshılarda bilimlerge ǵárezsiz erisiw qábileti qáliplesedi hám de gipoteza qo„yish hám onı tastıyıqlaw arqalı jańa intellektual háreket usılların tabadı, bilimlerdi bir mashqaladan basqa kóshiriw kónlikpesin ónim etedi, dıqqat hám qıyalları rawajlanadı. Oqıwshılar mashqalalı oqıtıw processinde mashqalalı jaǵdayda oqıw materialların aqıl qılıw arqalı bilim hám intellektual háreket usılların ol'zlashtirar eken, úyrenilganlarni ǵárezsiz analiz eter eken, gipotezalar qo„yish hám olardı tastıyıqlaw arqalı o„quv máselelerin qáliplestirar eken, ol jaǵdayda oqıwshılardıń intellektuallıq aktivligi támiyinlenedi.
Dóretiwshilik metod tálim alıwshınıń dóretiwshilik ǵárezsizligin tolıq ámelge asıradı. Ol jaǵdayda oqıwshı oqıtıwshınıń bergen wazıypasın atqaradı, áyne waqıtta ózleri da oqıw mashqalasın qáliplestiredi, ózleri ǵárezsiz gipotezani sheshiwge háreket etediler, izertlewdi ámelge asıradı hám sońı nátiyjege erisediler. Sol jol menen dóretiwshilik metodı qóllaw menen oqıwshılar iskerligi ilimpazlardıń Ilimiy-izertlew iskerligine jaqınlasadı.
Tárbiyashi tek oqıwshılardıń ilimiy izertlewlerine ulıwma basshılıq etedi, wazıypalar bolsa olardıń ǵárezsiz oqıw -biliw minez-qulqlarınıń tolıq dáwirliligiii názerde mashqalalı oqıtıw metodları.
Informaciyanı mashqalalı baslaw arqalı bayanlaw informaciyalardı mashqalalı bayanlaw bólekan-dóretiwshilik analizge shekem informaciyalar kelisilinedi yamasa sheshiliwine shekem oqıw mashqalası qóyıladı hám de sheshimler tekserip kóriledi hám jańa bilimler engiziledi.
Mashqalalı jaǵdaylardan oqıw procesiniń barlıq basqıshlarında : jańa tema bayanı, bekkemlew hám bilimlerdi baqlawda paydalanıw múmkin. Mashqalalı jaǵdaylar sisteması tabıslı jaratılǵan jaǵdaylarda usı temanı mashqalalı sabaq formasında ótiw usınıs etiledi. Oqıtıw procesine mashqalalı sabaqlardı qóllawı ushın oqıtıwshı (pedagog ) tómendegi máselelerdi sheshiwi kerek boladı :
 oqıw programması boyınsha qaysı temalardı mashqalalı sabaq formasında ótiw múmkinligin;
 mavzu tekstindegi máseleler boyınsha mashqalalı jaǵdaynı keltirip chiharadigan sorawlar, tapsırmalardı anıqlaw, bunda didaktikaning ilimiylik, sistemalılıq, logikalıq, izbe-izlik, izbe-izlik principlerine ámel etiwi;
 talabalarning biliw iskerligin aktivlestiriw hám basqarıwdı támiyinleytuǵın qural hám usıllardı anıqlawı, olardan óz ornında hám nátiyjeli paydalanıw.
Mashqalalı oqıtıw processinde studenttiń ǵárezsizlik roli reproduktivlik oqıw usıllarına salıstırıp haraganda talay nátiyjeli boladı. Mashqalalı oqıtıwdıń maqseti studentler menen islew processinde tálim-tárbiya máseleleri, mashqala hám sorawlarına juwap qıdırıw, olardı sheshiw jolları menen jańa bilimlerdi ózlestiriwdi, studentler oqıw iskerliginde mashqalalı jaǵdaylardı payda etiw hám sheshiw boyınsha oqıtıwshı (pedagog ) lar olarda qızıǵıwshılıq oyata alıwınan ibarat.
Mashqalalı jaǵday -tıńlawshı (bilim alıwshı ) larga beriletuǵın fakt hám maǵlıwmatlar, informaciya hám bilimler menen jańa dáliller, hádiyseler, jaǵdaylar arasındaǵı dialektik harshiliklar bolıp, olardı túsinip alıw ushın ilgeri alǵan bilimleriniń etiwmasligi bolıp tabıladı. Bul hárema-harshiliklar (tushunmovchiliklar) dóretiwshilik bilimlerdi ózlestiriw ushın háreketlendiriwshi kúsh bolıp xızmet etedi.
