Toplayan və TƏRTİb edəN: K. HÜSeyn

Seyyiə deməkdir. Allah uşaqlarınızı öldürməyi, zinaya yaxınlaşmağı, can almağı və s. şeyləri qadağan etdikdən sonra buyurur: "Bütün bunlar Rəbbinin dərgahında bəyənilməyən (məkruh), pis şeylərdir". (əl-İsra 23, 33, 36-38).

837 Həkim, əl-Albani “Səhih Tərğib” 2636.

838 Əhməd, İbn Hibban, əl-Albani “Mişkət” 35.

839 “Cəmiul Ulum” 43.

840 Buxari, Muslim.

841 “Umdatul Qari Şərh Buxari” 1/175.

842 “Durarus Saniyə” 1/479.

843 “Məcmuul Fətava” 7/302.

844 “əl-Fisal Fil Milal” 3/118-119.

845 “Məcmuul Fətava” 7/10.

846 “Məcmuul Fətava” 7/369.

847 “əl-Huccə Fi Bəyənil Məhəccə” 1/406.

848 Müslim.

849 İshaq İbn Rahaveyh “əl-Musnəd” 418.

850 “Şərh İbənə” 183.

851 “Durarus Saniyə” 1/44.

852 əl-Xəlləl “Sunna” 1/98.

853 “Məcmuul Fətava” 7/506.

854 “İğasətul Ləhfan” 2/856.

855 “əl-Əhkam” 5/692.

856 AbdulBərr “Cəmi” 347.

857 “Cəmiul Bəyənul İlim” 2/47.

858 “əl-Muvaffaqat” 4/160.

859 “Macalla əl-Furqan” 1418-ci il, № 94, səh: 11-17.

860 Kasset “əl-Asilə əl-Qatariya”.

861 Buxari, Müslim.

862 “Fatava Lacna” № 1727.

863 “Cavab Fil İman Va Navaqiduhu” 4,5.

864 “Cavab Fil İman Va Navaqiduhu” 6.

865 “Qadrus Salat” 2/520.

866 “Məcmuul Fətava” 7/181, 297.

867 “Durarus Saniya” 1/479.

868 “Kitabu Talib” 1/29.

869 “Şərh Aqidətu Təhaviyyə” 3334.

870 “Umdatul Qari” 1/175.

871 “Şərh Səhih Muslim” 1/146.

872 “Şərh Səhih Muslim” 1/240.

873 “İhmalul Mulim Bi Favaid Muslim” 1/203.

874 “Məcmuul Fətava” 20/86.

875 “əl-İtiqad” 95.

876 Ola bilər ki, kimsə desin: İmam Nəvəvi, İmam Şəhristani, İmam Beyhəqi Əşari olublar. Bunu heç kəs inkar etmir. Lakin onlar Əşarilikdə yalnız Allahın İsim və Sifətlərində ittiham olunub. İman və küfr məsələlərində deyil. Heç kəs onları buna görə Murciyə adlandırmayıb.

877 “əl-Masail Val Aciba” 331-332.

878 “Təfsir Fi Malimud Din” 187.

879 “Təfsir Fi Malimud Din” 196.

880 “Şərh Səhih Muslim” 1/123.

881 “Fathul Bəri” 1/46.

882 “Miratul Mafatih” 1/36-37.

883 “əl-Aqidə Filləh” 21,24.

884 “Daura əl-İlmiyyə” 1426-cı il.

885 “Kitabul İman” 151-153.

886 Xəlləl “Sunnə” 4/13.

887 “Məcmuul Fətava” 7/269.

888 “İbana” 183.

889 “İman” 1/331.

890 “Təmhid” 3/290.

891 “Təmhid” 10/321.

892 «Təmhid” 4/243.

893 “Məcmuul Fətava” 7/423.

894 “Məcmuul Fətatva” 7/637.

895 Həfiz İbn AbdulHədi “əl-Uquddəriyyə” 94-96.

896 “Fəthul Bari” 1/88.

