Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

RM-3-1 uzish mashinasini tekshirish usuli 
1.Mashinani ustki ko‘rinishini tekshirish.
 
2. Mashinani sinab ko‘rish. 
3. Nisbiy kuch o‘lchagich xatoligini aniqlash. 
4. Aktiv qisqichning harakat tezligini tekshirish. 
5. O‘lchash deformatsiya xatoligini aniqlash. 
6. Qisqichlar orasidagi masofani tekshirish. 
7. Aktiv qisqichning ishchi harakatdagi o‘lchamlarini tekshirish. 
Ishning bajarilish tartibi 
1.Mashinaning ustki ko‘rinishini tekshirishda elektrYuritgichni erga ulash, 
ba’zi bir qismlarini mahkamligini tekshirish, undan tashqari zavod nomeri, 
mashinaning nomi va uning nomeri, chiqqan yili bilan tanishib chiqilishi kerak.
 
2.Mashinani sinab ko‘rishda ishonch hosil qilish yo‘qligiga oshiq-
moshiqni aktiv qisqichga bog‘liqligini tekshirish kerak bo‘ladi. Egilgan 
bog‘liqlik yo‘nalish Yuzasiga zich yopishib turmog‘i kerak. Tekshirishni sekin 
va bir xilda o‘tkazishni, mayatnikni tushirib va ko‘tarib, shu bilan birgalikda past 
qisqich bir xilda silkinishsiz harakat qilishi zarur. 
O‘tkazgich qo‘shilgan vaqtda, «vniz» tugmachasini bosganda, pastki 
qisqich hech qanday silkinishsiz harakatlanishi kerak bo‘ladi. Mashinada ipni 
uzish vaqtida olingan iplar namunasi beshtadan kam bo‘lmasligi kerak. 
3. Kuch o‘lchagichning nisbiy xatoligini aniqlashda mashinaning 
ko‘rsatishi bog‘liqsiz Yuklatilgan 6 sinf toshlari yordamida solishtirish yo‘li 
bilan o‘tkaziladi. 
Kuch o‘lchagichning mutloq xatoligi quyidagicha aniqlanadi:
 
a
h
=A-A
e
, 
bu erda: A
e
-etalon toshlar massasi. 
Nsbiy xatolik quyidagicha aniqlanadi: 
Э
x
x
A
a
100


. 
Olingan natijalar quyidagi 10- jadvalga yoziladi.
 
 
10-jadval 
Shkala 
Haqiqiy 
kuch, 
A
e
Mashinaning 
ko‘rsatishi, A, H 
O‘rtacha 
qiymat 
A o‘r.n
Kuch 
o‘lchagichning 
xatoligi 
1 
2 
3 
Doimiy 
Nisbiy 
1 
A
e1
A
e2
A
e3
2 
A
e1
A
e2
A
e3
3 
A
e1

---

200 
A
e2
A
e3
 
Kuch o‘lchagichning nisbiy xatoligi 1 foizdan oshmasligi kerak. 
4. O‘lchash deformatsiya xatoligi aniqlanganda haqiqiy oraliqni 
o‘tkazilgan aktiv qisqich deformatsiya shkalasining ko‘rsatishi bilan solishtirilib 
o‘tkaziladi.Olingan natijalar quyidagi 11- jadvalga yoziladi. O‘lchash 
deformatsiyasidagi xatolik 

1 mm dan ko‘p bo‘lmasligi shart.
5. Aktiv qisqichning harakat tezligini tekshirish Yuksiz ishchi Yurishda 
(oraliq chizg‘ich yoki deformatsiya shkalasi yordamida o‘lchaniladi) amalga 
oshiriladi. Tekshirish har bir nuqtada bir martadan 80, 200, 400, 600 va 800 
mm/min o‘tkaziladi. 
11-jadval 
Deformatsiyaning ko‘rsatishi 
Deformatsiya o‘lchamining xatoligi 
Haqiqiy 
deformatsiya 
A
e
, mm 
Shkala bo‘yicha 
haqiqiy 
deformatsiya , A
x
Doimiy 
Nisbiy 
100 
150 
200 
O‘lchash vaqti 80 mm/min tezlik uchun 1 min, 200-600 mm/min tezlik 
uchun 30 s, 800 mm/min tezlik uchun 20 s bo‘ladi. 
Olingan natijalar 12 - jadvalga yoziladi. 
12-jadval 
Shkala bo‘yicha 
qisqichning 
tezligi, A
f
O‘lchash vaqti s 
Qisqichning 
tushish 
oralig‘i, mm 
Haqiqiy 
qisqichning 
tezligi, mm/min 
100 
150 
200 
Aktiv qisqichning harakat tezlik xatolik oralig‘i 

5 foizdan oshmasligi 
kerak. 
6. Qisqichlar orasidagi masofani 500 mm li chizg‘ich yordamida uch marta 
qaytarilishda tekshirish kerak. 
7. Aktiv qisqichning ishchi harakatidagi o‘lchamlarini 500 mm li chizg‘ich 
yordamida, Yuqori chetidan pastki chetigacha amalga oshiriladi. 
Hisobot ishida uzish mashinasining ustki tekshirish natijalari bo‘lishi va 
olingan mashinaning metrologik hususiyatlarini aniqlash uchun kerak bo‘ladi.