907
she’rlarining deyarli barchasida o‘g‘uz lahjasidagi so‘zlar mavjud bo‘lib, shoir
ijodida Fuzuliyning ta’siri kuchli ekanligini ko‘rsatadi.
Muhammad Alixon haqida olimlarning fikrlariga to‘xtaladigan bo‘lsak
Po‘lotjon Domulla Qayumovning “Tazkirai Qayumiy” asarida Xonni 57- o‘rinda
keltiriladi va “…Shoir ko‘pincha she’rida Ozarbayjon shoiri Fuzuliyga
ergashadi…” –deydi.
109
[12] A
kademik Aziz Qayumovning “Asarlar” 10 jildli
kitobida Xonning adabiyotdagi tutgan o‘rni haqida fikr yuritar ekan shunday
deydi: “…Nazmda uning taxallusi Xon edi. Xon Fuzuliy ta’siriga berilgan shoir
bo‘lgan. Uning she’rlarida Fuzuliyvor ruh, hayajon badiiy ifodalar aniq sezilib
turadi.
110
[13]
Xonning g‘azal va muxammaslari go‘zal va purma’nodir. Olim shoir
devonidagi she’rlardan parchalar keltirib, “…shoirning biror mavzuni takrorlashini
emas, bu takrorning qanday amalga oshirgani muhim” ligini ta’kidlaydi.
111
[14]
Akademik Aziz Qayumov shoirning mumtoz adabiyotdagi o‘ziga xos topilmalarini
ham keltirib o‘tadi.
“Yorning yuzini quyoshga oxshatish ifodasini Xon topgan:
Munavvar orazing tobina betob o‘ldig‘im andin,
Ki, qilmas zarracha orom xurshidi jahon ko‘rgach.
Ammo o‘sha nomehribon agarda sevguchi yigitning ahvolini so‘ragudek
bo‘lsa, bu so‘z Xon uchun saltanat havosidan ham balandroq va qimmatliroq bo‘lar
edi”
112
[15] Xullas sohibdevon shoh va shoir Muhammad Alixon haqida fikr
bildirgan mazkur olimlarning ilmiy izlanishlarida Xonning devon tartib bergani
Muhammad Fuzuliyning nafaqat g‘azallariga o‘xshatib g‘azallar yozgani “Laylov-
u Majnun” dostoniga o‘xshatib bir poema yozgani(Bizgacha yеtib kelmagan)
bo‘lsa ham tamom bo‘lmay qolgan”i
113
[16],
xalq orasida Muhammad Alixon va
uning xusnda tengsiz turmush o‘rtog‘i Oyxonposhsha muhabbatlari ardoqlanib,
“Layli va Majnun” deyilgani, Muhammad Alixon ikkita zambarak yasattirib, biriga
“Layli” ikkinchisiga “Majnun” deb nom berganligi haqida fikrlar mavjud.
Dostları ilə paylaş: