Texnologiya umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun darslik

Tasmali uzatmalar.
tasmali uzatmalarning eng 
oddiysi yetaklovchi, yetaklanuvchi va ularga tarang
-
lik bilan kiydirilgan tasmadan iborat bo‘ladi. ochiq 
uzatmada vallar bir-biriga parallel bo‘ladi va shkivlar 
bir yo‘nalishda aylanadi (22-rasm). 
Zanjirli uzatmalar.
bir-biridan uzoqda joylash-
gan vallar orasida aylanma harakatda uzatish uchun 
tasmali uzatmalardan tashqari zanjirli uzatmalar ham 
ishlatiladi. Zanjirli uzatma maxsus tuzilishdagi tishli 
ikkita g‘ildirak va ularga kiydirilgan cheksiz zanjir-
dan tuzilgan bo‘ladi (23-rasm). 
Friksion uzatmalar.
Friksion uzatmalar aylanma 
harakat yetakchi zvenosidan yetaklanuvchi zvenoga 
bir-biriga siqib qo‘yilgan silindrik yoki konussimon 
silliq g‘ildiraklar, disklar, kataklar yordamida uzati
-
ladi (24-rasm).
Tishli uzatmalar.
tishli uzatmalar sanoat ji
hoz -
larining deyarli hamma yig‘ish birikmalarida bo‘ladi. 
Shuningdek, tishli uzatmalar yordamida burovchi 
22-rasm
.
tasmali 
uzatma.
23-rasm
.
Zanjirli 
uzatma.
24-rasm.
Friksion uzatma.

---

31
momentla 
rini o‘zgartirish imkoniyati mavjud. tishli uzatmada harakat 
bir juft g‘ildiraklar yordamida uzatiladi. bu g‘ildiraklar ham vallarga 
qo‘zg‘almas qilib o‘rnatiladi (25-rasm).
Vallarning geometrik usullari ixtiyoriy burchak bilan kesish-
gan hollarda konussimon g‘ildiraklardan foydalaniladi. konussimon 
g‘ildiraklarni tayyor 
lash silindrik g‘ildiraklarni tayyorlashga qara-
ganda birmuncha murakkab bo‘lib, tishlar uchun maxsus asbob-usku
-
nalardan foydalanishga to‘g‘ri keladi. konus 
simon tishli g‘ildiraklar 
tishlarning shakliga ko‘ra, to‘g‘ri tishli, qiya tishli va doiraviy profil 
tishli g‘ildiraklarga ajratiladi.