Tibbiyot institutlari talabalari uchun

14-Rasm- Ko’krak qafasi deformatsiyasi (kifoskolioz)
Ko’krak qafasining asimetriyasi muhim diagnostik ahamiyatga ega, ayniqsa chuqur nafas olganda. (bo’rtib chiqish, ichiga tortilish). Nafas harakatini kuzatish natijasida nafas turini, uning faoliyatini, tezligini, chuqurligini, meyoridan chetga chiqishini kuzatish mumkin.
Odatda bir daqiqada 16-18 marta nafas olinadi, nafas olish nafas chiqarishdan qisqa bo’ladi. Yoshlarda va ayollarda nafas olish ko’proq ko’krak yoki qovirg’a tipida, katta yoshdagi erkaklarda esa qorin yoki diafragma orqali amalga oshiriladi. Patalogik holatlarda nafas olish tez yoki sekin bo’lishi mumkin. Bu holat o’pka kaslliklari bilan bog’liq bo’lmay uni tashislash muhim ahamiyatga ega. Patalogik nafasni 4 ta turi ajratiladi.

1. 
   Kussmaul nafas olishi-bir meyoridagi tekis nafas sikli (shovqinli chuqur nafas olish, kuchli nafas chiqarish) es-hush yoqolganda bo’ladi. Bunday nafas olish diabetik (ketoasidotik) komada, uremiyada, jigar yetishmovchiligida kuzatiladi.
   
2. 
   Cheyn-Stoks nafasi; nafas to’htash davri bilan (apnoe) harakterlanadi. (bir necha sekunddan daqiqalargacha), so’ngra sust nafas olish boshlanib u 5-7 nafas olishgacha kuchayib boradi, keyin shu holat qaytariladi (o’pka shishida).
   
3. 
   Biota nafasi –1 me’yoridagi chuqur ritmik nafas 20-30 sekundlik apnoe bilan qaytarilib turadi. Bunday holat miya qon aylanishini bizilishida, zaharlanishida, shokda kuzatiladi.
   
4. 
   Grokko nafas olish-to’lqinsimon nafas bo’lib yuzaki nafas bilan chuqur nafas almashinib turadi, bu komatoz holatining har hil bosqichlarida kuzatiladi.
   

Paypaslash (palpatio)

Ko’krak qafasini paypaslashda biz uning harakat asimmetriyasini, elastikligini (rezistentligi), tovush titrashi, mahalliy og’riqni, plevra bo’shlig’idagi chayqalish shovqinini baholaymiz.
Nafas olganda asimmetriya darajasini aniqlash uchun vrach qo’lning kaftini ko’krak qafasini laterial tomoniga qo’yib chuqur nafas olish so’raladi, u vaqtda ko’krak qafasining tomoni orqada qo’llayotganligi ma’lum bo’ladi.
Ko’krak qafasini siqqanda uning rezistentligi ham aniqlanadi. O’pka to’qimasi qattilashganda gidrotoraksda uning elastikligi ortadi. Tovush titrashi (fremitus vacolis), yoki ko’krak titrashi (fremitis pectoralis) ko’krak qafasi devorining rezonans tebranishi, u paypaslashda seziladi. Uning kuchayishi o’pka to’qimasi qattiqlashganda (pnevmoniya, o’pka infarkti) kuzatiladi.
Tovush titrashining susayishi plevra bo’shlig’ida gaz yoki suyuqlik yig’ilganda (gidrotoraks, pnevmotoraks) , o’pka to’qimasida havo to’planganda (emfizemada kuzatiladi. Ba’zan plevra yallig’langanda ularning ishqalanishini sezishimiz mumkin. Bundan tashqari paypaslash yo’li bilan bo’yin, qo’ltiq osti va tirsak chuqurchasidagi limfa tugunlari aniqlanadi (o’pka o’smasida). Teri holati: elastikligi, namligi, teri osti yog’ qatlami, og’riq nuqtalari aniqlanadi.
Tukillatish (percussio)
Tukillatish qoidalarini yuqorida qayd etgan edik. Sog’lom o’pka ustida tiniq o’pka tovushi eshitiladi.
Ko’krak qafasida qiyosiy va topografik tukillatish o’tkaziladi.

