Texnologiya umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun darslik

Loklash. 
loklangan yog‘ochning 
ran 
gi 
va gullari yaltiroq lok qatlamida 
chi roy li ko‘rinib turadi. rangli lok lar 
yog‘och rangini o‘zgartirib, shu lok ning
ran 
gidagi yaltiroq qatlam hosil qila 
di. 
4-rasm
. 
tirnoqli birikmalarni 
yig‘ish va yelimlash uchun
moslamalar: 
a – yog‘och iskanja;
b – richagli iskanja;
d – vintli iskanja.
a) b) d)
a)
b) d)
3-rasm. 
tirnoqli birikmalarni yi-
g‘ish: a – to‘g‘ri tirnoq; b – ochiq
tirnoq; d – t simon tirnoq.

---

9
Loklashni maxsus pur kagich asbob-
lar yordamida yoki cho‘t 
ka hamda 
aylanadigan valiklar yorda mida baja-
riladi. bunda lokni buyum sirtiga bir 
xil qalinlikda va bir xil tezlikda surtib 
borishga erishish lozim. loklar tarki-
bida tez yonuvchi moddalar bo‘lgani 
sababli, ularni ishlatish va saqlashda 
yong‘inga qarshi qoidalarga qat’iy 
rioya qilish zarur. buyum sirtini tam-
pon bilan loklash usul lari 5-rasmda tasvirlangan.
Bo‘yoq
– yupqa qatlami qurigandan so‘ng shaffof bo‘lmagan, sirtni 
yemiruvchi moddalardan saqlaydigan va unga chiroyli tashqi ko‘rinish 
beradigan parda hosil qiladigan modda. Moyli bo‘yoqlar, guash, ak
-
varel va boshqa bo‘yoq turlari mavjud. Bo‘yoqlar qog‘oz, karton, tunu
-
ka, yog‘ochdan tayyorlangan buyumlarni bo‘yash uchun ishlatiladi. Har 
bir bo‘yoq turi o‘ziga xos xususiyatga va ishlatish texnologiyasiga ega. 
Bo‘yoqlardan bo‘yoqchilikda, texnikada, xalq amaliy san’atining ko‘pgina 
turlarida keng foydalaniladi.
b
uyumlar sirtini pardozlashda moy bo‘yoqlar ham juda keng qo‘llanadi. 
Ular buyumning sirtida namga chidamli, mustahkam himoyalash xossasi
-
ga ega bo‘lgan qatlamni hosil qiladi. moyli bo‘yoqning kamchiligi yaxshi 
yaltiramasligi va sekin (taxminan 24 soatda) qurishidir. moyli bo‘yoq bi-
lan bo‘yaladigan buyum sirti yaxshilab silliqlanishi, yaxshi quritilishi va 
changlardan tozalanishi lozim. buyumning sirtiga moy bo‘yoq cho‘tkalar 
bilan har xil yo‘nalishlarda surtiladi. 
Bo‘yash
yog‘ochning tabiiy rangini o‘zgartirgan holda pardozlovchi 
hamda tashqi ta’sirlardan saqlovchi himoya qatlami hosil qilishdan iborat 
jarayondir. Bunday usullarda eshiklar, deraza romlari, ayrim mebellar va 
boshqa buyumlarga pardoz beriladi. Yog‘ochni bo‘yash uchun ko‘proq moyli 
bo‘yoqlar, nitrobo‘yoqlar, emallar, suv emulsiya bo‘yoqlari ishlatiladi. 
Bo‘yash ishlari purkash mashinalari yordamida yoki cho‘tkalar va du
-
maloq valiklar yordamida bajariladi.
bo‘yoqni buyum sirtiga bir tekis ko‘ri nishda hosil bo‘lguncha 2–3 marta 
surtiladi. yetarlicha qalinlikda surtilgan emal bo‘yoqlari yaltiroq ko‘ rinish 
5-rasm.
buyum sirtini 
tampon bilan loklash.

---

10
hosil qiladi. boshqa bo‘yoq 
lar yaltira-
maydigan qatlam hosil qiladi. bo‘yash 
ishlari baja 
rilgandan so‘ng xona sha 
-
mollatiladi. bo‘ 
yoq 
larni saqlashda shax-
siy xavfsizlik ham 
da yong‘inga qarshi 
qoidalarga rioya qilsh zarur. bo‘yoqlarni 
surtishda turli xil cho‘t 
kalardan foydala-
niladi. Cho‘t 
kalardan foydalanish va uni 
saqlash qoidalari 6-rasmda ko‘rsatilgan.