To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

-ч
K o n stru k tiv sh ish a p la stik . 
Bu sh ishaplastiklar uchun sm olalar 
shishatolalilar bilan bogManish darajasi yuqori, yetarli darajada qattiq 
bo‘lib qotishishga kirishishi va zararli moddalar kam ajralib chiqishi kerak.
S o ‘nggi paytlarda konstruktiv shishaplastiklar uchun bogMovchi 
sifatida, maxsus termo ishlovsiz qotadigan poliefir va epoksid sm olalar 
ko‘plab qo‘llanmoqda.
Bu smolalardan tayyorlangan shishaplastiklar po‘lat, rangli metallar, 
asbosement va yog‘och o'rniga konstruksion vosita sifatida qoMlanadi.
K onstruktiv shish ap lastik lar ichida eng keng tarqalgani ПН-1 
poliefir sm olasi. Ishlab chiqarish am aliyotida chidam lilik va pishiqlik 
xossalariga ega plastiklarni (МГФ - 9, ТМ Г - 11) ishlab chiqarishda ham 
poliefirakrilatlar keng ishlatiladi.
Epoksid sm olasining shisha m atolarga b o ‘lgan yuqori adgezion 
xossalari tufayli, uni yuqori m exanik xossali shishatekstolitlarning turli 
m arkalarini tayyorlashda qoMlash m aqsadga muvofiqdir. Shisham ato 
polim erda armolash vazifasini bajarib, uning mexanik tavsifini sezilarli 
darajada yaxshilaydi (11.3-jadval).
Konstruktiv shishaplastiklardan ko‘taruvchi q o ‘shtavrli va shvellerli 
to ‘sinlar tayyorlanadi.
C B A M
- shisha tolali anizotrop m aterial. K onstruksion shisha 
shpon (БФ yelimi shimdirilgan, 0,3 - 0,4 mm qalinlikdagi bir tomonlama 
y o ‘nalgan shisha tolalar) qatlam -qatlam qilib jo y lashtirilad i va issiq 
presslash uslubi bilan listlar va plitalar olinadi. CBAM ning afzalligi, 
boshqa turdagi polimerli qatlamli materiallarga qaraganda yuqori mexanik 
m ustahkam ligi. Bundan tashqari, shishashponning anizotorli strukturasi,
11.5-rasm . Shishatekstolit.
177

---

materialni shunday joylashtirishga imkon berib, bunda yo ‘naltirilgan tolali 
shishashpon listlari, konstruksiyaning ch o ‘zuvchi kuch y o ‘nalishi bilan 
to ‘g ‘ri keladi. B og‘Iovchi sifatida fenolformaldegid smolasi yoki ED - 5 
va ED - 6 epoksidli polim erlar va boshqalar qo‘llanadi.
U ning egilishga m ustahkam ligi 550 M Pa gacha, ch o ‘zilishga 950 
gacha, siqilishga 850. Hajm iy o g ‘irligi esa deyarli yuqori emas - 1,9 g/sm3. 
M etall kabi korroziyaga uchramaydi va yog‘och kabi chirim aydi, uncha 
katta b o ‘Im agan hajm iy o g ‘irlikda yuqori m ustahkam ligi bilan ajralib 
turadi. CBA M dan yassi va to ‘lqinsim on listlardan tashqari, turli profilli 
to ‘sinlar va boshqa konstruksiyalar ham tayyorlanadi.
Profilli shishaplastik. 
Bu material bog‘lovchi (poliefir yoki epoksid 
smolasi) bilan shim dirilgan shisha jgutlam i to ‘xtovsiz tortib olish uslubi 
bilan tay y o rlan ad i. P ro fil sh ish ap lastik n in g uzunligi xo hlagan cha, 
ko‘ndalang kesim i esa - dumaloq, to‘g ‘riburchakli, halqasimon, tavrli va 
boshqacha bo‘lishi mumkin.
B u yengil konstruktiv va montaj qilinadigan material. M ustahkamligi
- siqilishga 250 M Pa, egilishga 500 va ch o ‘zilishga 900. CBA M dan 
tayyorlangan quvur, metall quvurga nisbatan 5 marta yengil.