Qiyosiy tukillatish

Qiyosiy tukillatishda o’pkani simmetrik sohalarini tukillatganda vujudga keladigan tovush taqqoslanadi (yurak sohasidan tashqari). Taqqoslash yuqoridan pastga qarab olib boriladi. Barmoq plessimetr qovurg’alar orasiga qo’yiladi. Bunda shu narsaga etiborni qaratish kerakki tukillatish chuqurligi bolg’acha barmoq bilan urish kuchiga bog’liq bo’ladi. Urish qachon kuchli bo’lsa tovush tebranishi shuncha chuqurga tarqaladi va tukillashi qavatlari shuncha qalin bo’lsa, o’pka cho’qqisini tukillatganda meyorida tovushni bir muncha asimmetriyasini ko’ramiz. O’ng o’pka cho’qqisi biroz bo’g’iqroq muskullar yahshi rivojlanganligi sababli. Ilgarigi vaqtda o’pka cho’qqisini tukkilatishga katta ahamiyat berilgan, chunki sil kasallikgi o’pkaning yuqori bo’lagida ko’proq joylashgan. Ko’krak qafasini ayrim sohalarida o’pka tovushini o’zgarishi muhim ahamiyatga ega. Masalan, bo’g’iq tovush yoki bo’g’iqroq, timpanik, qutisimon.
O’pka to’qimasi qancha zich bo’lib, havosi kam bo’lsa, tukillatish tovushi shuncha bo’g’iq bo’ladi. (suyuqlik, o’sma to’qimasi). Yallig’lanish ekssudatini plevra bo’shlig’ida to’planishi diagnostik ahamiyatga ega, chunki bu vaqtda bo’g’iqlik chegarasi qiyshiq o’tib uning yuqori cho’qqisi orqa qo’ltiq osti chizig’ining tepa qismida bo’ladi (Ellisa – Damuazo – Sokolov chizig’i).
Gidrotoraks pnevmotoraks bilan birga kelsa, suyuqlik gorizontal to’planadi.
O’pkaga suyuqlik to’planish jarayonining boshlang’ich davrida tukillatish tovushi bo’g’iqroq bo’lib, suyuqlik ko’payib borishi bilan bo’g’iq tovushga aylanib boradi.
Qutisimon tovush – o’pka alveolalari orasidagi devorning yupqalanib unda havoning ko’payib ketishi natijasida vujudga keladi. (emfizema).
O’pka ustida timpanik tovush o’pkada bo’shliq bo’lganda (kaverna, katta bronxoektazlar, o’pka abssesdan bo’shaganda), yoki plevra bo’shlig’ida gaz bo’lganda vujudga keladi.

