Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Antropometrik ko‘rsatkich
texnik obyekt ko‘rsatkichlarini u bilan 
ishlovchi odam-operator gavda tuzulishi va o‘lchamlariga to‘g‘ri kelishini 
ko‘rsatadi. Antropometrik ko‘rsatkichlarining differensial ko‘rinishlari inson-
operatoming ish joyidagi holati oqilona o‘mashganini, boshqarish vositalarining 
ishchi hududining yo‘l, oyoq, ko‘rish maydonidagi bilan joylashuvi tavsiflanadi, 
Inson omilining integral gigiyenik ko‘rsatkichlari inson-operatoming hayot 
faoliyati va ishchanligining ergativ tizim bilan aloqasini ko‘rsatadi. Bu ish o‘mida 
normal mikroiqlim hosil qilish, texnika, tashqi ta’sirlami kamaytirish - xavfsizlikni 
ta’minlashdir. 
Ish harakatlari.
Ko‘p mehnat jarayonlarida qo‘l bilan qilinadigan harakatlar 
manual harakatlar deyiladi. Bu harakatlaming samaradorligi ishlatilayotgan 
asbobning sifati va undan moxirona foydalanishga bog‘liq. 
Shunga ko‘ra, asbob shunday yaratilishi lozimki, bunda u bilan ishlash xavfsiz va 
qulay bo‘lish bilan birga yuqori ish unumiga erishish kerak Buning uchun asbob 

---

37 
konstruksiyasi odamning harakatdagi apparatining biomexanik xususiyatlariga mos 
kelishi kerak. 
Biomexanik va ergonomik hisoblarda faqat erkak va ayol panjalarining asosiy 
o‘lchamlaridan foydalaniladi. 
Ayol va bolalar qo‘l panjalarining o‘lchamlari erkaklamikiga nisbatan kichik, 
bu hoi asboblarni yaratishda e’tiborga olinadi. 
O‘tirib ishlashnlng ergonontik biomexanikasL Eng yaxshi ish joyi o‘tirib 
yoki turib ishlash imkoniyati mavjud bo‘lgan joydir. Biroq bujuda ham kam 
uchraydigan holat. Bunday holatda tanlash mumkin bo‘lganda ushbu qoida doimo 
ko‘ndalang turadi: o‘tirib qilinishi mumkin bo‘lgan harakatni turib bajarma. 
O‘tirib bajariladigan ishlarning ijobiy tomonlari quyidagilardir; energiyaning 
kam sarflanishi (ular yotgan holatdan ko‘ra 5-15 % ko‘proq; hattoki, qulay 
vaziyatda turib ishlash jarayonidan ko‘ra 15....30 % ortiqroq); qo‘lning pastki 
qismida qonning sust harakatlanishi (bu ayniqsa ishlayotgan ayollar uchun juda 
ham muhimdir); nozik va aniq ishlarni bajarisb uchun eng yaxshi qulaylik; oyoq-
qo‘lning pastki qismini boshqarish imkoniyatidan foydalanish demakdir. 
Ammo o‘tirib ishlash ham kamchiliklardan xoli emas. Hammaga ayonki, 
kasalliklar aynan o‘tirib ishlaydigan ishchilarda nomoyon bo‘Iadi. Shuning uchun 
ham o‘tirib ishlaydigan ish joylari har tomonlama to‘g'ri tashkillashtirilishi lozim. 
Ish joyi, boshqaruv idoraning aniq joyini va uning joy lash itv ko‘rinishini 
ta’riflaydi. 
Ish joyi hajhti. Ish joyi ish harakatining bir joydan boshqa joyga 
ko‘chirmasdan, muqarrar yerda bajariladigan o‘rnidir (yoki boshqacha qilib 
aytganda, tananing holatini o‘zgarmasdan tutish). Ular oxirgi va qulay (normal, 
funksional) urinish nuqtasi va ushlovga bo‘linadi. Ushlashning oxirgi hajmi 
(urinish nuqtasi) qo‘l harakati uchun panja predmetini ushlash mumkin bo‘lgan 
joylar nuqtasidir.