Toshk ent davlat pedagogika universiteti

42-mavzu. 
Yuklamalar. 
Yuklamalarning 
grammatik 
xususiyatlari. 
Y uklam alam iig tuzilishiga ko ‘ra turlari.
43-mavzu. Alohida guruh so'zlar. Modal so‘zlar, ularning m a’no va grammatik 
xususiyatlari, sintaktik vazifalari.
44-m avzu. Undovlar. Ularning grammatik xususiyatlari. Undovlam ing otlashishi, 
sintaktik vazifasi. Undovlarning turlari: his - hayajon (emotsional) va buyruq - 
xitob undovlari
45-m avzu.Taqlidso‘zlar. Ularning Grammatik xususiyatlari, otlashishi, taqlid 
so‘zlarning sintaktik vazifasi; turlari.
Bolalar adabiyoti
46-m avzu.A dabiyot (bolalar adabiyoti) faniningmaqsad va vazifalari. Bolalar 
kitobxonligi haqida.
16

---

47-m avzu.B olalar ad abiyoti va bolalar folklorining m umtoz adabiyot 
namunalari bilan bog‘liqligi.
4 8-m avzu.O ‘zbek b o la lar ad ab iy o tin in g v u ju d g a kelishi. 0 ‘tgan asrning 30-
40-yillaridagi o ‘zbek bolalar adabiyoti. Hozirgi davrdagi o ‘zbek bolalar 
adabiyoti.
49-m avzu.A lisher Navoiy va Gulxaniy ijo d id ata’lim -tarbiyam asalalari.
50-m avzu .A.Avloniy va H.H. Niyoziy ijo d id a ta ’lim -tarbiyagaoid g'oyalar.
51-m avzu .G ‘afur G ‘ulom va Quddus M uhammadiyning hayoti va ijodiy 
faoliyati.
52-m avzu .Zafar Diyor va Sh.Sa’dullaning hayoti va ijodi.
53-m avzu .Sulton Jo ‘ra va Hakim N azim ing hayoti va ijodi.
54-m avzu. P o ‘lat M o‘min va Qudrat Hikmatning hayoti va ijodi.
55-m avzu . Xudoyberdi T o‘xtaboyev va 
Farhod Musajon hayoti va ijodi.
56-m avzu . M iraziz A ’zam va Tursunboy Adashboyev hayoti va ijodiy faoliyati.
57-m avzu . Qainbar Otaning va Muhammad Alining hayoti va ijodiy faoliyati.
58-mav/.ii . Anvar Obidjon va Abusaid K o‘chimovning hayoti va ijodiy 
faoliyati.
59-iiiavzu . Hamza Imonberdiyev va Abdurahmon Akbar hayoti va ijodiy 
faoliyati.
60-m avzu . Chet el bolalar adabiyotining umumiy tahlili. Shari Perroning 
bolalarga atalgan asarlarida ilgari surilgan g ‘oyalar.
61-m avzu . Aka-uka Grimmlar va Xans Kristian Andersen yaratgan ertak- 
dostonlarda ilgari surilgan g ‘oyalar.
62-m avzu . Sergeyevich Pushkin , Nikolay Alekseyevich Nekrasov, Lev Tolstoy 
yaratgan ertak-dostonlarda ilgari surilgan g'oyalar.
63-inavzu. Lev Nikolayevich Tolstoy,Samuil M arshaklaming bolalarga atalgan 
asarlarida ilgari surilgan g ‘oyalar.
17

