Toshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni boshqarish fakulteti

10-rasm. Iste’molchining tanlov sohasi¹⁸
Byudjet chegarasi tenglamasi grafikda chizig’ini beradi, bu chiziqga byudjet chizig’i deyiladi.
Byudjet chizig’i quyidagi tartibda aniqlanadi va tenglamasini quyidagicha yozamiz:
,
bu erda - - byudjet chizig’ining burchak koeffitsienti, u byudjet chizig’ining o’qiga nisbatan yotiqligini ifodalovchi kattalik (grafikda ). Byudjet chegarasi tenglamasida bo’lganda, bo’ladi va bu holda barcha daromad ne’matga sarflanadi (grafikda nuqta bo’lib, uning koordinatalari va u miqdorda sotib olinadi).
Endi desak, , bu holda barcha daromad ne’matni sotib olishga sarflanadi va u miqdorda sotib olinadi (grafikda nuqta). Demak, byudjet chizig’i koordinatalar o’qini va nuqtalarda kesib o’tadi. Byudjet chizig’idagi nuqtalarda daromad to’liq sarflanadi. Shtrixlangan sohadagi nuqtalarda (masalan, nuqtada) daromad to’liq sarflanmaydi. Agar tanlov nuqtasi byudjet chizig’idan o’ng tomonda yotsa ( nuqta) daromad ushbu nuqtaga to’g’ri keladigan ne’matlar kombinatsiyasini sotib olishga etmaydi.
Byudjet chizig’ining manfiy yotiqligi, absolyut qiymati bo’yicha tovarlar nisbati ga teng (bu kattalik bo’lib, yoki ).
Byudjet chizig’i tenglamasidan ekanligini ko’ramiz. kattalik iste’molchining tovardan qo’shimcha bir birlik sotib olishi uchun qancha tovardan voz kechish mumkinligini ko’rsatadi.
Iste’molchining tanlovi masalasi ikkita ne’mat uchun quyidagicha qo’yiladi. Iste’molchining daromadi berilgan, sotib olish mumkin bo’lgan ne’matlar narxi mos ravishda va deylik¹⁹. U holda iste’molchi o’zining daromadi ga ko’ra birinchi va ikkinchi ne’matlardan shunday va miqdorda sotib olinsinki, natijada ulardan oladigan umumiy naf maksimal bo’lsin (naflik funktsiyasi maksimal qiymatga erishsin): , bo’lsin, quyidagi shart bajarilsin: , va .
Iste’molchining tanlov masalasini echilishini grafikda ko’rib chiqamiz.
Grafikdagi shtrixlangan uchburchak iste’molchining tanlov sohasi, ya’ni iste’mol majmualari to’plami.
va lar befarqlik egri chiziqlari, ya’ni naflik darajalari chiziqlari. Ma’lumki, ular quyidagi shartni qanoatlantiradi: .