O’pkani topografik tukillatish

Topografik tukillatishda o’pkaning yuqori va pastki chegaralari, Krening maydoni va o’pka pastki qirralarining harakatlanishi aniqlanadi.
Topografik tukillatishda plessimetr barmoq qidirilayotgan chegaraga yondosh qo’yiladi va barmoqning tashqi qirrasidan belgilanadi. O’pkaning yuqori chegarasini aniqlash uchun barmoq o’mrov suyagining o’rtasida yondosh qo’yiladi va yuqoriga hamda birmuncha ichkariga bo’yin tomonga qarab bo’g’iqroq tovushgacha tukillatiladi. Sog’lom odamlarda o’pka uchi o’mrov suyagidan 3-4 sm. Yuqorida bo’ladi. O’pkaning yuqori chegarasi orqadan huddi shunday pastdan yuqorida va ichkariga bo’yin tomonga qarab aniqlanadi. O’pkaning orqadagi yuqori chegarasi me’yorida 7 bo’yin umurtqasining uchiga mos keladi. O’pkaning o’ng uchi chap uchiga qaraganda pastroq joylashgan.
O’pkaning pastki chegarasini aniqlash.
Pastki chegarani aniqlash unchalik qiyin emas, uni – o’ng tomondagi pastki chegarani aniqlashdan boshlash osonroq bo’ladi. Buning uchun tukillatish yuqoridan pastka qarab qovurg’a oralig’i bo’yicha hamma shartli chiziqlarda olib boriladi. Chap o’pkaning pastki chegarasi aniqlanganda yurakning joylashishi hisobga olinadi va u oldingi qo’ltiq osti chizig’idan boshlanadi. O’ng va chap o’pkaning pastki chegarasi bir hil yuzada joylashgan.
O’pkaning me’yoridagi pastki chegaralari;

• 
  to’sh suyagi oldi chizig’i-VI qovurg’a yuqori qirrasi
  
• 
  o’rta o’mrov chizig’i – VI qovurg’a oralig’i
  
• 
  old qo’ltiq osti chizig’i – VII qovurg’a
  
• 
  o’rta qo’ltiq osti – VIII qovurg’a
  
• 
  orqa qo’ltiq osti chizig’i – IX qovurg’a
  
• 
  kurak chizig’i – X qovurg’a
  
• 
  umurtqa oldi chizigi – XI ko’krak umurtqasi to’g’risida
  

O’pka pastki chegarasining joylashishi odamning gavda tuzilishi hamda boshqa sabablarga ko’ra turlicha o’zgarishi mumkin.
Asteniklarda o’pka pastki chegarasi normosteniklarga nisbatan bir qovurg’a pastroq bo’ladi, gipertsteniklarda aksincha, bir qovurg’a yuqori turadi. Homilador ayollarda o’pkaning chegarasi yuqoriga siljiydi.
Patalogik holatlarda o’pkaning pastki chegarasi yuqoriga yoki pastga siljishi, u ikki taraflama yoki bir taraflama bo’lishi mumkin.
O’pka pastki chegarasining pastkga barqaror siljishi ko’pincha o’pka emfizemasida kuzatiladi, kamroq bronhial astmada bo’ladi. Birinchi holatda vaqt o’tishi bilan chegaraning pastga siljishini ortib borishi bilan harakterlanadi va bunda nafas yetishmasligi rivojlanib boradi. Ikkinchi holatda bronhial astma huruji vaqtida nafas chiqarish qiyinlashishi hisobiga o’pka kengayib ketadi va qoldiq havo ko’payib ketadi. Ko’pincha o’pka pastki chegarasining siljishi uning pastki qirrasini harakatini kamayishi bilan birga kelishini kuzatishimiz mumkin. O’pka pastki chegarasini siljish darajasini aniqlash (ayniqsa emfizema boshlanishida), bemorni dinamikada kuzatib borishda katta ahamiyatga ega.
Plevra bo’shlig’iga suyuqlik yoki gaz yig’ilishida, hamda diafragmani baland turishida (semizlik, homiladorlik, astsit, meteorizm), o’pkaning pastki chegarasi yukoriga siljiydi. Bunday siljish o’pka hajmining kamayishi bilan kuzatiladi. (o’pkaning tiriklik sig;imi ham kamayadi «OTS»). Bu o’pkada gemodinamikaning buzilishiga va nafas yetishmovchiligini rivojlanishiga olib keladi.

O’pka pastki qirrasi harakatini aniqlash.