---

Sintaksis.
64-mavzu. Sintaksis haqida umumiy m a ’lumot. So‘z birikmasi, gap bo‘lagi va gap 
sintaksisning tekshirish ob ’ekti sifatida. G apda so'zlam ing o ‘zaro bo g'lanishi; 
teng va ergash bo gManish haqida umumiy m a’lumot. Ergash bo g ‘lanish so‘z 
birikmasini iiosii qiiuvchi sintaktik m unosabat ekanligiga. -
S o‘z birikmasi. S o‘z birikmasining tuzilishi va grammatik m a’nolari. Birikma 
tarkibidagi so‘zlarning aloqa turlari: boshqaruv, bitishuv, moslashuv. So‘z 
birikmalarining turlari: hokim so‘zning qaysi so‘z turkumidan ekanligiga k o ‘ra 
turalri (otli, fe’lli, ravishli, sifatli, modal so‘zli birikmalar). Tobe so‘zning 
sintaktik vazifasiga ko‘ra turlari (to‘ldiruvchili, aniqlovchili, • holli 
so‘z 
birikmalari). Tuzilishiga ko‘ra turlari: sodda so‘z birikmalari, murakkab so‘z 
birikmalari.
65-m avzu.G ap. Gap - kommunikativ (aloqa) birlik sifatida. Ifoda m aqsadiga k o ‘ra 
gap turlari: darak, so‘roq, buyruq gaplar. His-hayajon (undov) gaplar, ulaming 
turlari (darak-undov, so ‘roq-undov, buyruq-undov g a p la r).
66-m avzu. Gapning tuzilish jihatdan turlari: sodda gaplar, qo‘shma gaplar, o ‘zga 
gapii qurilmalar. Sodda gap haqida umumiy m a’lumot. B o iak la rg a boMinadigan 
va bo‘laklarga boMinmaydigan sodda gaplar; bo‘Iaklarga b o ‘linadigan gap turlari: 
ikki sostavli (ikki bosh bo‘lakli) va bir sostavli gaplar; yi g ‘iq va yoyiq, to ‘liq va 
to ‘liqsiz gaplar. Ikkinchi darajali boMaklaming ishtirokiga ko‘ra gap tiplari: 
aniqlovchili yoyiq gap, toMdiruvchili yoyiq gap, Holli yoyiq gap, aralash holda 
tuzilgan yoyiq
67-m avzu. Gap boMaklari haqida umumiy m a’lumot. Ega va kesim (bosh 
boMaklar) ikki sostavli gaplami shakllantiruvchi predikativ birliklar ekanligi. Ega 
va uning ifodalanishi
68-m avzu. Kesim, uning ifodalanishi, tiplari: fe’l-kesim va ot-kesim; sodda va 
tarkibli kesim yuzasidan mashqlar va testlar. .
69-m avzu Ega bilan kesimning orasida tirening ishlatilish
70-m avzu. Gapning ikkinchi darajali boMaklari (toMdiruvchi, aniqlovchi, hoi). 
To'ldiruvchi va uning ifodalanishi. Vositasiz va vositali to ‘ldiruvchilar, ulaming 
shakllanishi. .
71-m avzu.Aniqlovchi va uning ifodalanishi. Sifatlovchi, qaratuvchi, izohlovchilar 
aniqlovchining turlari ekanligi. .
72-m avzu.Hol, uning turlari: ravish, payt, o ‘rin, sabab vam aqsad hoilari. .
73-mavzu.Miqdor-daraja, shart va to ‘siqsizlik hoilari, ulaming ifodalanishi. Gap 
bo’laklariningjoylashish tartibi.
74-m avzu. 
Gapning uyushiq boMaklari; uyushishning ifoda vositalari: sanash 
ohangi va teng bo g ‘lovchilar. Uyushiq boMakli gaplarda umumiy va 
umumlashtiruvchi birliklarning qoMlanishi. Uyushiq bo'lakli gaplarda tinish 
belgilarining ishlatilishi.
75-niavzu. 
Gapning ajratilgan boMaklari, ulaming ajratilish sabablari. 
Ajratilgan boMaklaming turlari: ajratilgan ega, ajratilgan ajratilgan kesim, 
ajratilgan aniqlovchi (ajratilgan sifatlovchi, ajratilgan qaratqich, ajratilgan
18

---

izohlovchi), ajratilgan to id iru v ch i, ajratilgan hoi. Ajratilgan bo‘lakli gaplarda 
linish belgilarining ishlatilishi.
76-m avzu. 
Gap b o ia k lari sanalmaydigan birliklar (so‘z va birikmalar) haqida 
m a’lumot: undalma, uning boshqa gap bo‘laklari bilan grammatik bo g ‘lanmaslik 
va o ‘ziga xos ohang xususiyatlari.
77-m avzu. 
Kirish so‘z, kirish birikm a va kiritm a gaplar; ulam ing boshqa gap 
b o ‘]aklari bilan grammatik bo g ‘lanmaslik va o ‘ziga xos ohang xususiyatlari. 
U larda tinish belgalarining ishlatilishi .
78-m avzu.Sodda gap turlari: bir bosh bo’lakli gaplar va ikki bosh bo'lakli gaplar, 
ulaming turlari. Bir bosh bo'lakli (bir sostavli) gaplar, ularning tiplari: egasiz va 
kesim siz bir bosh bo‘lakli gaplar. Egasiz bir bosh boMakli gap turlari (egasi 
topiladigan va egasi topilmaydigan gaplar.
79-m avzu. 
. Egasi topiladigan gaplar: shaxsi aniq, shaxsi noaniq, shaxsi 
umumlashgan gaplar. Egasi topilmaydigan- shaxssiz gaplar. Kesimsiz bir bosh 
boMakli gap - atov (yoki nominativ) gap ekanligi.
80-m avzu.B o‘Iaklarga ajralmaydigan gaplar (so‘z-gaplar), ularning o ‘ziga xos 
xususiyatlari. T o‘liq va toMiqsiz gaplar. T o iiq siz gaplarning tuzilish va qo ‘llanish 
xususiyatlari.
81-m avzu.Q o‘shma gap. Q o'shm a gap haqida umumiy m a’lumot. Komponent 
(qism)laming birikish usuliga ko‘ra qo‘shma gap turlari: bo g ‘langan qo‘shma gap, 
ergashgan (ergash gapli) qo‘shma gap, bo g ‘lovchisiz qo‘shma gap. .
82-m avzu.B o g ‘langan qo‘shma gap. Bo g'langan qo‘shma gap qismlarining 
mazmun munosabati. Komponent (qism)lar orasidagi teng aloqa bo giangan 
qo‘shma gap qismlarining o ‘zaro bo g ‘lanish usuli ekanligi. Teng bo gMovchilar, teng 
bo g ‘lovchi vazifasidagi ayrim yuklamalar, "bo‘lsa", "esa" so‘z shakllari 
bo 
g‘langan qo‘shma gap qismlarini bo g iovchi vositalar ekanligi. Bo g ‘langan qo‘shma 
gap qismlari (komponentlari) orasida tinish belgilarining ishlatilishi .
83-m avzu. Ergashgan qo‘shm a gap. Ergashgan qo'shm a gap - bosh va ergash 
gaplarning tobelik munosabati asosida vujudga keladigan sintaktik birlik sifatida. 
Bosh va ergash gap, ularning o ‘ziga xos xususiyatlari. Ergashtruvchi bo 
gMovchilar, shu vazifadagi ayrim yuklamalar, ko'm akchilar, nisbiy so‘zlar, turli 
fe’l shakllari (fe’lning shart, buyruq-istak shakllari. shuningdek, ravishdosh, 
Sifatdosh va toMiqsiz fe’l ergash gapni bosh gapga bo g ‘lovchi vositalar ekanligi.
84- m avzu. Ergashgan qo‘shma gapning turlari: ega ergash gapli qo'shm a gap, 
kesim ergash gapli qo'shm a gap, to ‘ldiruvchi ergash gapli qo ‘shma gap, 
miiqlovchi ergash gapli qo'shm a gap, ravish ergash gapli qo‘shma gap, daraja- 
miqdor ergash gapli qo‘shma gap, payt ergash gapli qo'shm a gap, o ‘rin ergash
qo‘shma gap, sabab ergash gapli q o ‘shma gap, o ‘xshatish ergash gapli 
i|ii‘shma gap, shart ergash gapli qo‘shma gap, to ‘siqsiz ergash gapli q o ‘shma gap, 
iiiilliii ergash gapli qo‘shma gap. Sunday gaplarda ergash gapning bosh gaptiagi 
liiior boMakni (qismni) yoki butun bir bosh gapni izohlash xusiisiyali. I rgashgan 
i|u'slim a gap komponentlari orasida tinish belgilarining ishlatilishi .
Hr iiiiiv/.ii. Bog‘lovchisiz qo'shm a gap. Intonatsiya (ohang) bo (.'.‘lovchisiz 
ilii''.htiia gap komponentlarini o'zaro bo g ‘lovchi vosila ckaiiligi. Ilof’.'lovihisi/
19