897 “Təxviy Funnər” səh: 285.

898 Daraqutni 1/26.

899 “Məcmuul Fətava” 20/161.

900 Əbu Hureyrə – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «İbrahim – əleyhissəlam – bu üç hal müstəsna əsla yalan danışmamışdır. Bu yalanlardan ikisi Allahın zatı və rizası üçündür. Birinci: «Bütpərəstlərin bayramına getməmək üçün: «(Ətrafdakıları özündən uzaqlaşdırmaq məqsədilə) Mən xəstəyəm!» (əs-Saffət 89) deməsi. İkincisi isə bütün bütləri sındıraraq öz qövmünə: «(İbrahim sındırmadığı iri bütü göstərib) Bəlkə onların bu böyüyü bunu etmişdir. Əgər danışa bilirlərsə özlərindən soruşun!» (əl-Ənbiya 63) deməsidir. Üçüncüsü isə İbrahimin yanında Sara olduğu halda zalım hökmdarın ərazisindən keçərkən yoldaşına əgər səndən kim olduğunu soruşarsa de ki, sən mənim bacımsan. Şübhəsiz ki, «Sən mənim İslamda bacımsan». Daha geniş məlumat üçün bax: Buxari, Müslim.

901 Fironun adamlarından bir Misirli Musa – əleyhissəlam – ın qövmündən biri ilə döyüşürdü. Musanın qövmündən olan Musadan kömək istədikdə, Musa da kömək edərək düşmənin sinəsinə yumruqla vurur. Bu yumruq da onu öldürür. (əl-Qəsəs 18)-ci ayəsinə bax.

902 Buxari 4712, Müslim 194.

903 Buxari 7510, Müslim 326.

904 Müslim 182-183.

905 Buxari 4581, Müslim 183.

906 Əhməd «Musnəd» 3/144/12471, İbn Xuzeymə «Tövhid» 192-193 əl-Albani «Ziləlul Cənnə» 844.

907 Buxari 7510 (16/7370-7373), Müslim 192,326 əl-Albani «Ziləlul Cənnə» 804-805, Əbu Avanə 1/178-179 - Ənəs b. Məlik – radıyallahu anhu – nun bu hədisi 39-ci sətraltı qeyiddə zikr olundu.

908 “əs-Siyer” 9/436.

909 “Məcmuul Fətava” 7/486.

910 «Məcmuul Fətava” 10/202, 349, “Minhəcus Sunnə” 5/227.

911 “Şərh Kitabu Tovhid”.

912 “Məcmuul Fətava” 12/491.

913 Buxari 7510, Müslim 326.

914 “Fəthul Bəri” 13/429.

915 “əl-Asim Val Qiyasim” 102.

916 “əl-Muhəllə” 1/40.

917 “əd-Dirra” 337.

918 “ət-Təzkira” 347.

919 “Məcmuul Fətava” 16/47.

920 “əd-Da vad Dava” 33, “Hədiy əl-Ərvah” 269.

921 “Təfsir” 2/421.

922 “Təfsir” 3/148.

923 “Fəthul Bəri” 13/429.

924 Buxari 7510, Müslim 326.

925 “Taxufu Minan Nar” 147.

926 “Fathul Qadir” 45.

927 “Muqaddimə Fathul Qadir” 3.

928 “Raf əl-Astar” 123.

929 “Tahqiq Kitabu Tovhid İbn Huzeyma” 309.

930 “Şarh Kitabu Tovhid” 1/132.

931 “Səhih Slsilə” 7/137.

932 “Fathul Bəri” 11/471.

933 “ət-Taxufu Minan Nar” 259, “Xaşiyə əs-Sai” 6/28, İbrahim Ruheyli “Tabria İmam Muhaddis Min Qovli Val Murciya əl-Muhdas” 44.

934 “İsbat Hadisi Sifat” 455.

