Toshkent axborot texnologiyalari universiteti audiovizual texnologiyalari kafedrasi
Dolby Surround Pro Logic II dekoderi
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Dolby Surround Pro Logic II dekoderi.
Pro Logic II aktiv dekoder bo‗lib, Dolby Surround ning keyingi avlodidir. Bunda ham fazoviy fokuslashdan foydalaniladi, ammo printsipial boshqacha 16 usullarda qo‗llanadi. Yangi dekoder anchagina sodda va samaraliroqdir. Yana bir marta eslaymiz: dekoderlarning vazifasi L va R kanal signallarining tovush manbalari qaerda bo‗lishidan qat‘iy nazar S kanaliga o‗tishiga yo‗l qo‗ymaslik. Masalan, eshittirish ishtirokchilarining suhbati R va S kanallarining mikrofonlari o‗rtasida olib borilayotgan bo‗lsa (markazdan o‗ngda), unda S va R kanallaridagi signal sathlari bir xil bo‗ladi. Bu holda signalning bir qismi passiv dekoderning S chiqishiga o‗tadi, chunki signal sathi L kanalida R kanalidagidan pastroq va signallar ayirmasi nolga teng bo‗lmaydi. Surround dekoderi kirishida L va R signallarini butunlay kompensatsiyalash uchun, ularni jamlagichga (summatorga) uzatishdan oldin sathlarini tenglashtirish zarur. Buning uchun Lt va Rt kanallari kirishi va jamlagichning kirishi oralarida ikkita boshqariluvchi kuchaytirgichlar (BK) o‗rnatiladi. Ikkala kanaldagi boshqariluvchi kuchaytirgichlarning kuchayishi turli qutbli bitta boshqaruvchi signal bilan boshqariladi. Аgarda bitta BK ning kuchayishi oshsa, ikkinchisiniki kamayadi. Аgarda shunday boshqarish aniq va signalning o‗zgarishiga sinxron ravishda olib borilsa, S kanalidagi Lt va Rt kanallarining ayirma signallarini to‗la bostirish mumkin. Kirish signallarini avtomatik ravishda kuzatish uchun, maxsus manfiy teskari aloqa zanjiri qo‗llaniladi. Ikkala boshqariluvchi kuchaytirgichning chiqish signallari tovush signallari aylanmasini ajratuvchi amplituda detektoriga keladi. L va R kanal signallari amplitudalariga proportsional bo‗lgan o‗zgarmas tok signallari differentsial kuchaytirgichda solishtiriladi. Kuchaytirgich chiqishidagi ayirma signal amplitudasiga proportsional bo‗lgan signaldan boshqariluvchi kuchaytirgichni boshqarish uchun foydalaniladi. 21-rasmda dekoderning faqat bitta o‗qi («chap-o‗ng» o‗qi) ko‗rsatilgan. Huddi shunday boshqariluvchi zanjirli BK ning ikkinchi jufti L+R yig‗indi (frontal) va L-R ayirma (orqa tomon) signal sathlarini R va L («markaz- Surround» o‗qi) kanalidagi S va S signallarini bostirish uchun tenglashtiradi. Markaziy S kanali signali boshqariluvchi kuchaytirgichlar bilan sathlari tenglashtirilgan ikkita kanal Lt va Rt sathlarining qo‗shilishi (ayirish o‗rniga) natijasida olinadi. Teskari aloqali boshqaruvchi zanjirlarning qo‗llanilishi tufayli Pro Logic II dekoderi qator afzalliklarga ega bo‗ldi. Hususan, bunda sodda va arzon apparat uskunalari yordamida chiqish matritsasidagi teskari fazali signallarni samarali kompensatsiyalashga va natijada turli o‗qdagi kanallar orasida yuqori darajali yechimga erishiladi. Pro Logic dekoderida ikkala o‗q bitta «tezsekin» uzib-ulagichi bilan nazorat etiladi. Hatto bitta o‗q bo‗yicha sezilarli darajada signal oshsa, uzib-ulagich zanjiri ikkala o‗qni «tez» rejimiga o‗tkazib, boshqariluvchi kuchaytirgich zanjirining vaqti doimiyligini majburan o‗zgartiradi. Faqat ikkala o‗qda signallar amplitudasi tahminan bir xil bo‗lishi sharti bilan ikkalasi ham «sekin» rejimiga 