Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
256
Gələcək nəsillərin tələbatını ödəmək məqsədilə ekoloji cəhətdən əlverişli 
olan və İKT sistemlərinə əsaslanan yaşıl texnologiyaların tətbiqi genişləndi-
rilməlidir. 
İqtisadiyyatın diversifikasiyasına, dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da 
yaşıl texnologiyaların tətbiqi, yaşıl iqtisadiyyatın inkişafı, onun ekoloji kon-
tekstdə daha da səmərəli formalaşmasına və sürətli inkişafına nail olmaq 
hazırda ölkə üçün zəruri məsələlərdəndir [Əliquliyev, Əliyev, 2017; Aliyev, 
2019]. Təqdim olunan məqalədə də neft sənayesində xüsusi əhəmiyyətə ma-
lik olan elektron tullantilarin idarə olunmasi proseslərinin avtomatlaşdirilmasi-
nın vacibliyinə diqqət yetirilmişdir. 
2. ELEKTRON TULLANTILARIN İDARƏ OLUNMASI PROSESLƏRİNİN 
AVTOMATLAŞDIRILMASINDA MÜASİR İKT-nin TƏTBİQİ
E-tullantıların idarəetmə sisteminin avtomatlaşdirilması strukturuna 
aşağıdakıları daxil etmək olar [Ağayev və b., 2017; Сальникова и другие, 
2021; Mingaleva et al., 2020; Łaźniewska et al., 2021]: sistemin müxtəlif 
mərhələləri üzrə aparılan əməliyyatların avtomatlaşdırılmasını həyata keçir-
ən informasiya sistemləri və onların tərkib hissələri, modulları, digər infor-
masiya sistemləri ilə inteqrasiya vasitələri, Dövlət Vahid Elektron Xidmətləri 
informasiya sistemləri ilə əlaqələndiricilər və s.
 
3. 4.0 SƏNAYE İNQİLABI PLATFORMASINDA E-TULLANTILARIN 
İDARƏ OLUNMASI PROSESLƏRİNİN AVTOMATLAŞDIRILMASININ 
PERSPEKTİV İSTİQAMƏTLƏRİ 
Neft sənayesində elektron tullantilarin səmərəli idarə olunmasında Big 
Data, Əşyaların İnterneti (IoT), cloud, süni intellekt, Soft computing və s. kimi 
digər innovativ texnologiyalarının tətbiqi hazırkı dövr üçün xüsusu əhəmiy-
yətə malikdir. Big Data-nın elektron tullantıların idarə olunmasında üstün-
lükləri çoxdur. Cloud texnologiyaların elektron tullantıların idarə olunmasında 
tətbiqi məlumatların daha da təhlükəsiz təmininə və informasiya təminatının 
təkmilləşdirilməsinin səmərəliliyinə şərait yaradır. Neft sənayesində elektron 
tullantıların idarə olunmasında süni intellekt texnologiyalarının tətbiqi imkan-
ları da müasir dövrün aktul məsələlərindən hesab olunur. Soft computing sü-
ni intellektə əsaslanmaqla “qeyri-səlis məntiq”,“neyron şəbəkələri” və “genetik 
alqoritmlər”i birləşdirir. Soft computinglərdən elektron tullantıların idarə olun-
masında geniş istifadə olunması yeni perspektiv imkanlar yaradır.
NƏTİCƏ 
Elektron tullantıların düzgün idarə edilməməsi insan sağlamlığına və ətraf 
mühitə mənfi təsir göstərir. Avropa İttifaqı, qabaqcıl dünya və MDB ölkələ-
rində elektron tullantıların idarə edilməsi sahəsində mövcud normativ-hüquqi 
sənədlərin təhlili aparılır ki, bu da hazırki dövrdə elektron tullantıların idarə 
edilməsi sisteminin ilkin mərhələ olduğunu göstərir. Təbii resursların tükən-
məsi, biosferin pozulması və iqlim dəyişikliyi kimi mənfi təzahürlərin qarşı-
sının alınması üçün yüksək texnologiyalardan istifadə olunması iqtisadiyyata 

---