935 Fayda: Kim namazın tərkinə gələn küfrün böyük küfr olduğunu iddia edirsə bu dəlili gətirir. Lakin ona belə bir sual ver: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurur: “Allahdan qeyrisinə and içən artıq küfr etmişdir”. “Müsəlmanı söymək fasiqlik, öldürmək isə küfrdür” – bu hədislərdə qəsd olunan küfr hansı küfrdü? Cavab: “Kiçik küfr” olacaqdır. Çünki bütün İslam alimləri bu hədislərdə keç küfrük kiçik küfr olduğunu söyləyirlər. Bu yerdə ona: Sən ayırdın, namazda olan küfürə dedin böyük, and içmədə olan küfürə dedin kiçik. İndi bunu ayırdığına görə mənə dəlil gətir, nəyə əsasən bunların arasında fərq qoydun?

936 Fayda: Bir qrup alimlər qeyd edirlər ki: Ayə və hədislərdə keçən küfr, şirk, zülm ləfzləri “Əl” müəyyənlik artiklı ilə gəldiyi üçün böyük şrk, küfr və zülmə dəlalət edir. Lakin bu qayda mütləq olaraq bütün ayə və hədislərə dəlalət etmir. Məs: “Ey Adəm, sən zövcənlə birlikdə Cənnətdə sakin ol. Bəyəndiyiniz yerlərdə yeyin, ancaq bu ağaca yaxınlaşmayın! Yoxsa özlərinə zülm edənlərdən olarsınız". (əl-Əraf 19). “Zün-Nunu da yada sal! Bir zaman o qəzəbli qövmündən ayrılıb getmiş və ona gücümüz çatmayacağını güman etmişdi. Sonra da zülmətlər içində yalvarıb demişdi: "Səndən başqa ibadətə layiq olan heç bir məbud yoxdur! Sən paksan, müqəddəssən! Mən isə, həqiqətən, zalımlardan olmuşam!". (əl-Ənbiya 87). Bu ayədə Zülm kəliməs əz-Zalimun – mərifə olaraq gəlmişdir. Lakin heç bir müsəlman bu ağaca yaxınlaşan Adəm ilə Həvvanı, Yunusu kafir olaraq adlandırmamışdır. “Boşanma iki dəfə olar. Bundan sonra qadını şəriətə müvafiq qayda üzrə saxlamaq, yaxud xoşluqla buraxmaq gərəkdir. Onlara verdiklərinizdən bir şey götürmək sizə halal olmaz. Yalnız hər ikisinin Allahın hədlərini yerinə yetirməyəcəklərindən qorxması istisnadır. Əgər siz onların Allahın hədlərini yerinə yetirməyəcəklərindən qorxsanız, qadının boşanmaq üçün bir şey əvəz verməsində ikisinə də heç bir günah yoxdur. Bunlar Allahın hüdudlarıdır, onları aşmayın! Allahın hüdudlarını aşanlar – məhz onlar zalımlardır”. (əl-Bəqərə 229).

937 Fikhul Əkbər.

938 Buxari «İman».

939 İmam Əşari «əl-İbanə», Şərhu vəl İbanətu alə Usuli Sunnə vəd Diyanə və ya digər ismi əl-İbanətu Suğra s. 292.

940 «Tabuqati Hənəbilə» 1/343, İbn Teymiyyə «əl-İman» 245.

941 İbn Rəcəb «Tabaqatul Hanabilə» 1/343.

942 Çünki kafir nə qədər namaz qılsa da, oruc tutsa da, həcc etsə də onun bu ibadətləri səhih olmaz. Bu ibadətlərin səhih olması üçün ilk öncə Şəhadət Kəlməsi lazımdır.

943 Munqati Hədis – Bu o, hədisdir ki, ravinin düşməyi ilə sənəd Peyğəmbər – sallallahu aleyhi vəs səlləm – ə çatmır. Bu həmdə ardıcıl da olmur və sənədin bir neçə yerində olur.

