Tezislər / Theses

 

---

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
253
ELEKTRON KOMMERSİYA PROSESLƏRİNDƏ MÜASİR 
AVTOMATLAŞDIRMA VASİTƏLƏRİNİN TƏTBİQİ MƏSƏLƏLƏRİ 
Roza O.Şahverdiyeva
1
, Ülkər H.Haqverdiyeva
2

1,2
AMEA 
İ
nformasiya Texnologiyalar
ı
 
İ
nstitutu,
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail]
1
; [e-mail]
2

Elmi rəhbər: İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əlövsət Q.Əliyev 
Açar sözlər:
ticarət, e-kommersiya, 4.0 Sənaye inqilabı, innovativ texnologiyalar, rə-
qəmsal transformasiya
1. GİRİŞ 
4.0 Sənaye inqilabının texnologiyaları olan Əşyaların İnterneti, kiberfiziki 
sistemlər, böyük verilənlər, süni intellekt kimi müxtəlif texnoloji yeniliklərin 
tətbiqi iqtisadi proseslərin tərkib hissəsi olan ticarətdə rəqəmsal transforma-
siya prosesinin sürətlənməsinə, ənənəvi ticarətin elektron ticarətlə əvəz olun-
masına şərait yaratmışdır. Xüsusən, son dövrlərdə COVİD-19 pandemiyası 
səbəbindən bir çox müəssisə və iş yerlərinin bağlanması, insanların e-tica-
rətə olan təlabatının artmasına səbəb olmuşdur. E-kommersiyanın inkişafı 
malların və xidmətlərin dünya bazarına asan daxil olmasını təmin edir, ənə-
nəvi maneələri dağıdaraq korporasiya nümayəndələrinin qlobal sazişlərə 
qoşulmasına imkan yaradır [Əliyev və b., 2010]. Elektron ticarət bazarının 
inkişafı şəraitində müəssisələr, rəqabətə davam gətirmək, müştəri tələblərini 
qarşılmaq məqsədilə innovativ texnologiyaların tətbiqi ilə e-ticarət üzrə təq-
dim edilən xidmətləri mütəmadi təkmilləşdirməlidirlər [Костин и другие, 2020]. 
Bu baxımdan da hazırda e-ticarət ekosistemində rəqəmsal texnologiyaların 
tətbiqi ilə meydana çıxan problem xarakterli proseslərin müvafiq vasitələrlə 
və metodlarla avtomatlaşdırılmasına həsr olunan bu məqalənin mövzusu 
aktual hesab olunan məsələlərdəndir. 
2. 4.0 SƏNAYE İNQİLABI PLATFORMASINDA TİCARƏT 
SİSTEMLƏRİNDƏ PROSESLƏRİN AVTOMATLAŞDIRILMASININ 
MÜASİR TEXNOLOGİYALARI 
E-ticarət texnologiyası alıcı və satıcılara əlverişli imkanlardan eyni dərə-
cədə istifadə etməyə imkan verir [Əliyev və b., 2010]. 4.0 Sənaye inqilabı plat-
forması müştərilərlə qarşılıqlı əlaqələrin, təchizat və dəyər zəncirlərinin idarə 
edilməsi kimi əksər proseslərin real-vaxtda avtomatlaşdırılmış qaydada ye-
rinə yetirilməsini təmin edən
 e-ticar
ə
t ekosistemin
ə
keçidi zəruri edir. E-ticarət 
ekosistemində proseslərin avtomatlaşdırılmasının müasir texnologiyalardan 
və vasitələrdən bəzilərinə aşağıdakıları aid etmək olar: 
Əş
yalar
ı
n interneti 
(IoT)
– əsasən təchizat zəncirinin idarə edilməsi və logistika xidmətlərinin 
avtomatlaşdırılmasında tətbiq olunan texnologiyadır. Bu texnologiyanın tət-
biqi ilə, obyektlərin fiziki məkanını təyin etməyə imkan verən izləyici sistem-
lər, əlaqələndirilmiş/qoşulmuş ağıllı cihazlar (məsələn, mallar üzərinə yerləş-

---