Tálim processinde mashqalalı jaǵday ózgesheligi tómendegilerden ibarat :
 talabalar ushın belgisiz jańalıq bar ekenligi;
 muammolarni ózleri sheshiwleri;
 shaxsiy qızıǵıwshılıq hám mútajlikleri júzege kelgen tushunmovchiliklarni ózleri úyreniwge háreket etiwleri;
 nima belgisiz ekenligin bilip, mánisin túsinip, onı sheshiwge umtılıw sıyaqlılar.
Mashqalalı jaǵdaylardı payda etiw túrleri.
Oqıw processindegi mashqalalı jaǵdaydıń bir neshe túrleri parıq etedi:
1. Studentler qoyılǵan wazıypanıń sheshilish usılın bilmaydilar, mashqalalı sorawǵa juwap bere almaydılar.
2. Studentler aldın alǵan bilimlerin jańa sharayatta, jaǵdayda paydalanıw zárúriyatına dus kelediler.
3. wazıypanıń teoriyalıq tárepten sheshiliwi múmkin bolǵan jolı hám saylanǵan usıldıń ámeliy tárepten qóllawı qıyıniligi arasında qarama-qarsılıq júz beredi.
4. wazıypanıń orınlanıwında nátiyjege ámeliy erisiw hám studentlerde onı teoriyalıq tárepten tiykarlawǵa bilim etiwmasligi ortasında qarama-qarsılıq júz beredi.
Ádebiyatlarda mashqalalı jaǵday jaratıwdıń tómendegi kóp ushraytuǵın usılları belgilengenler etiledi:
 hodisalar, úyrenilip atırǵan túsinikler mánisin túsindiriw ushın mashqalalı wazıypalar qoyıw ;
 olingan bilimlerdiń ámeliy nátiyjeni ámelde qollanıwı usılların tabıw ushın mashqalalı wazıypa qoyıw ;
 talabalarni hádiyseler hám faktlar arasındaǵı qarama-qarsılıqlar hám saykes emesliklerdi túsintirip beriwlerine úndew;
 ilmiy túsinikleri hám turmıslıq qıyalları arasındaǵı qarama-qarsılıqtı keltirip chiharadigan fakt hám hádiyselerdi analiz etiwge úndew;
 talabalarni fakt, hádiyse, hatti-háreketler, juwmaqlardı salıstırıw,? iyos etiwge úndew;
 talabalarni go'yo túsinip bolmaytuǵın xarakter degi hám pán tariyxında ilimiy mashqalanıń qoyılıwına sebep bolǵan faktlar menen tanıstırıw.
Mashqalalı jaǵdaynı payda etiwdiń joqarıda keltirilgen usılları onıń basqa variantlarına shek qoymaydı. Hár bir oqıtıwshı óziniń ámeliy iskerliginde oqıw materialları menen dóretiwshilik islew processinde onı shólkemlestiriwdiń túrli múmkinshiliklerin qıdırıwı hám tabıwı múmkin.
Studentlerdiń pikirleri barǵan sayın tús payıtıına eta barıp, mashqalalı jaǵday olarda málim xissiy házirlikti payda etedi. Ǵárezsiz ámelge asırılǵan biliw processinden, jańa ashılıwlardan qaniqish payda etedi. Tańlanıwǵa túsiw, tushkunlik yamasa shadlıq qissiyotlari mashqalalı jaǵdaynı tuwrı shólkemlestiriw belgileri bolıp xızmet etedi. Ekenin aytıw kerek, joqarı kóterińkilik bilimlerdi nátiyjeli ózlestiriw, haqıyqattı qıdırıw hám oǵan erisiwdiń zárúrli faktorı esaplanadı.
Dóretiwshilik metoddan úyrenilip atırǵan kurstıń ulıwma tiykarların qamtıp alǵan eń zárúrli temalardı ótiwde paydalanıw usınıs etiledi. Bul bolsa basqa barlıq materiallardıń barǵan sayın sanalı ózlestiriliwine alıp keliwi kerek.
Sonıń menen birge, bunday metodta shınıǵıw ótkeriw ushın tárbiyashitanlangan bólim yamasa tema oqıwshılardıń aqıl etiwlerine qolay bolıwın názerde tutıwı kerek boladı.
Dóretiwshilik metod tálim alıwshı daǵı uzaq waqtın hám arnawlı sharayat jaratılıwın talap etedi.
Oqıwshılardıń dóretiwshilik jumısları formasıy tárepten reń-barang bolıp tabıladı. Olar lekciya tekstin tayarlaw hám seminarǵa tayarlıq kóriw, ol yamasa bul máseleniń teoriyalıq jaǵdayın (ádebiyatlar menen Birma -bir islew, hújjetlerdi arxivdan úyreniw) úyreniw, kórgezbeli qurallar, didakgik materiallar tayarlaw hám basqalar bolıp tabıladı.