944 Maidə 72.

945 Həkim «Mustədrək» 4/576, əl-Albani «Daiful Cəmi» 3022.

946 Məcmuu Fətava 22/49.

947 Təfsir Təbəri 16/84-85.

948 Lüğətdə – anlamaq, başa düşmək mənasıdadır. İstilahi (şəriətdə isə) mənası – Quran və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sünnəsindəki (hədislərindəki) dəlillərdən çıxarılan şəriət hökmləri ilə bağlı olan elm.

949 Cumhur – alimlərin çox hissəsinin üzərində ittifaq etdikləri fikir.

950 İmam Şəukani «Neylul Əvtar» 1/369.

951 “Fətava ər-Rəsail” 2/183-184.

952 “Tarx ət-Təsrib 2/149.

953 Bu İmam Şəukaninin «əs-Seylul Cərrah» 4/578 isimli kitabından götrül-müşdür.

954 Buxari 6104, Müslim 60,111.

955 Bura qədər olan ifadələr İmam Şəukanidən idi.

956 Yəni Allaha şərik qoşmağa tövbə edib, şəhadət kəlməsini dedikdən sonra müşriklikdən dönərlərsə.

957 Müxaliflər qeyd edirlər ki, bir kimsənin din qardaşı sayılması üçün bu ayədə gələn: «Əgər tövbə etsələr, namaz qılıb, zəkat versələr» üç əməlin üçü də şərtdir. Təbərani – rahmətullahi aleyhi – də onu qeyd edir ki, əgər bir kimsə zəkatı etiqadla deyil sadəcə verməməkdə iqrar edərsə o, kimsə bizim din qardaşımız sayılmazmı?.

958 İbn Məcə 4049, Həkim 4/473,8460,8646, İbn Həcər «Fəthul Bəri» 13/16, əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 87, Səhih Cəmius Səği» 8077.

959 Əbu Davud 425, 1420, İbn Məcə 1401, Darimi 1577, Nəsəi 460, Məlik 1/123/14, əl-Albani «Səhihut Tərğib» 363, İbn Əbdul Bərr «Təmhid» 23/289-301.

960 “Təmhid” 23/290.

961 “Fətava əl-Qadisiya” 2/84.

962 “Fəthul Bəri” 1/112.

963 Tirmizi 2639-2641, İbn Məcə 4300, Əhməd 2,4/213, əl-Həkim 1/5-6,213,529 əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 135, «Səhihul Cəmi» 1776.

964 “Məcmuul Fətava” 8/92.

965 Muslim 121.

966 “Namazı Tərk edənin Hökmü” 15.

967 Hafiz Səxavi 2/84.

968 Buxari.

969 Əbu Davud 3904, Bəyhəqi 7,198 h – 13902.

970 Buxari, Müslim.

971 Bəzi alimlər qeyd edirlər ki, insanlara kafir demək olar o, qəsdlə ki, onlar müsəlmandırlar. Onların etdiyi asiliyə görə, onlar kafir sayılırlar. Hansı ki o, kafir onları əbədi Cəhənnəmədə saxlamır. Onlar deyirlər ki: «Hansı məsələyə küfr sözü gəlibsə ki, bu kiçik küfrdür, onlara kafir demək olar o qəsdlə ki, onlara böyük küfr hökmü verilmir və onlar müsəlman olaraq da qalırlar». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bu hədisi təsdiq etməkdədir: «Müsəlmanı söymək fasiqlikdir, onunla vuruşmaq isə küfrdür». Buxari, Müslim. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bir insan əgər kiçik küfr edibsə, ona kiçik küfr adı verilibsə, o kafir sayılır qeyd olunmaqla. Yəni o, həmin məsələdə kafir sayılır. Qəsd olunan kafir isə əbədi Cəhhənəmlik deyildir. «Hər kəs qəsdən bir mömini öldürərsə, onun cəzası əbədi atılacağı Cəhənnəm olacaqdır». (ən-Nisa 93). Bu ayənin təfsirində İbn Abbas – radıyallahu anhu – və başqaları qeyd edirlər ki: «Əbədi olaraq – kəliməsi Allah istədiyi qədər uzun müddət qalmalarıdır. Amma əbədi qalmaq kafirlərə xasdır, müsəlman Cəhənnəmdə əbədi qalmayacaqdır. Çünki müsəlmanı öldürmək böyük günahdır. İbn Teymiyyə «İqtida Siratal Mustəqim» 1/212.