Buning uchun o’pkaning pastki chegarasi aniqlab olinadi va bemordan chuqur nafas olish, hamda uni ushlab turish so’raladi, bu vaqtda yana chegara aniqlanadi, so’ngra shu holat chuqur nafas chiqargandan keyin ham bajariladi.
Me’yorida o’rta qo’ltiq osti bo’yicha o’pka qirrasi chuqur nafas olganda pastga 4 sm. siljiydi, chuqur nafas chiqarganda ham 4 sm. yuqoriga siljiydi. Nafas ekskursiyasi bu chiziq bo’yicha 8 sm.ni tashkil qiladi.
O’pkani eshitish (auskultasio)
Eshitish usuli birnchi bor Rene Laennek tomonidan taklif etilganligi yuqorida qayd etilgan edi. O’pkani eshitganda shovqinning xususiyatiga, kuchiga, joylashishiga, tarqalishiga, nafas davrlariga etibor berish lozim. Eshitish simmetrik sohalarda ularni taqqoslash bilan olib boriladi. Nafas olishda o’pkada hosil bo’ladigan tovushlar nafas shovqinlari deb ataladi. Ular ikkiga bo’linadi asosiy va qo’shimcha.

Asosiy nafas shovqinlari.

Me’yorida o’pka ustida ikki hil nafas shovqinlarini eshitamiz: vezikulyar va bronhial.
Bronhial nafas.
Fiziologik sharoitda eshitishda bronhial nafas to’sh suyagining yuqori qismida, bo’yinning pastki qismida, kekirdakning yuqori qismida va halqum ustida, orqada esa VII bo’yin umurtqasi yonidan to IV ko’krak umurtqasigacha eshitiladi. U o’zining hususiyatiga ko’ra nafas chiqarganda uzoqroq, balandroq va dag’alroq bo’lib “H” harfini talaffuzi kabi eshitiladi. Nafas shovqini hosil bo’lish mexanizmini ko’radigan bo’lsak, havo ovos yorug’idan, halqum va kekirdakdan o’tayotganida aylanma harakat vujudga keladi, u nafas olishda ovoz bog’lamlari ustida, nafas chiqarishda esa uning ostida hosil bo’ladi. Nafas chiqarishda ovoz yorug’i ko’proq torayishi tufayli shovqin uzoq, qattiqroq va dag’al eshitiladi. Nafas olish faol jarayon bo’lganligi uchun nafas chiqarishga nisbatan tezroq bo’ladi. Bunday nafasga laringotraxeal yoki bronhial nafas deyiladi. Eshitish maydoni va intensivligi asteniklarda gipersteniklarga nisbatan ko’proq bo’lib, bu ularning anatomik hususiyatlari bilan bog’liq.
Agar bronhial nafas bu qismlardan boshqa joyda eshitilsa, u patalogik holat bo’lib, o’pka to’qimasi zichlashganligidan dalolat beradi. (infiltrasiya hosil bo’lishi, o’pka infarkti, ekssudativ plevrit, o’smalar).
Bronhial nafas patalogik bo’shliqlar ustida ham eshitiladi. Masalan, sil kavernasi, bo’shagan absess, agar ular bronh bilan tutashgan bo’lib atrofidagi o’pka to’qimasi zichlashgan bo’lsa. Katta bronhoektazlarda ham shunday holat kuzatiladi. Ba’zan bo’shliq ustida uning devori silliq bo’lib tarang tortilgan bo’lsa metalni urgandek tovush (amforik) eshitiladi (huddi bosh grafin yoki shishaga puflab hosil qilingan tovushga o’hshash). Bunday shovqin pnevmotoraks ustida ham eshitiladi. O’pka o’smasida bronhial nafas eshitilmaydi.
Vezikulyar nafas.
Ko’krak qafasining qolgan hamma qismlarida vezikulyar nafas eshitiladi. U yumshoq, puflovchi “f” harfini eslatuvchi talaffuzdagi shovqin hisoblanadi. Bu shovqin nafas olishda uzoqroq va kuchliroq eshitiladi. U o’pka parenhimasi, alveolalarida hosil bo’ladi. Nafas olishda alveola havo bilan to’lib uning devori to’g’rilanadi, natijada undagi elastik elementlar tebranishi tufayli (alveolyar) vezikulyar nafas hosil bo’ladi. Alveolalar muntazam ravishda to’lib borganligi uchun tovushlarning ma’lum miqdordagi yig’indisi vujudga kelib, davomli tovush eshitiladi. Bu tovush nafas chiqarishning boshida ham eshitiladi. Nafas chiqarishda alveola devorlarining tebranishi tez so’nadi. Vezikulyar nafasning kuchi ko’krak devori to’qimasining qalinligiga, nafas harakatining kuchiga va qator boshqa omillarga bog’liq. O’smirlarda vezikulyar nafas kattalarga nisbatan birmuncha kuchliroq eshitiladi. Bazan o’ng o’pka uchida ham vezikulyar, ham bronhial (bronhovezikulyar) nafas eshitiladi. Agar chap tomonda paypaslashda tovush titrashi kuchliroq, tukillatishda bo’g’iqroq va eshitganda nafas kuchliroq bo’lsa patalogik belgi bo’lib hisoblanadi.
Vezikulyar nafas kuchaygan va susaygan bo’lishi, hamda dag’al nafas paydo bo’lishi mumkin, bu vaqtda vezikulyar nafas kuchayishining amaliy ahamiyati kamroq.
Vezikulyar nafasning kuchayishi katta jismoniy yuklamada, gipertireozda kuzatilishi mumkin. Agar nafasning ikkala davrida nafas olish va chiqarish kuchaygan bo’lsa, bunday nafas dag’al nafas deyiladi. U bir tekisda bo’lmay, ancha dag’al bo’ladi, bunga sabab bronh devorining noteksligi va qing’ir-qiyshiqligidir.
Dag’al nafas bronhitlarda, bronhlar torayganda nafas olish va chiqarishning uzayishi bilan birga keladi.
Vezikulyar nafasning susayishi juda ko’p sabablarga bog’liq.

