Toshkent 2020 yil

Adsorbtsion tozalash usuli
chiqindi gaz tarkibidagi gazsimon va 
bug‘simon zararli aralashmalarni ajratish uchun ishlatiladi. Bunda gaz tarkibidagi 
zararli aralashmalar g‘ovaksimon qattiq moddalar –
adsorbentlarga
yuttirilib, 
atmosferaga tashlanayotgan gaz oqimidan ajratib olinadi.
Ushbu 
usulning 
afzalligi – yuqori tozalash samarasiga egaligi, kamchiligi esa gaz tozalash 
jarayonida changli gazlarni tozalash imkoni yo‗qligidadir, chunki changli zarralar 
adsorbentlarning g‘ovaklariga tiqilib, uni tez ishdan chiqaradi. 
Adsorbtsiya kattaligining bosimga bog‘liqligi quyidagi adsorbtsiya
izotermalari tenglamasi bilan ifodalanadi: 
bu yerda 
a
ma‘lum holatdagi adsorbtsiya kattaligi, mol/g; 
a
max 
– qo‗llanilgan adsorbent uchun adsorbtsiya kattaligining maksimal 
qiymati, mol/g; 
B – adsorbtsiya koeffitsienti, 1/Pa; 
P – zaharli moddaning bug‘ bosimi, Pa R, kPa.
Misol tariqasida IX.1.1-rasmda faollashtirilgan ko‗mirga dioksid uglerod 
gazining adsorbtsiya bo‗lish izotermalari ko‗rsatilgan. Ushbu rasmdan ko‗rinadiki, 
gaz tarkibidagi zaharli moddaning Paskal bosimi ortishi bilan (ya‘ni, P ni ortishi 
bilan), adsorbtsiya kattaligi a ortib boradi. Ammo harorat oshgan sari uning 
qiymati kamayib, 
desorbtsiya jarayoni
(ko‗mirning ―terlashi‖) boshlanadi. 
Erituvchi moddalarni ushlab qolish rekuperatsion qurilmalarda amalga 
oshiriladi. Adsorbent sifatida bunday holatlarda faqat faollashtirilgan ko‗mirdan 
foydalaniladi. Rekuperatsion qurilmalarining ishlash samaradorligi, (ya‘ni 
erituvchi moddalarni ajratib olish darajasi) 85-95% ni tashkil etadi. Erituvchining 
adsorberdan chiqib ketayotgan gaz tarkibidagi qoldiqlari 0,5 g/m
3
ni tashkil etishi 
mumkin. 
p
в
p
B
a
a
*
1
*
*
max



---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
181