Tijorat banklari kredit portfelini boshqarish

1 zaxiralar me’yori.

Kreditlarning sifati buyicha sinflari	Extimoliy yukotishlar buyicha zaxiralar ajratish me’yori
YAxshi	-
Standart	10%
Substandart	25%
SHubxali	50%
Ishonchsiz	100%
^1tasniflash, mumkin bo‘lgan O‘zR Markaziy bankining «Aktivlar sifatini

yo‘qotishlar bo‘yicha tijorat banklari tomonidan zaxiralar tashkil qilish va undan foydalanish qoidasi», 9 noyabr 1998 y, №242.
Tijorat banki boshkaruvi karoriga kura, kredit kumitasining xulosasi buyicha va bank kengashi bilan kelishuviga binoan ishonchsiz deb topilgan beshinchi sinf kreditlari ssudalar buyicha extimoliy yukotishlarga shakllantirilgan zaxira xisobiga, zaxira etishmagan takdirda 31203 xisobvarak - «taksimlanmagan foyda» xisobiga balansdan chikariladi.
Uzbekiston Respublikasi banklari amaliyotida «yaxshi kreditlar» buyicha extimoliy yukotishlar buyicha zaxiralar tashkil kilinmaydi.
Amaliyotda tijorat banklari konikarli kreditlar buyicha - 10%, standart kreditlar buyicha - 25%, shubxali kreditlar buyicha - 50% va ishonchsiz kreditlar buyicha - 100% atrofida zaxiralar tashkil kilishlari va yukorida keltirilgan kreditlar buyicha yukotishlar shu zaxiralar xisobidan koplanishi lozim.
Ssuda aktivlarini taxlil kilish bankning kredit portfelini sifati tugrisida axborot berishi mumkin. Bank kreditlarining umumiy belgilari va xususiyatlariga karab kredit portfelini tasniflab, mumkin bulgan yukotishlarni koplash buyicha yaratish lozim bulgan zaxira summasi aniklanadi. Iukotishlarni koplash maksadida tashkil kilinadigan zaxiralar mikdorining barcha banklar uchun bir xilligini ta’minlash uchun mumkin bulgan iukotishlarni koplash uchun tashkil kilingan zaxiraning bankning ustav va zaxira kapitalariga nisbatini belgilab beruvchi kursatkichni xisoblash lozim. SHu nisbat asosida tijorat banki aktivlar portfelining sifatini «uta kuchli»dan «konikarsiz»gacha baxolash va kredit portfelining sifatiga I-V bulgan reyting ballini berish mumkin.
Kredit portfelining sifatini baxolashda yagona yondashuvga erishish maksadida keltirilgan reitingga kushimcha ravishda kredit portfelining ishonchliligini aniklashning balli tizimidan foydalanish mumkin. Buning uchun avvalambor kreditning kaytarilmaslik riskini xisoblash lozim. Bu kursatkich (Rk) ni extimoliy iukotishlarni koplash uchun tashkil kilinishi zarur bulgan zaxiralar
summasini (RS) kredit portfeli summasi (Kr)ga bulish yo‘li bilan aniqlash mumkin:
Rk=PC/Kp*100%
Keyin esa olingan natijalar asosida, kreditning kaytarilmaslik riskiga biz tijorat bankining kredit portfeli sifatida kuyidagicha reyting baxo berish mumkin.