17 o‗tadi. Pro Logic II dekoderida ikkala o‗q bir-biriga bog‗liq bo‗lmagan holda mustaqil faoliyat ko‗rsatadi, shuning uchun boshqariluvchi kuchaytirgichlarning kuchayishi qanchalik tez o‗zgarishi kerakligini boshqaruvchi zanjirlarning «o‗zlari» signallarni tahlil etib hal etadi. Undan tashqari Pro Logic II dekoderlarida boshqaruvchi zanjirning vaqt doimiyligi uzluksiz o‗zgarib turadi, Pro Logic dekoderida esa ikki qat‘iy belgilangan qiymat ko‗zlangan edi. Pro Logic II universal dekoderi faqat filmlar uchungina emas, balki Dolby Surround da boshqa tovush yozishlarda ham ishlatiladi. U maishiy apparaturalariga ham juda qo‗l keladi. Shuning uchun Pro Logic II dekoderida, Movie rejimidan tashqari, Music rejimi kiritilgan. 2 jadvalda Pro Logic II va Pro Logic ni taqqoslovchi tavsiflari keltirilgan Ma‘lumki, film tasmalaridagi tovush tavsifi musiqali yozuvlardan farq qiladi. Аsosiy farqi shundaki, film tasmalaridagi yozuv kalibrlangan Dolby apparaturasida yoziladi, shuning uchun kalibrlangan dekoder orqali eshitganda, uning aniqligi kafolatlanadi. Musiqa yozuvida Dolby Surround apparaturasi qo‗llanilmaydi, shuning uchun yozilgan musiqa asari dekoder orqali qanday eshittirilishini oldindan bilish qiyin. Shuning uchun Pro Logic II dekoderida Movie rejimi belgilab qo‗yilgan parametrlarga ega, Music rejimi esa, aksincha, foydalanuvchining bir necha bor sozlashini talab qiladi. Bunday sozlashlar Pro Logic II dekoderli har qanday apparaturada qo‗llanilishi mumkin, ayniqsa, ular avtomobil akustikasida juda qo‗l keladi, chunki bunda akustik tizim mahkamlangan bo‗lib, «asosiy» tinglovchining holati (joyi) esa o‗zgarib turishi mumkin. Chuqurligini boshqarish. Pro Logic II tinglovchining holatini signalning old-orqa tomon yo‗nalishlariga virtual ko‗chirish imkonini beradi. Bunday sozlash yordamida har bir musiqa yozuvi uchun frontal va Surround kanallari o‗rtasida optimal balans bo‗lishiga erishish mumkin. Stereobaza 18 kengligi va markaz holatini boshqarish. Pro Logic II ning dekoder sozlash tizimi bilan signalni shunday shakllantirishi mumkinki, tovush obrazini markaziy holatiga talluqli bo‗lgan signal faqat markaziy kanal akustik tizimi orqali, faqat chap yoki o‗ng kanallar (markaziy virtual kanal) orqali yoki uchchala kanallar tizimida sathlarning istalgan kombinatsiyasida eshittirilishi mumkin. Shunday qilib, tinglovchi masalan, avtomobil haydovchisi yoki passajir, optimal eshitish uchun uchchala frontal kanal balansini o‗zgartirishi mumkin. Uy sharoitida shunday usul bilan stereobaza kengligini-frontal kanallar akustik tizimlari oralig‗idagi masofani, tizimlarning o‗zini qo‗zg‗otmasdan turib, o‗zgartirishi mumkin. Panoramalar rejimi. Bu rejimda, tovush bir vaqtda barcha tomondan eshitilayotgandek, tuyuladi. Bunday effekt Surround tizimida xonaning barcha devorlaridan qaytgan akustik energiyadan foydalanish hisobiga erishiladi. Surround kanalidagi Music rejimida pog‗onali yuqori chastotalar filtri qo‗llanilgan. U real va aniqroq tovush eshittirishni ta‘minlab beradi. Devorlardan ko‗p marotaba qaytishlar va intererlardagi so‗nishlar hisobiga bo‗ladigan buzilishlarni yuqori chastotali filtrlar yo‗qotadi. Music rejimida Surround kanalining vaqtda kechiktirilishi kerak emas, chunki tovush eshittirishlari tinglovchilarga aksariyat frontal yo‗nalishlarda eshitilishi shart emas. Nihoyat Music rejimida avtomatik balans rejimi o‗chiriladi, chunki musiqachilar va ijrochilar ayrim hollarda kanallarga atayin disbalans kiritadilar. Dolby Digital, Dolby Digital EX va Dolby E raqamli tizimlari. 