Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

Əsiri-dərdi-eşqü məstü-cami-hüsn çox, amma 
Bizuz məşhur olan, Leyli sənə, Məcnun mana derlər. [5, s.112] 
(Aşk derdine esir ve güzellik kaderhi ile sarhoş çok, 
amma, meşhur olan bizuz. Sana Leyli, bana Mecnun derler) [7, 
s.216]

---

348 
Yuxarıda qeyd etdiyimiz nümunə, “ləffü nəşr”in qaydalarına əsasən bu 
şəkildə olmalı idi: 
Leyli
Məcnun 
Əsirü-dərdi-eşq 
Məsti-cami-hüsn 
Çünki ləff – bükmək, nəşr isə açmaq deməkdir. 
Leyli və Məcnun obrazları, onlara xas fərdi və səciyyəvi yönlər – “əsirü-dərdü 
eşq” və “məsti-cami-hüsn” ifadələri ilə növbəti misrada açıqlamasını tapmaqla, 
ümumi məzmuna bütövlük gətirmiş olur. 
Yuxarıda, Füzuli yaradıcılığından gətirdiyimiz nümunələrdə isə hər iki obrazı 
– Leyli və Məcnunu səciyyələndirən bəlli ifadələr əvvəl (yəni nəşr), bu yönləri 
özündə cəmləşdirmiş obrazlar isə ikinci yerdə (yəni ləff) işlədilir. Deməli, 
Füzulidən nümunə gətirdiyimiz beyt “ləffü nəşr” deyil, “nəşrü ləff”in “murattab” 
(nizamlı) növüdür. Bu da Füzulinin ərəb-müsəlman ədəbiyyatına fərqli və 
özünəməxsus qatqılarından biridir. 
Bu beytin poetik özəlliyi bir də ondan ibarətdir ki, hər iki obrazın səciyyəvi 
xüsusiyyətləri ikinci misrada “ləffü nəşr” düzəni üstündə cəmləşməklə yanaşı, 
mən
və 
sən
əvəzlikləri ilə daha qabarıq nəzərə çatdırılmaq üçün təfriqləndirilir: [4, s.40] 
Əsiri-dərdi-eşqü 
Məsti-cami-hüsn 
Leyli (nəşrü-ləff) 
Məcnun (nəşrü-ləff) 
Leyli sənə (təfriq)
Məcnun
mana (təfriq) 
Mənbələrdə Füzuli yaradıcılığı “İlhamını qəlbindən alan Füzuli öz dühasının 
işığı ilə irşadlanaraq sələflərinin ayaq basmadığı və xələflərinin tapa bilmədiyi yeni 
bir cığır açmışdır”, [3, s.23] – kimi dəyərləndirilir. 
Bu cığırın cığırcıqlarından biri də füzulisayağı poetik formalardır, Füzulinin 
ümummüsəlman nəzəri sisteminə fərqli və fərdi töhfələridir. 
ƏDƏBİYYAT 
1.
Akademik Vasim Məmmədəliyev. Klassik poetikaya aid dəyərli araşdırma. 
Mahirə Həmid qızı Quliyevanın “Klassik Şərq bəlağəti və Azərbaycan 
ədəbiyyatı” kitabına ön söz. Bakı, “Ozan”, 1999. 
2.
Araz Dadaşzadə. XVIII əsr Azərbaycan lirikası. Məqalələr. Bakı, “Təhsil”, 
2017. 

---

349 
3.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Bakı, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası 
nəşriyyatı, 1960. 
4.
Mahirə Quliyeva. Füzuli zirvəsi və Vaqif başlanğıcı. Bakı, “Elm və təhsil”, 
2021. 
5.
Məhəmməd Füzuli. Əsərləri. Altı cilddə, I cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005. 
6.
Mir Cəlal. Füzuli sənətkarlığı. Bakı, 1958. 
7.
Prof.Dr. Ali Nihad Tarlan. Füzuli Divanının şərhi. Ankara, 2005. 
8.
Rafiq Yusifoğlu. Ədəbi-nəzəri fikrin inkişaf mərhələləri. Bakı, “Elm və 
təhsil”, 2016.