• 
  plevra bo’shlig’ida suyuqlik yoki gaz to’planganda;
  
• 
  alveola devori o’zgarganda (yallig’lanishni boshlanishi; fibroz jarayoni).
  
• 
  Emfizema jarayonida alveola elastikligining yo’qolishi.
  
• 
  Ko’krak qafasi harakatining susayishi (semirishda, pikvik sindromida, plevra varaqlarning yopishib qolishi; qovirg’alar singanda og’riq bo’lganligi uchun, quruq plevritda).
  
• 
  Obturasion atelektazda – (bronh to’silib qolib o’pka to’qimasi bujmayib qoladi).
  
• 
  Kompression atelektazda – o’pka to’qimasi ezilib qolganda (suyuqlik yoki gaz bilan).
  

Vezikulyar nafasning eng kuchli susayishi, deyarli eshitilmasligi – yoyilgan katta atelektazda, o’pka shishida, astmatik bo’g’ilishda bo’ladi.
Qo’shimcha nafas shovqinlari.
Qo’shimcha nafas shovqinlari doimo nafas tizimidagi patalogik jarayonlarning belgisi hisoblanadi.
Ularga hirillashlar, g’ichirlashlar, plevraning ishqalanish shovqini kiradi. Bu shovqinlarning har biri o’zining ma’lum kelib chiqishiga va manbaiga ega bo’lganligi uchun diagnostik ahamiyati juda katta.
Hirillashlar faqat nafas yo’llarida (har hil kattalikdagi bronhlarda), g’ichirlash – deyarli alveolyar feno-
meni bo’lib hisoblanadi. Plevraning ishqalanish shovqini jarayonga plevra varaqlari tortilganligini ko’rsatadi. Ko’rsatilgan har bir shovqin nafas olishning ma’lum fazalarida yahshi eshitiladi; hirillashlar nafas olish boshida va nafas chiqarish ohirida, g’ichirlash faqat nafas olish cho’qqisida, alveolalar havo bilan maksimal to’lganda, plevra ishqalanish shovqini ham nafas olish, ham chiqarishda babbaravar eshitiladi.
O’pkani eshitganda birinchi navbatda asosiy nafas shovqinlariga ahamiyat berish lozim, so’ngra qo’shimcha nafas shovqinlarini diqqat bilan eshitish zarur.
Hirillashlar (rhonchi)
Hirillashlar nafas yo’li torayib qolganda yoki unda patalogik suyuqlik yig’ilganda vujudga keladi. Hirillashlar asosan bronhlarda paydo bo’ladi va bazan bronh bilan tutashgan bo’shliqlarda hosil bo’ladi.
Ular nafas olishning boshida va nafas chiqarishning ohirida eshitiladi. Hirillashlarni eshitish uchun bemor chuqur nafas olishi kerak. Hirillashlar qanday bo’lishidan qatiy nazar yo’taldan so’ng o’zgaradi.
Hirillashlar ikkiga bo’linadi quruq va nam.

