Toshkent arxitektura qurilish instituti

atrof-muhit, tabiiy-
iqlim sharoitlariga bog‘liqligi
kelib chiqadi
.
Qurilish ishlab chiqarishi mahsuloti bevosita yer bilan bog‘liq. U bino va 
inshootlarining asosini, poydevor tayanadigan zamin rolini o‘ynab, uning 
ajralmas qismini tashkil qiladi. Tabiiy ravishda, ushbu asos murakkab geologik 
va gidrogeologik tavsiflarga ega bo‘lgan dinamik tizim bo‘lib, u suv, harorat, 
seysmik tebranishlar, mavsumiy tebranishlar va shu kabilar ta’siri ostida 
o‘zgaruvchanlik xususiyatiga ega hisoblanadi. Qurilish ishlari ochiq havo 
sharoitlarida amalga oshirilib odamlarga tabiiy – iqlim omillari o‘z ta’sirini 
ko‘rsatadi: jumladan, atmosfera hodisalari, yil mavsumlari almashinuvi 
(mavsumiy tebranishlar) va sutkaning o‘zgarishlari (harorat va yorug‘lik) ta’sir 
ko‘rsatishi qayd qilinadi. Qurilish butun yil davomida amalga oshirilishiga 
qaramasdan, mavsumiy shart–sharoitlar qurilish uslublarini tanlashga o‘z ta’sir 
qiladi. Bularning barchasi qurilishni tashkil qilish va ishlarni bajarish 
texnologiyalariga ko‘rsatadi va ishlab chiqarish joyi va vaqtiga bog‘liq holda, 
qabul qilingan qaror va yechimlarning ko‘p sonli bo‘lishini belgilab beradi.
Ayrim qurilish jarayonlari me’yorlashganiga qaramay ob’yektlarni barpo 
qilish texnologiyalari xilma-xilligi ularning bu turkumda me’yoriylashtirilishi 
murakkab bo‘lishi natijasida har bir loyiha uchun sharoitlarni hisobga oladigan 
alohida ishlarning bajarilish loyihasi (
IBL
) ishlab chiqilishi kerak. Bundan ko‘p 
sonli tashqi omillarning oldindan yetarlicha aniq bashorat qilish qiyin bo‘lgan 
uzluksiz tavsifdagi ta’sirlarga uchrashi sharoitida tizimni 
boshqarish 
murakkabligi
kelib chiqadi. Ishlarni bajarish shart-sharoitlarining xilma-xilligi 
foydalanuvchi texnikaga qo‘yadigan talablarning o‘ziga xosligini belgilab, 

---

30 
tashkiliy shakllar va ishlarni bajarish uslublariga ta’sir ko‘rsatadigan odam 
faoliyati omiliga ham alohida talablar qo‘yilishini belgilab beradi.
Ishlab chiqarishning uchinchi o‘ziga xos xususiyati