972 Buxari, Müslim.

973 Bu əsəri Suyuti «Əsbabun-Nuzul» 180 isimli kitabında əl-Vəlid b. Ukbə haqqında nazil olunduğunu zikr etmişdir. Heysəmi «Məcmuul Zəvaid» 7,109, Əhməd və Təbərani.

974 Əbu Davud 3251, Tirmizi 1535.

975 Əhməd «Musnəd» 4/403 Əbu Musa – radıyallahu anhu – yolu ilə, Heysəmi «Məcmuuz Zəvaid» 10/223

976 Buxari, Müslim.

977 Buxari, Müslim Abdullah b. Amr – radıyallahu anhu – yolu ilə.

978 Buxari, Müslim.

979 Buxari, Müslim.

980 Müslim 82, Əhməd 3/370,389, Əbu Davud 4678, Tirmizi 2618-2620, İbn Məcə 1078-1080, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Tazimu Qadrus Salah» 886-892 və s. əl-Albani «Səhihul Cəmius Səğir» 2848-2849,5388, «Səhihut Tərğib» 1/298,560,565, «Mişkətul Məsabih» 569.

981 Tirmizi 2618, əl-Albani 2849.

982 Əhməd 5/346,355, Tirmizi 2621, Nəsai 1/231-232, İbn Məcə 1079, İbn Əbi Şeybə «əl-Musənnəf» 30387, İbn Hibban «əl-İhsan» 1454, Darakutni 1733, Beyhəqi «Sünnən Kubra» 3/366, «Şuabul İman» səh. 43 və s. Bureydə b. əl-Husayb əl-Əsləm - radıyallahu anhu – dan. əl-Albani «Səhihut Tərğib» 561, «Səhihul Cəmius Səğir» 4143, «Mişkətul Məsabih» 574.

983 İbn Məcə, əl-Albani «İrvalul Ğəlil» 7/8991.

984 “Musnəd Darimi” 2/766.

985 Əbu Davud 1/540-541, H. 864, əl-Albani «Səhih Sünnən əbu Davud» 1/163, H. 770.

986 Buxari 553, Nəsəi 1/236.

987 Buxari 552.

988 Əhməd 6/421.

989 Əhməd 2/169, Darimi 2/301, Hibban 1448.

990 “Tarkus Salət”.

991 Təbərani, Əbu Nuaym, “Səhih Cəmi” 6549.

992 İbn Məcə, Təbərani.

993 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi « Kitabu Salah », əl-Albani “Səhih Tərğib” 574, Həsən Muquf.

994 Tirmizi, Həkim, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Kitabu Salah» 933, İbn Əbi Şeybə «Musənnəf» 10485, 10585, Şuabul İman 41, Buxari «Tarixul Kəbir», əl-Albani «Zəif».

995 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi, İbn Abdul Bərr.

996 Təbərani «Məcmuul Kəbir» 8942, «Məcmus Səğir» 60.

997 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Qadrus Salah» 945, Tərğib 574 əl-Albani.

998 «ət-Təmhid» 4/237. Həmçinin İbn Məsudun rəvayəti.

999 İmam Məlik 1/40, Abdurrazzaq «Musənnəf» 10410, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Kadrus Salah» 930.

1000 Əbu Yəla 2/126, Lələkai 1/202. “Zəif” hədis.

1001 “Silsilə Daif vəl Movdu” 94.

1002 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Kitabus Salah» 920.

1003 İbn Əbi Şeybə «İman» 129, AbdurRazzaq «Musənnəf» 5008.

1004 Nəsəi 3189.

1005 Müslim 652.

1006 «Təzimu Qadrus-Salət" kitabında 2/877, əl-Laləkai "İtiqadu Əhlis-Sunnə" 4/829.