Quruq hirillashlar

Quruq hirillashlar bronh shilliq qavatlari shishganda, g’adir-budir bo’lganda, uning bo’shlig’ida yopishqoq fibrinli quyuq shira bo’lganda eshitiladi. Hirillashlar baland va past, hushtaksimon, g’o’ng’illagan hususiyatga ega. Ular doimo nafasning ikkala fazasida eshitilib turadi. Hushtaksimon hirillashlarning balandligiga qarab, bronhlar torayish darajasini bilish mumkin. Ancha baland tembrdagi shovqin mayda bronhlar obstruksiyasiga hos. Ancha past shovqinlar o’rta va katta bronhlar shikastlanganda bo’ladi. Bazan quruq hirillashlar nafas chiqarishda yoki nafas olishda kuchliroq eshitilishi mumkin. Uning jadalligi nafas olish kuchiga bog’liq. Quruq hirillashlarning diagnostik ahamiyati shunday iboratki, ular bronhlarning ancha sezirarli torayganligidan dalolat beradi.
Bronhial astma hurujida quruq hurillashlar o’pkaning hamma qismida eshitiladi va o’zgaruvchan bo’ladi. Bir tomonlama quruq hirillashlar, agar u ma’lum sohada bo’lsa, ayniqsa o’pkaning yuqori segmentida, odatda o’pkada bo’shliq borligini ko’rsatadi (ko’pincha kaverna).

