Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi

Surtma
(
mazok) tayyorlash
. Buyum oynasiga tomizilgan tomchi suvga 
o‘rganilayotgan kulturaning biomassasidan ozgina solinadi va bakterial ilmoq bilan 
aralashtiriladi. Biomassaning ortiqcha qismi kuydirib tashlanadi Hosil bo‘lgan kuchsiz 
loyqa buyum oynasi ustiga diametri 2 sm doira shaklida tarqatiladi, havoda quritiladi va 
surtma tayyorlanadi. To‘g‘ri tayyorlangan surtmada bakteriyalar ayrim-ayrim bo‘lib, 
yupqa qatlam hosil qiladilar. 
Fiksatsiya issiq yordamida (flambirlash) yoki kimyoviy usulda olib boriladi. 
Birinchi usulda preparat uch marta surtmasini alangaga qaratgan holda gorelka 
alangasidan o‘tkaziladi. Fiksatsiya qilinganda hujayralar o‘ladi va oynaga yaxshi 
yopishadi, tirik hujayraga qaraganda bo‘yashi yengillashadi. 
Preparat nordon yoki ishqoriy anilin bo‘yoqlari bilan bo‘yaladi. Nordon bo‘yoqlarda 
xromofor (rang beruvchi ion) – anion, ishqoriylarda esa kation bo‘ladi. Ishqoriy 
bo‘yoqlarga quyidagilar kiradi: moviy rang metilen, ishqoriy fuksin, siyoh rang gensian 
va boshqalar. Agar bo‘yoq filtr qog‘ozga avvaldan shimdirilgan va quritilgan bo‘lsa 
bo‘yash osonlashadi. Bir ikki minut davomida bo‘yalgandan so‘ng, bo‘yoq vodoprod 
suvi bilan yuviladi, filtr qog‘ozi bilan qoldiq suvlar shimdiriladi so‘ng mikroskopda 
ko‘riladi. 


 
a 
b 
c 
a -shpatel; b- sirtmoq preparat tayyorlash sxemasi; s - osilgan tomchi usulidagi preparat 

---

12 
1.
Alangada fiksatsiya qilish: 2. Buyoq solinadigan flakonlar: 3. preparatni qizdirib 
bo’yash: 4. kapsulalarni negativ usulda bo’yash. 
Ishning bajarilishi: 
1. 
Pseudomonas
sp — ingichka 0,3-0,4 x 3-5 mkm, yakka, to‘g‘ri tayoqchalar, 
sporasiz. Pepton agarida (PA) o‘rtacha tekislikda, rangsiz, yaltiroq, tekis holda shtrix 
bo‘ylab o‘sadi, muhitning rangi ko‘kish-yashil rangga bo‘yaladi. Kultura suvda oson 
emulsiya hosil qiladi. Tuproqdan ajratib olingan. 
2. Tuproqda, suvda, o‘simlik qoldiqlarida va boshqa substratlarda pichan tayoqchasi 
deb ataladigan