havo joylashib, sovuq havoning ko‗tarilishiga to‗sqinlik qilsa, bu jarayon - inversiya deb ataladi . Ko‗pchilik hollarda
inversiya yilning sovuq mavsumida va
barqaror
yuqori
atmosfera
bosimda
kotlovanlarda va daryo oldi pastliklarida
kuzatiladi va u zich, hamda, barqaror tuman
hosil bo‗lishi bilan kechadi. Bunday hollarda
yer
yzasi
qatlamida
to‗planayotgan
chiqindilar
etarlicha
siyraklashmaydilar
ayniqsa, tutun gazlaridagi oltingugurt gazi va
kuyindilarning kumulativ ta‘siri oqibatida,
sog‘liq uchun jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin.
Har
doim
ham
tutun,
quvurlarining
balandligi, chiqindi gazlarning inversion
qavatidan
chiqish
jarayonida
zararlilik
darajasini pasayishini va shu tariqa xatarli
zonadan chiqib ketishini ta‘minlamaydi.
Yomg‘ir va qor havoni tozalashga
anchagina samarali ta‘sir ko‗rsatadi. Shuning
uchun
yog‘ingarchilik
pavtida
yoki,
yomg‘irlar mavsumida, havo tarkibini
tekshirish
to‗g‘ri
natijalar
bermaydi.
Meteosharoitlarga
(havo
namligi,
quyosh
radiatsiyasi)
bog‘liq
ravishda
atmosferada havoni ifloslantiruvchi moddalar o‗rtasida turlicha reaktsiyalar sodir
bo‗lib turadi. Shu tariqa ko‗pgina zaharli moddalar atmosfera havosidan qisman
ajralib chiqadi (masalan chang, SO
i
, NO., HP) ammo bunda zaharli mahsulotlar
ham hosil bo‗lishi mumkin.
VIII.4. Atrof-muhit sifatini sanitar-gigienik va ekologik me‘yorlash. Atrof-muhitning muhim tarkibiy qismlaridan biri atmosfera havosidir.
Biosferaning turg‘unligi uning sofligiga bog‘liq. Atrof-muhitning ifloslanishi
o‗simlik, hayvonlar, inson, inshootlar, uskunalar va turli tuman moddiy jismlarga
salbiy ta‘sir ko‗rsatadi.
Bizni o‗rab turgan havo (atmosfera) hayotimizning asosiy omilidir. Ammo
inson o‗z hayoti uchun zararli moddalardan foydalana boshlagan vaqtdan boshlab
u nafas oladigan havoning tozaligiga jiddiy xavf tug‘dirib keladi.
Aniqlanishicha, bizning his qilish a‘zolarimiz havo sifatini aniq belgilash
qobiliyatiga ega emas ekan. Hid bilish a‘zosi atmosferada organizm uchun zararli
modda borligi haqida signal bera olmaydi (mas. CO/CO
2
, NO/ N0
2
). Shu bilan
birga, HCN kabi zaharli moddaning mavjudligini seza olsak-da, bunga organizm
birorta himoya reaktsiyasi bilan javob bera olmaydi. Ammiak avval qo‗zg‘atuvchi
ta‘sir ko‗rsatadi, bir ozdan keyin uning zararli ta‘siri namoyon bo‗ladi. S0
2
va NO
2
.
-