Nam hirillashlar
Nam hirillashlar bronh bo’shlig’ida (suyuq balg’am, qon, shish suyuqligi) bo’lganda havo oqimi shu suyuqlikdan o’tayotganda pufakchalar hosli bo’lib, ular suyuqlik yuzasida nam hirillashlarni hosil qiladi. Ular pufakchali deb ham ataladi. Nam hirillashlar jarangli va jarangsiz bo’lishi mumkin. Mayda pufakchali jarangli hirillashlarni aniqlash muhim ahamiyatga ega, chunki u bronh atrofini yallig’lanishidan dalolat beradi. Shovqinni yahshi o’tkazilishi esa o’pka to’qimasini zichlashganligini (infiltrasiyasi) bildiradi.
Bu ayniqsa o’pka cho’qqisida infiltrasiya o’chog’ini aniqlash uchun muhim (sil kasalligida), va o’pkaning pastki sohasida (dimlanish pnevmoniyasi), yurak yetishmovchiligida. Bu hirillashlar tekshiruvchining qulog’i ostida eshitilayotgandek bo’ladi. O’rta pufakchali, ayniqsa katta pufakchali jarangli hirillashlar eshitilsa bu ko’pincha katta bo’shliq yoki kaverna borligidan dalolat beradi.
Jarangsiz nam hirillashlar ikkala o’pkaning pastki qismida joylashadi, ko’proq o’ng tarafda, yurak yetishmovchiligi natijasida kichik qon aylanish sohasida uzoq davom etgan dimlanish vaqtida eshitiladi.
G’ichirlash (Krepitasiya)
G’ichirlash akustik fenomen bo’lib, alveolalarda havo va oz miqdorda suyuqlik bo’lganda vujudga keladi. Bu yallig’lanish suyuqligi alveola devorlarini ho’llab, ular yopilganda yopishib qolish holatini paydo qiladi. Nafas olish cho’qqisida o’pkaga havo kirishi natijasida yopishib qolgan alveola devorlari huddi darz ketganda chiqadigan, yoki soch tolalarini quloq oldida ishqalashda eshitiladigan g’ichirlash tovushiga o’hshash tovush paydo bo’ladi. G’ichirlash faqat nafas olish cho’qqisida yo’taldan qatiy nazar eshitiladi. U alveolalar yallig’langanda, atelektazda, o’pkada dimlanish bo’lganda vujudga keladi.
G’ichirlash birinchi navbatda – pnevmoniyaning boshlamg’ich va ohirgi bosqichlarining muhim belgisi bo’lib hisoblanadi. (crepitatio indux va crepitatio redux). Pnevmoniya avjiga chiqqan vaqtda (jigarlanish bosqichi) alveolalar ekssudat bilan to’lgan bo’lib g’ijirlash va vezikulyar nafas ham eshitilmaydi.
Bazan g’ichirlashni kichik pufakchali jarangdor hirillashlardan farqlash qiyin bo’ladi. Bu vaqtda quyidagi belgilarga diqqatni qaratish kerak. G’ichirlash faqat nafas olish cho’qqisida eshitilsa, hirillashlar esa ham nafas olishda, ham nafas chiqarishda eshitiladi, hirillash yo’taldan so’ng vaqtinchalik yo’qoladi.
Fibrozlanayotgan alveolitlarda ham g’ijirlash fenomeni bo’lib, u bir necha oylab, hatto yillab doimiy eshitilishi mumkin.
Plevraning ishqalanish shovqini.
Visseral va parietal plevraning yallig'lanib o'zgarish jarayonida dag'al tovush hosil qilishi plevraning ishqalanish shovqini deyiladi.
Plevra ishqalanish shovqini eshitilishiga asosiy eng ko'p sabablardan biri quruq plavrit hisoblanadi va u odatda og'riq sezish bilan ifodalanadi.
Bundan tashqari plevra ishqalanish shovqin miliar silda, o'pka infarktida, plevra varaqlari o'smasida ham eshitilishi mumkin. Plevraning ishqalanish shovqini hirillashlardan farqli bo'lib, u nafas olish va chiqarish davomida bir hilda aniq eshitilib turadi, yo'taldan so'ng o'zgarmaydi, stetoskop bilan ko'krak qafasiga bosganda shovqin o'tishi kuchayadi, nafas olmay qorin bilan nafas harakati qilganda shovqin saqlanadi.
Plevra varag'i perikard yaqinida yallig'lansa plevroperikardial shovqin paydo bo'lishi mumkin.
Bu nafas harakatida o'zgargan plevra varag'i perikardga tegib shovqin hosil qiladi. Shu tufayli biz uni perikarditdan farqlab olamiz.
Bronhofoniya
Bemorni pichirlab yoki shivirlab aytgan so'zini ko'krak qafasida auskultasiya orqali eshitish – bronhofoniya deyiladi. Bajarilishi; bemordan pichirlab ayrim so'zlarni aytish so'raladi, bu vaqtda o'pkaning simmetrik sohalari eshitiladi, agar o'pkada zichlashgan o'choq bo'lsa uning ustida bu so'zlar aniq eshitilib farqlanadi. Bronhofoniyaning afzalligi shundaki u og'ir bemorlarda tovush titrashi aniqlanmaganda va bronhial nafas eshitilmaganda ham aniqlanadi. Bronhofoniya atelektazda va plevraga suyuqlik to'planganda susayadi.