---

q o ‘shma gap qism larining birikish usullari (sanash vatobelanish ohanglari).
86-m avzu. BogMovchisiz qo ‘shma gap tarkibidagi kom ponentlam ing mazmun 
munosabati. Bo g ‘lovchisiz qo‘shma gap turlari: bir tipdagi va turli tipdagi 
komponentlardan tuzilgan bo g ‘!ovchisiz q o ‘shm a gaplar. Bo g ‘Iovchisiz qo'shm a 
gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi.
87-m avzu. M urakkab qo‘shma gap. Murakkab qo‘shma gap uch va undan ortiq 
kom ponentlam ing mazmun va intonatsiya jihatdan bo g ‘lanishidan tuzilgan 
sintaktik birlik sifatida. Murakkab qo‘shma gaplam ing turlari: 1) bo g ‘Iangan 
q o ‘shma gap toifasidagi (bo g ‘lanish y o ‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shm a 
gaplar.
88-m avzu. 
Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish y o ‘li bilan tuzilgan) 
m urakkab qo‘shm a gaplar ; a) bir necha ergash gapli murakkab q o ‘shma gaplar; b) 
bir necha bosh gapli murakkab qo‘shma gaplar .
89-m avzu. 
Bo g ‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bo g ‘lovchi vositalarsiz, 
ohang orqali tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar yuzasidan mashqlar vatestlar.
90-m avzu. Aralash tipda tuzilgan murakkab (murakkab) qo‘shma gaplar.
91-m avzu.M urakkab (ko‘p komponentli) qo‘shma gaplarda tinish belgilarining 
ishlatilishi.
92-m avzu.O ‘zga gapli qurilma. 0 ‘zga gap va undan nutqda foydalanishning 
o ‘ziga xos xususiyatlari. 0 ‘zga gap turlari: k o ‘chirm a gapli qurilma, o ‘zlashtirm a
gap-
93-m avzu. K o‘chirma gapli qurilmaning tarkibiy qismlari: m uallif (avtor) gapi va 
ko ‘chim ia gap, ulam ing o ‘zaro bo g ‘lanishi. K o‘chirma gapning m uallif gapiga 
nisbatan prepozitiv, postpozitiv va inpozitiv holatlarda q o ‘llana olishi k o ‘chirma 
gapli qurilmalarning o ‘ziga xos xususiyati ekanligi.
94-m avzu.O ‘zlashtirm a gap, 
uning o ‘ziga xos xususiyatlari. K o‘chirm a gapli 
qurilmalarda tinish belgilarining ishlatilishi. K o‘chirma gapli qurilmalarni 
o ‘zlashtirm a gapga aylantirish.
95-m avzu. Matn h aq id am a’lumot. Matnni shakllantiruvchi vositalar .