1980 yillarning oxirlarida kinoga bo‗lgan qiziqishning o‗sishi natijasida Dolby Loboratories 35 mm.liFalseelluloidli ko‗p kanalli tovush yozish va eshittirishning tasma uchun raqamli texnologiyasini ishlab chiqdi. Dolby Digital. Bir necha analogli tovush signallari raqamli oqimga o‗zgartirilib, keyinchalik Dolby АS-3 algoritmi bo‗yicha siqiladi. Bu vaqtga kelib mavjud proektorlarning asosiy qismi ikki kanalli stereo yoki Dolby Pro Logic analogli tizimidan foydalanilar edi, shunday ekan, unda tasmadagi ikkita analogli optik yo‗lakchalarni saqlab qolish kerak edi. Raqamli axborot tasmaning perforatsiya darchalari orasidagi «ishchi bo‗lmagan» qismiga joylashtirilgan. Tizim 6 ta tovush kanalidan foydalangan, shuning uchun «Dolby Digital 5.1» nomini olgan. 19 Butizimchap (L), o‗ng (R), markaziy (S), o‗ngfazoviy (RS), chapfazoviy (LS) kabivaqo‗shimchachastotalarpolosasicheklanganoltinchikanaldaishlaydi. Bu kanal past chastotali tovushlar effekti kanali (Low Freguency Effects, LFE) nomini olgan. LFE kanalining (Subwoofer nomi bilan ham ataladi) akustik tizimi kinozali ekrani oldida, L va S kanallari o‗rtasida joylashtiriladi. LFE kanali uchun 5 asosiy kanaldagidan tahminan 10 barobar kam chastotalar polosasi talab etilgan. Oltinchi kanalning belgilanishi ham shundan: «.1» (o‗ndan biri). Dolby Digital ning kinoteatrlarda birinchi kommertsiyali foydalanilishi 1992 yilga to‗g‗ri keladi va bugungi kunda bu formatdan nafaqat kinoda, balki raqamli televidenie eshittirishlarida (sun‘iy yo‗ldoshli, kabelli), DVD da va ko‗pgina multimediali ilovalarda foydalaniladi. Dolby Digital ning paydo bo‗lishi kinozal va «uy kinoteatri» imkoniyatlarini tenglashtirib yubordi. Dolby Digital yordamida haqiqiy kinoteatrda bo‗lganidek, «uy kinoteatr»larida yuqorida ko‗rsatilgan oltita (L, C, R, LS, RC va LFE) kanaldan signal uzatish amalga oshiriladi. Yuqori darajali dekoderlarda Dolby Digital ning imkoniyatlari to‗la ishga tushirilgan: dekoderning chiqishida «5» yoki «5.1» sxemasi bo‗yicha oltita tovush kanali L, C, R, LS, RC, (LFE-agarda Subwoofer- tizim bo‗lsa). Darajasi bir pog‗ona past dekoderlar Dolby АS-3 raqamli oqimdan Dolby Pro Logic da ikkita Lt va Rt analogli kanallarni shakllantiradi, ulardan esa Pro Logic dekoderi 4 ta Dolby Surround – L, C, R, S kanallarini ajratadi. Oddiyroq dekoderlar chiqishda an‘anaviy ikki kanalli stereo-R va L kanallariga ega. Nihoyat, eng sodda dekoderning chiqishida bitta monofonik kanal mavjud. Yuqori darajali dekoderlar past darajali dekoderlar ishlagan rejimda ishlay oladilar, albatta. Bir tomondan bu iste‘molchiga o‗z moddiy imkoniyatlari va talablariga qarab apparaturani tanlash imkoniyatini bersa, ikkinchi tomondan iste‘molchi murakkab dekoderli apparatura sotib olib, sekin-asta o‗zining audio- video apparatura kompleksi imkoniyatlarini monofonik tovushdan, to «uy kinoteatri» «5.1» darajasigacha yetkazishi mumkin. Dolby Digital texnologiyasining boshqa bir afzalligi uning ko‗lamliligidir. Bitta texnologiya 20 doirasida bir qator apparatura va dasturiy jihatdan moslashtiriladigan dekoderlarni ishlab chiqarish mumkin Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|