Toshkent 2020 yil



Yüklə 8,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə121/452
tarix28.11.2023
ölçüsü8,64 Mb.
#168408
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   452
EKOLOGIYA. Дарслик.2020.Muftaydinov

 
Xom ashyo manbalari. 
II-jahon urushdan keyingi davrda butun insoniyat 
jamiyati paydo bo‗lgan davrdan beri qancha xom ashyodan foydalanilgan, bo‗lsa
shuncha miqdorda xom ashyo ishlatiladi. Yiliga 100 mlrd t. gacha tog‘ jinslari 
qayta ishlanadi. Inson o‗z faoliyati davomida mavjud bo‗lgan 88 elementning 85 
taisdan foydalanadi. Eng boy ruda konlari tez ishlatilishi hisobiga kamayib
bormoqda. Quyida

insoniyatning zaxiralaridagi metallar bilan ta‘minlanish 


miqdorini ( VI.4.1-jadval) ko‗rib chiqamiz. 
VI.4.1-jadval
.

Insoniyatning zaxiralaridagi metallar bilan ta‘minlanish miqdori. 
Metal 
 
yilga yetadi 
Metal 
 
yilga yetadi 
Al 
570 
Rb 
19 
Fe 
250 
Sn 
35 
Zn 
23 
Ag, Rt 
20 
Su 
29 
Au 
17 
VI.5. O‗zbekistonning qazilma boyliklari va ulardan foydalanish. 
O‗zbekiston Respublikasi kelajakda tog‘-kon sanoatini rivojlantirish uchun 
mustahkam xom ashyo bazasiga egadir. Uning hududiga 50 ta kon bo‗lib unda 94 
tur mineral xom ashyo bordir. Hozirgi kunda 33 ta konda nodir metallar va 32 ta 
konda rangli metallar qazib olinmoqda. 
27 ta oltin va kumush konlardan 19 tasi ishlab turibdi, undan 7 tasida faqat 
oltin qazib olinmoqda. O‗rta Osiyodagi eng yirik Olmaliq tog‘-kon kombinatini, 
mis-molibdenli va qalay-ruxli konlar ta‘minlab turibdi. Ushbu konlar rudalari 
tarkibida misdan tashqari oltin, kumush, molibden, selen va boshqa elementlar ham 
mavjud. 
Respublikamizda yana 7 ta volfram konlari, 2 ta qo‗rg‘oshin konlari bor, 
fosforit zaxiralari esa, 100 mln t. fosfor angidridi hisobiga ta‘minlangandir. Lekin 
mavjud 
mineral 
xom 
ashyodan 
yetarli 
darajada 
ratsional, 
tejamli 
foydalanilayotgani yo‗q. Ularni qazib olish va foydalanish jarayonlarida ko‗pgina 
qismi bekorga yo‗qotilmoqda. 
Yiliga respublikamizda 100 mln t. turli xil chiqindilar hosil bo‗ladi, va 
ularning yarmidan ko‗pi zaharli moddalardan tashkil topgandir. 
Ularning ma‘lum qismi ikkilamchi xom ashyo sifatida xalq xo‗jaligida 
fodalanilmoqda, lekin asosiy qismi esa, (umumiy miqdori 2 mlrd.t.) ishlatilmaydi 
va bir yer ga to‗plab qo‗yiladi. 
Chiqindilarning ko‗p qismi (1.3 mlrd.t.) tog‘-kon va qayta ishlovchi 
korxonalarida hosil bo‗ladi. Qora va rangli metallarni qayta ishlash jarayonida 350 
ming t. shlak hosil bo‗ladi. Shunday qilib, kam takomillashgan texnologiya bilan 
tog‘ jinslarini qayta ishlash jarayonida juda ko‗p miqdorda chiqindilar hosil 


Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
115 
bo‗ladi. Ular esa ko‗p yer maydonini egallashi, nafaqat u yerlarni band qiladi, 
balki yerning unumdorligini ham yomonlashtiradi. Respublikamizda zaharli
qattiq chiqindilarni zararsizlantirish, ulardan foydalanishni tashkil qilish kabi 
ishlar ham yo‗lga qo‗yilgan emas. 

Yüklə 8,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   452




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin