Tibbiyot institutlari talabalari uchun

O'pkani surunkali obstruktiv kasalliklari.
Bu termin asosida uzoq vaqt kechadigan o'pkani obstruktiv kasalliklari: surunkali obstruktiv bronxit, og'ir bronxial astma va o'pka emfizemasining bronx o'tkazuvchanligini buzilishiga olib kelishi yotadi.
Surunkali obstruktiv bronxit.
Surunkali obstruktiv bronxit bronxlarni surunkali yalig'lanishi bilan ifodalanib, o'pka ventilyasiasini rivojlanib boruvchi buzilishiga olib keladi. Surunkali bronxit rivojlanishiga olib keluvchi asosiy omil bo'lib, avvalo chekish hisoblanadi. Chekuvchilar surunkali bronxitni 80 % ni tashkil qiladi. Bundan tashqari surunkali bronxitni rivojlanish atrof havoni organik va noorganik changlar (pahta, don, sement, ko'mir va h.k.) bilan ifloslanishi katta ro'l o'ynaydi. Bu omillarning uzoq vaqt ta'siri natijasida bronxlar shilliq qavatini gipertrofiyasi kelib chiqadi va shilliq ko'p ishlab chiqaradi, natijada unga bronx-o'pka infeksiyalari tushib shilliq-yiring yoki yiring hosil bo'ladi (kataral yoki bronxit). Asta sekin yalig'lanish jarayoni bronx devorinig hamma qavatiga o'tadi va fibrozlanishiga olib keladi. Bir qism chekuvchilarda bronxlar dag'al o'zgarib bronxoektazlar rivojlanadi.
Klinik belgilari.
Bemorlarning shikoyati asta-sekin kuchayib boruvchi yo'tal hisoblanadi. Bu vaqtda quyuq va yopishqoq balg'am ajraladi. Yo'tal doimiy bo'lib yilning sovuq vaqtlarida kuchayadi, yoki bemor bronx-o'pka infeksiyalari qo'shilganda (isitma ko'tariladi, balg'am yiringli tus oladi) natijada bronx torayishi vhyjudga kelib, ko'pincha bronx qisilishiga olib keladi. Klinik va funksional nafas to'silishi belgilari kuzatiladi. Harsillash kuchayib boradi. Odatda ko'karish va periferik shish kuzatiladi. Taxipnoe hos, ammo emfizemadan farqli ko'krak qafasining shakli o'zgarmaydi. Tukillatishda o'pka ustida biroz bo'g'iqroq tovush eshitiladi. Eshitishda esa dag'al nafas fonida ko'p yoyilgan quruq hirillashlar va o'pkaning pastki qismida kichik pufakchali jarangsiz ham hirillashlar kuzatiladi, ular yotalganda kamayadi yoki yo'qoladi. Bronx obstruksiyasi kuchayganda nafas chiqarish uzayadi. Gipoksemiya va giperkapniya rivojlanadi, u o'z navbatida ikkilamchi eritrositozga keladi.
(kasallik bayonining grafik sxemasi Bemor O'SOK bilan.)
Bronxial astma.
Nafas yo'llarining yallig'lanish kasalligi bo'lib, ma'lum ekzogen va endogen omillarga bronxlarning gipperreaktivligi bilan kuzatiladi va bronhlar o'tkazuvchanligini o'tkir buzilishi, davriy bo'g'ilish bilan kechadi.
Tipik hollarda bo'g'ilish hurujining kelib chiqishiga nafas yo'llariga tushgan har hil allergenlar sabab bo'ladi.
Tashqi allergelar sifatida o'simlik changlari, ovqat mahsulotlari (qulupnay, shokolad, tuxum), chang va hidlar (aptekarlarda, teri o'shlovchlarda '' ursal bo'yog'i'' ) uy changlari, hayvonlar yungi, dori aralashmalari, sabab bo'lishi mumkin. Bronxial astmaning bu tarqalgan shakli ekzogen yoki atipik deb ataladi. Hozirgi kunda endogen omilli bronxial astma hurujlari ko'payib bormoqda. Masalan aspirin (prostaglandin) astmasi, homiladorlardagi bronxial astma, ruxiy bronxial astma, giper eozinofilli bronxial astma, hamda infeksiyaga bog'liq bronhial astma.
Klinik ko'rinishi Bemorlar ko'proq ekspirator hususiyatiga ega bo'lgan bo'g'ilish hurujidan shikoyat qiladilar. Irsiy moyillik ham bo'lishi mumkin. BU vaqtda kasallik yoshlikdanoq rivojlanadi. Huruj odatda tasirlovchdan so'ng (allergen va kontaktta bo'lish, sovuq havo, kuchli hid) to'satdan boshlanadi. Hurujni kechasi bo'lishi hos. Hurujdan oldin ko'pinch yo'tal bo'ladi. Huruj vaqtida bemor majburiy vaziyatni oladi, o'tirgan hollarda, hamma yorhdamchi nafas muskullarining nafas olishda qatnashishi kuzatiladi, bo'yin tomirlari bo'rtib chiqadi, o'mrov usti chuqurchasi silliqlashadi, yuzi oqarib ter bosadi, og'zi ochiq burun kataklari kengaygan. Nafas olish qisqa, nafas chiqarish qiyinlashgan, davomli, shovqinli hirillashlar bilan kuzatiladi, u uzoqdan eshitilib turadi.
Huruj boshida yo'tal kamroq, huruj kuchayganda ko'payadi. Huruj ohirida yo'tal engillashib yopishqoq tiniq balg'am ajraladi, bemorni ahvoli biroz yahshilanadi va uyquga ketadi.
Huruj vaqtida ko'krak qafasi kengayadi va inspirator vaziyatni oladi.Tukullatganda qutisimon tovush. Eshitishda vezikulyar nafas susaygan, hushtaksimon quruq hirillashlar ko'p bo'ladi, nafas chiqishi uzaygan.
Hurujning o'tishi suyuq balg'am ajralishini yengillashi bilan boshlanadi, asta sekin quruq hirillashlar kamayadi, nafas olish siyraklashadi va tinchlanadi. Huruj oralig'ida bemorlar o'zini yahshi sezadi, Lekin ancha vaqt emfizema belgilari saqlanib qoladi.
Astmatik status.
Bir necha soat ichida o'tib ketmaydigan huruj bo'g'ilish astma statusi deb ataladi (status astmatikus).