Texnologiya umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun darslik

Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1.
 
o‘lchash deganda nimani tushunasiz?
2. o‘lchash asboblariga nimalar kiradi?
3. rejalash deganda nimani tushunasiz?
4. rejalash asboblari qaysilar?

---

14
Mustaqil amaliy ish
o‘lchash va rejalash asboblaridan foydalangan holda o‘lchash va rejalash amallarini 
bajarish.
Jihozlar
o‘lchash va rejalash asboblari. 
Qo‘l randa va parmalash qurilmalarining tuzilishi va ulardan
foydalanish qoidalari
Qo‘l randalarining tuzilishi, ulardan foydalanish qoidalari. 
randalash vaqtida randaga suruvchi va bosuvchi kuchlar qo‘yiladi. bu 
kuchlar noto‘g‘ri qo‘yilsa, ko‘pincha, taxtaning ikki uchi o‘yilib, o‘rtasi 
do‘ng bo‘lib qoladi, sirtning tekisligi buziladi.
Buning uchun randalardan foydalanish ketma-ketligi, randalash tarti
-
bi va tekislikni tekshirish to‘g‘risida tushuncha berilib, yetarli ko‘nikma 
va malakalar hosil qilinadi. taxta materiallar talab etilgan o‘lchamga 
keltirib randalangandan so‘ng, ularning qaysi usulda biriktirilishi, tayyor
-
lanadigan buyumlarning turi, qanday maqsadda ishlatilishiga qarab, ularga 
qo‘shimcha ishlov berish yo‘li bilan zakrov, konish, chok ochiladi. Gultola
-
larining o‘sish yo‘nalishiga teskari randalashga to‘g‘ri keladi. bunday hol-
larda to‘g‘ri tig‘li randani ishlatish qiyin bo‘ladi va sirti silliq chiqmaydi.
Zakrov randa 
bilan hamma vaqt kesim yuzi 1 
sm
2 
bo‘lgan zakrov 
ochiladi. Zakrov randaning yon va ustki (yo‘naltiruvchi va cheklovchi) 
to‘sqichlari bo‘lib, ular tig‘ning taxtaga yon va ustki tomondan 1 
sm
dan 
ortiq botishiga yo‘l qo‘ymaydi. kesimi 1 
sm
2 
bo‘lgan zakrov ochilishini 
ta’minlash uchun randalash payraha chiqmay qolguncha davom ettiriladi. 
aks holda qismlarni yig‘ishda ulardagi zakrovlar bir-biriga mos kelmasdan 
(bir tekislikda yotmasdan) buyum sifatining buzilishiga, oynalarning bir te
-
kis jips yotmasligiga sabab bo‘ladi.
Konish randa – 
vintlar yordamida biriktirilgan ikki korpusdan iborat 
bo‘lib, ulardan biriga pichoq o‘rnatilgan. Korpus orasidagi masofani ochi
-

---

15
ladigan ariqchaga bo‘lgan masofaga qarab moslashtiriladi. ariqcha kengli-
gi pichoqlar to‘plamiga qarab o‘rnatiladi. Reyka, brusok, kesaki kabilarda 
konish (faner, eshiklarda ariqchalar) ochishda 
ishlatiladi.
Konish randa kundasiga vintlar o‘rnatilib, 
unga yo‘naltiruvchi taxtacha kiydiriladi. ran-
dani ishga sozlashda taxtacha bilan kundani 
bir-biriga parallel o‘rnatib, ular orasidagi 
o‘lcham gayka va nazorat gaykalarni surish 
yo‘li bilan sozlanadi.
ochiladigan konishning enli va ensiz bo‘-
li shiga qarab (har xil qalinlikdagi faner, eshik-
larda jipslashish izlariga moslab) randaga enli 
yoki ensiz tig‘lar o‘rnatiladi (8-rasm).