1007 əl-Laləkai "əl-İtiqad", İbn Batta "əl-İbənə" 877, əl-Xalləl "əs-Sünnə" 1372.

1008 "Təzimu Qadrus-Salət" kitabında 2/925.

1009 Buxari 694, 1660, 1663, İbn Həcər Təlhis 2/43, İbn Şeybə «Musənnəf» 2/378, Beyhəqi «Sünnənul Kubra» 2/122, əl-Albani “İrva” 525.

1010 Buxari 695.

1011 Muslim 648, Ədəbul Mufrad 954.

1012 “ət-Təmhid” 4/234.

1013 İbn Sad “Tabaqat”, “Fəthul Bəri” 2/18.

1014 Əbu Yəla 1746, Hakim 2/374, Təbərani 17/297, Buxari “Xalqu Əf’aliul-İbad” 615, əl-Albani “Sahih Silsil” 2778.

1015 “əl-Hilyə” 7/27.

1016 “Siyeru Alam” 10/31.

1017 “Tabaqatul Hənəbilə” 1/168.

1018 Ləlkai “”Şərhu Usuli Etiqadi” 1344.

1019 Ləlkai 1344.

1020 İmam Əhməd “Sunnə” 2/386.

1021 Bağdadi “Tarihu Bağdadi” 10/249.

1022 “Xalqu Əfəlul İbad” 35,53, Beyhəqi “İsim və Sifət” 253, Bəğavi “Şərhu Sunnə” 1/228.

1023 “Sunnə” 1/129, İbn Hani “Məsəilul İmam Əhməd” 295, Bəğavi “Şərhu Sunnə” 1/229.

1024 Lələkai «Şərhu Usulu Etiqad Əhli Sünnəti vəl Cəmaat» 2/733.

1025 Buxari “Xalqu Afalul İbad” 78, İmam Əhməd “Sunnə” 1/113.

1026 “Məcmuul Fətava” 7/507,508.

1027 Qlobal məsələlərə dair alimlərin fətvası səh 9,10, “Sifətul Xəvaric” 11.

1028 Muslim 889.

1029 “Minhəc Sunnə” 5/247.

1030 “Usulu Sunnə” 3/1005.

1031 Həlləl “Sunnə” 1/77.

1032 “əl-İbanə” 61.

1033 “Aqidətul Təhaviyyə” 423, İbn Teymiyyə “İhtiyarat” 107, İbn Bazz “Məcmuul Fətava” 12/116, Şeyx Useymin “Şərhul Mumti” 4/307.

1034 “əl-Muğni” 3/22.

1035 İbn Əbi Zamanin “Usulu Sunna” 210. İbn Məsud – radıyallahu anhu - əl-Vəlid İbn Əbi Muaytın arxasında namazı qımışdır. Hətta bir gün sübh namazını içkili olduğu üçün dörd rükət qılmış və: “Bəlkə artırım” demişdir. Muslim 1707. Məliki məzhəbinə görə içki içənin arxasında qılınan namaz qaytarılmalıdır - əgər içkilidirsə. Sərxoş deyilsə namaz qaytarılmır. İstisnadır əgər Vəi və ya Əmr sahibi olarsa. Peyğəmbər buyurdu: “Heç bir şəkildə bir qadın bir kişiyə imam olmasın, bir bədəvi bir Mühacirə imam olmasın, heç bir ganahkar yaxşı bir kimsəyə imam olmasın. Əmir olması müstəsna”. Səhihliyini Allah bilir!

1036 “Fəthul Bəri” 6/617, “əl-Biayə” 6/289.

1037 “Muhalla” 4/214.

1038 İmam Təhavi “Aqidətul Təhaviyyə” 421, “Məcmuul Fətava” 23/352, Şovkani “Neylul Əvtar” 2/398.

1039 “Məcmuur Rəsail Vəl Məsail Nəcdiyyə” 3/93.

1040