Termiz davlat universiteti mikroiqtisodiyot

6.2 Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi
Endi biz bozorni boshqa tomoniga murojaat qilsakda va sotuvchilarning bozordagi ishtiroklaridan olayotgan foydalarini koʻrib chiqsak. Sotuvchilar farovonligining tahlili xaridorlar farovonligining tahlili bilan bir xilligini koʻramiz.
Xarajat va sotish xohishi.Tasavvur qilingki, siz uy egasisiz va shu uyni ta’mirlashni xohlaysiz. Siz 4 ta ta’mirlash xizmatlarini koʻrsatuvchi odamlarga murojaat qilasiz: Mariya, Frida, Jorjiya va Grenma. Agar narx toʻgʻri kelsa, har bir xizmatchi bu ishni qilishga tayyor. Siz 4 ta xizmatchini narxini koʻrib chiqing va kim bu ishni arzonroq narxda bajarishini taklif qilib kimoshdi savdosini oʻtkazing. Har bir ta’mirchi agar narx qilinadigan ishga toʻgʻri kelsa, ishni bajarishga tayyor. Bunda narx xizmatchining toʻgʻri keladigan narxini bildiradi, bu narx xizmatchining qoʻshimcha xarajatlarini (boʻyoq choʻtka va hokazolar) va qilinadigan mehnatni oʻz ichiga oladi.
2-jadval har bir xizmatchining mehnat narxini koʻrsatadi. Xizmatchining ishi uchun olayotgan narx pastligi sababli narx bu xizmatni sotish oʻlchovi hisoblanadi. Har bir xizmatchini mehnatini narxi tannarxdan baland boʻlganda, sotish xohishi yuz beradi. Har bir xizmatchi xizmatini tannarxidan baland narxga sotishga harakat qiladi va undan past narxga sotishni rad etadi. Agar narx teng boʻlib qolsa, unga bu ishni bajarishning ahamiyati boʻlmaydi. U holda xizmatchi oʻz kuchi va vaqtini boshqa narsaga sarflash tarafdori boʻladi. Ish narxini taklif qilishganda, boshida narx baland boʻladi, lekin keyin raqobat natijasida narx pasayadi. Boshida Grendma ish uchun 600$ soʻraydi va ish unda uni tannarxi 500$ boʻlganligi uchun, bozorda qoladi, boshqalar Mariya, Frida, Jorjiya bu ishni 600$dan kamiga qilishni xohlashmaydi. Ahamiyat bering, ish bu ishni arzonga bajaradigan xizmatchiga tegadi.
Bu ishni olganidan Grendma qanday foyda koʻradi? Bu ish uchun 500$ sarflasa va ish uchun 600$ olsa, u holda xizmatchi 100$ ishlab chiqaruvchi ortiqchaligiga ega boʻladi. Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi ish uchun olingan narx ayiruv tannarxga teng. Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi sotuvchining bozordagi ishtirokidan olinayotgan foydani hisoblaydi.

J a d v a l 8