To‘plamdagi munosabat uning xossalari: Refleksiv, antirefleksiv, simmetrik, assimmetrik, antisimmetrik va tranzitiv. Ekvivalentlik munosabatining to‘plamlarni sinflarga ajratish bilan aloqasi. Tartib munosabati Ma’ruza mashg`ulоtini ta’lim

Ish bоsqichlari va vaqti

Ma’ruzaning texnоlоgik xaritasi Faоliyat mazmuni

O‘qituvchi Talaba

1-bоsqich o‘quv mashg’ulоtiga kirish
(10 daqiqa)

1.1. Mavzu, uning maqsadi, o‘quv 1.1. Eshitadi, yozib oladi mashg’ulotidan kutayotgan natijalar
ma’lum qilinadi



To‘plamdagi munosabat uning xossalari: Refleksiv, antirefleksiv, simmetrik, assimmetrik, antisimmetrik va tranzitiv. Ekvivalentlik munosabati. Ekvivalentlik munosabatining to‘plamlarni sinflarga ajratish bilan aloqasi. Tartib munosabati.
Ma’ruza mashg’ulotining rejasi:

6. 
   To’plamdagi munosabat ta’rifi.
   
7. 
   To’plamdagi munosabatning grafi va grafigi.
   
8. 
   To’plamdagi munosabatning xossalari.
   
9. 
   Ekvivalentlik munosabati.
   
10. 
    Ekvivalentlik munosabatining to’plamni sinflarga ajratish bilan bog’liqligi.
    
11. 
    Tartib munosabati
    

Ma’ruza matni
1.To’plam elementlari orasidagi munosabat. Biz to‘plamlarni o‘rganganda ularni taqqoslab, ular kesishadi yoki teng, yoki biri ikkinchisini qismi deb to‘plamlar orasidagi munosabatni qaradik. Natural sonlar to‘plamini qaraganda sonlar orasidagi turli - tuman bog‘lanishlarni ko‘ramiz. Masalan, 7 soni 6 sonidan katta, 12 soni 9 sonidan 3ta ko‘p, 3 soni 2 sonidan keyin keladi va hokazo.
Xuddi shunga o‘xshash, geometriyada figuralarning tengligi va o‘xshashligi, to‘g‘ri chiziqlarning parallelligi va perpendikulyarligi kabi munosabatlar qaraladi.
Bulardan ko‘rinadiki, matematikada asosan, ikki ob’ekt orasidagi munosabat qaraladi, bunga binar munosabatlar deyiladi. Yuqorida ko‘rib o‘tilgan munosabatlar orasida umumiylik bormi, yo‘qmi degan masalani qarasak, u yoki bu munosabatlarni qarashda biz berilgan to‘plamlar sonlaridan tashkil topgan tartiblangan juftliklar bilan amallar bajarishni ko‘ramiz.
Masalan: to‘plamda 1 ta ko‘p munosabatini qarasak, «5 soni 4 sonidan 1 ta ko‘p», «6 soni 5 sonidan 1 ta ko‘p». Shu to‘plamda katta munosabatni qarasak «5>4», «6>4», «6>5». Shunga o‘xshash kichik munosabatini qarasak «4 soni 5 sonidan 1 ta kam», «5 soni 6 sonidan 1 ta kam».
Keltirilgan misoldagi «1 ta ko‘p» munosabat uchun {(5;4), (6;5)} to‘plam, «katta» munosabati uchun {(5;4), (6;4), (6;5)} to‘plam, «kichik» munosabati uchun {(4;5), (5;6)} to‘plamlarga ega bo‘lamiz. Bu to‘plamlar esa elementlari to‘plam elementlaridan hosil qilingan sonlar juftliklari to‘plami bilan aniqlanadi. Boshqacha aytganda, bu to‘plamlar to‘plam Dekart ko‘paytmasining elementlaridan tashkil topgan qism to‘plamlardir, ya’ni
:
Bundan ko‘rinadiki, ko‘rib o‘tilgan munosabtlar Dekart ko‘paytmaning qism to‘plami bilan aniqlanar ekan.