Bólekan dóretiwshilik metod quramalı mashqalanı bóleklerge ajıratıp, onıń qolay máselelerin basqıshpa-basqısh anıqlap alıwda qo„llanadi hám ol jaǵdayda hal etilgen hár bir basqısh (qádem) máseleniń keyingi basqıshın sheshiwde tiykar ' xızmet etedi. Bunda oqıwshılar oqıw mummosining qoyılıwında, gipotezani taxmii qılıw hám tastıyıqlawda aktiv kirisiwediler. Olar iskerligi reproduktivlik hám dóretiwshilik elementlerin ózinde qamtıp aladı. Bunda oqıtıwdıń qıdırıw (izertlew) sáwbet, oqıwshılardıń juwapları hám toltırıwlarına qosımsha etken halda o„qituvchining faktlarini baqlaw hám ulıwmalastırıw usılları qollanıladı. Bul jaǵdaylarda oqıwshılardıń reproduktivlik hám qıdırıw (izertlew) iskerliginiń muwapıqlıǵına zárúrli áhmiyet kásip etedi. Olar qandayda bir basqısh daǵı oqıw mashqalasınıń ǵárezsiz sheshiwden tap olardan kópshiligi sheshilgunga shekem kúshli ózgerip turıwı múmkin.
Shınıǵıwlarda dóretiwshilik sáwbetti qóllaw maqsetke muwapıq tabıladı. Oqıwshılar bunday sáwbet processinde ózlerinde aldınan ámeldegi bolǵan bilimleri, dóretiwshilik iskerligi tájiriybesine tiykarlanǵan halda tárbiyashi baslıqlıǵında mashqalanı izlaydi hám ǵárezsiz túrde onıń sheshimin tapadlar. Oqıwshılar óz ǵayratları menen sorawlarǵa juwap berediler yamasa óz shıǵıwlarında túrli oy-pikirlerdi ańlatadılar, mashqalanıń sheshilishidagi óz variantların ilgeri suradilar, hádiyseler ortasındaǵı reń-barang, baylanıslar boyınsha bahslashadilar, basqalardıń pikirine sın kózqarastan munasábet ańlatadılar. Bul processda oqıtıwshınıń oqıwshılarǵa járdem beriw dárejesi olardıń shınıǵıwlarǵa tayarlanıw dárejesine baylanıslı boladı.
Dóretiwshilik sáwbetke tayarlawda oqıtıwshınıń oǵan oǵada juwapkershilik menen tondoshishi talap etiledi. Tárbiyashibunday sáwbetke aldınan saldamlı tayarlıq kóriwi kerek: aldınan sonday sorawlar oylap tabıwı kerek, olar oqıwshınıń ol yamasa bul hodsaning mánisin ańlap etiw hám onıń sheshilish jolların boljaw ete alsın. Tárbiyashi oqıwshılardıń ulıwma mashqalanı sheshiw ushın etarli dárejede tayarlıq kórip kelmewin da názerde tutıwı hám bunday waqıtta ápiwayı hám quramalılashtirib baratuǵın bosimcha sorawlardı tayarlab qoyıwı kerek, bunday sorawlar arqalı oqıwshılar dóretiwshilik hal etiwi shárt bolǵan wazıypalardı bólimlerge ajıratıw da zárúr boladı, yaǵnıy mashqala kishi máselelerge bo„linadi hám mashqalalı wazıypa sheshiledi.
Tárbiyashi bunday jaǵdayda saldamlılıǵın saqlawı, oqıwshılarǵa tezirek járdem beriw, kemshiliginn ońlaw hám aljasıq pikir bildirgenlerge eskertiw beriwge asıqmasligi, bálki qo„shimcha sorawlar menen ózleriniń qátesinińni ańǵarıwǵa hám to„g„ri qarar qabıllawǵa erisiw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
Dóretiwshilik sáwbet dawamında kemrek tayarlıq ko„rgan, janlı pikir alıwuvlarda, sonıń menen birge, úndemewdi xosh ko„radigan oqıwshılarǵa bólek áhmiyet beriw kerek. Bunday oqıwshılardıń hulqlarini názerde tutqan halda olardan da «nido shıǵıwı»ga erisiw maqsetinde olar ushın da aldınan sorawlar tayarlab qoyıw maqul boladı.
Dóretiwshilik xarakter degi sáwbet oqıw -izertlew jumıslarınıń zárúrli basqıshı esaplanadı. Ol jaǵdayda oqıwshılardıń ózinde izertlew jumısları elementleri ámeldegi bolǵanına bólekan-dóretiwshilik iskerliginiń orınlanıwın talap etetuǵın mashqalalı xarakter degi logikalıq máseleler dıqqattı tartadı.