Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
tuyg‘ularning suratini chiza biladi, degan edi. Bu orada Rauf birmuncha
to‘plamlarini she’rxonlarga taqdim etdi. Ayniqsa, uning ulug‘ Nozim Hikmatning mashhur “Inson manzaralari” asarini o‘zbekchalashtirgani diqqatga sazovor bir 418 holdir”.A.Oripov) yillar davomida uning mulohazalari haq ekanligini adabiy tanqid ham tan olgani va shoir ijodi haqidagi bahslarga munosabat bildirib, adabiyotshunos B.Nazarov shunday yozadi: “Rauf ijodi haqida fikr yurituvchi ayrim tanqidchilar uning she’rlarida ba’zan lahzalik tushkun kayfiyatlar kuylanishini, ba’zan zamondosh qiyofasining noto‘g‘ri talqin etilishini so‘zlaydilar. Aslida shundaymi? Mutlaq yo‘q deyish menimcha, noto‘g‘ri bo‘lur edi. Chunki Raufning hazin ruhli she’rlari yo‘q emas va oz ham emas. Lekin eng asosiysi, ularning mohiyatini to‘g‘ri aniqlay olishda, ulardan to‘g‘ri xulosa chiqara bilishda.CHunki Raufning aksar she’rlaridagi hazin kayfiyatlar hazinlikni madh etish uchun emas, aksincha, undan qutulish uchun, nurli holat, tuyg‘u, kechinmalarni izlash, ularga intilish maqsadida va ularni botinan tarannum etish niyatida qalamga olinadi” [1, 154]. Rauf Parfi ijodi haqidagi bahslar keyingi yillarda - Mustaqillik yillarida ham ham davom etdi. Chunki hayot haqiqatini badiiy haqiqatga aylantirish, haq so‘zni kuylash o‘zbek she’riyati taraqqiyotining barcha davrlari uchun bosh tamoyil bo‘lib kelgan. Lekin maqsadga erishish yo‘llari, usullari juda turli-tuman va ko‘p. Masalan, majoziy obrazlilik haqiqatni aytishning, voqelikni, hayotni realistik idrok etishning shakllaridan biri bo‘lib, R.Parfi ijodining asosiy yo‘nalishini tashkil etadi. Bu haqda adabiyotshunos olim N.Rahimjonov shunday yozadi: “O‘tgan asrning 80-yillari o‘zbek tanqidchiligida badiiy tafakkurning ushbu ko‘rinishi mohiyatini tushunmaslikdanmi yoki tushunishni istamaganlikdanmi, “She’ringizni tushuntirib bersangiz”, “Shoir nima demoqchi, she’r nima deyapti” qabilidagi maqolalar yuzaga keldi. Ularda Rauf Parfi she’rlaridagi majoziy obrazlarni, ramzlarni G‘arbga taqlidchilikda, o‘ta murakkablik va mavhumlikda ayblash rasm bo‘ldi. Timsolli obrazlar sarbastdagi izlanishlarida yorqinroq tajassum topgani boisidanmi, ularni G‘arb she’riyatiga taqlidda ayblashdi. Vaholanki, she’rning bu shakli avvalgi ming yillikda muysafid Sharqning qadimiy bitiklaridayoq mavjud ekan. Ushbu hodisa, ayrim tanqidchilar aytgandek, G‘arb va Lotin Amerikasi adabiyotiga taqlidan emas, aksincha, estetik ta’sir samarasi o‘laroq yuzaga keldi. Shu boisdan ham shoir: o‘zimizning qadimiy yozuvlarimizda o‘zimizni qaytadan topdik, -deydi” [4, 98]. N.Rahimjonovning “Badiiy did va estetik saviya” bahs-maqolasi matbuotdagi bahslarga, aniqrog‘i, havaskor qalamkash M.Yo‘ldoshevning “Shoir nima demoqchi, she’r nima deyapti?” maqolasiga javoban yozilgan. “Kuni kecha “She’ringizni tushuntirib bersangiz” degan savol paydo bo‘lgan edi. “Shoir nima demoqchi, she’r nima deyapti” deya savolga tutilayapti” deb yozar ekan, munaqqid M.Yo‘ldoshevning fikri aniq maqsadga yo‘naltirilmaganligi, she’rning ma’nosini uqmagan o‘quvchi uni yozgan shoirni ham anglashi qiyinligini ta’kidlaydi. Haqli ravishda munaqqid bugun Rauf Parfi she’rlariga shu tariqa savollarni qo‘yayotgan 419 o‘quvchi Alisher Navoiy asarlarini qo‘liga olsa nima der ekan degan muammoli masalalarni o‘rtaga tashlaydi va bunday savollar bo‘lishining tub sabablarini izlashga kirishadi. “Hamma ayb she’riyat haqidagi tasavvur va tushunchalarning, estetik mezonlarning jo‘nlashib ketganida. Badiiyat mezonlarining nihoyatda siyqalashtirib yuborilganida... Sho‘ro mafkurasining she’riyatni xalqqa yaqinlashtirish, ommaviylashtirish uchun olib borgan siyosati salbiy oqibatlarga olib keldi. Uning saviyasi tushirib yuborildi”[4, 109]. Klassik adabiyot, Alisher Navoiy asarlarini tahlil qilib, olim eng muhimi, kitobxonning didini mumtoz she’riyatimiz saviyasiga ko‘tarish kerakligini uqtiradi. Munaqqid she’rxon kitobxonning shoir she’riyatiga qo‘ygan da’volarining asossiz ekanligini chuqur tahlillar orqali yoritadi. Ayniqsa, “Ona tilim” she’ri misolida shoirning so‘z tanlashi va “ularga zargarona sayqal berishi chinakam buyuk bir mehnat, betimsol san’at namunasi” ekanligini ochib beradi. U olis quyoshdir, kuyinib yozar, Olis esdalikdir, bo‘lmaydi ado. U qachon tug‘ilgan, bilmas payg‘ambar, U qachon so‘nadi, bilmaydi xudo. “Ona tilining nuroniy tarixi haqida bundan ham dardchil, bundan ham obrazli so‘zlash mumkinmi? Shoir “Ona tilim” she’rining fikriy qurilishini tubdan o‘zgartirib, uni uchta sonetga aylantirgan. Aytish zarurki, har bir sonet badiiy tafakkur ko‘lamining miqyoslari, hisssiy iste’dodi va ma’no mustaqilligiga ko‘ra tamomila yangi, original she’rlar”[5, 108]. Javob tarzida yozilgan bahs-maqola, eng avvalo, o‘zbek she’riyatida o‘ziga xos voqea sanalgan shoir ijodini turli, asossiz xurujlardan himoya qilishi, ikkinchidan, ijodkor she’rlarining o‘ziga xos talqinlarga boyligi bilan muhim ahamiyatga egadir. Ko‘rinadiki, Rauf Parfi O‘zturk ijodi, she’riyati haqidagi bahslar shoirning o‘zigva xos uslubini yanada yorqinroq ko‘rsatishga xizmat qiladi. “Haqiqat bahslarda tug‘iladi” deganlaridek, shoir ijodi chuqur mazmun-mohiyatga egaligi, originalligi bahslarda yanada batafsil ochib berilganligi ko‘rinadi.O‘zbek she’riyatining yirik vakillaridan biri Rauf Parfi ijodini o‘rganish, turli qirralarini yoritish bugungi kunda ham davom etmoqda. Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|