Toshkent axborot texnologiyalari universiteti audiovizual texnologiyalari kafedrasi



Yüklə 0,6 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/9
tarix21.12.2022
ölçüsü0,6 Mb.
#77127
növüReferat
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti audiovizual texnol

2.4.Dolby Digital turlari 
Dolby Digital – bu yana AC-3 deb nom olgan va odatiy DVD larda 
ishlatiladigan, va barchaga yaxshi tanish audio formati; shuningdek u Blu-ray 


24
disklari uchun bazali standart hisoblanadi. Bu yerda Dolby Digital formati 
DVD-disklarda 1.0 dan 5.1 gacha tovushli sxemalardagi kabi ishlaydi, lekin 
ancha yuqori maksimal potok bilan ta‘minlaydi, Blu-ray uchun 640 kbit/s va 
xuddi shunday bitreytda kodlangan Dolby Digital Plus formatdagi kabi 
eshitiladi. (biroq, Dolby Digital Plus tavsifidan ko‘rasizki, garchi kam ishlatilsa 
ham, uning maksimal bitreyti sezilarli darajada yuqori.) Blu-ray ning barcha 
pleerlari tashqi dekoderda (bitstream) Dolby Digital yuborilishini qo‘llashi 
kerak. Pleerlar yuqori oqimli Dolby tovush yo‘lakchasini chiqarib 
berolmaganida, ular har doim Dolby Digital core deb nomlanuvchi tovushga 
o‘raladi. Gap shundaki, Dolby Digital 5.1 ning bu versiyasida ancha yuqori 
oqim resiver to‘g‘ri dekodirovka qila oladigan va qila olmaydigan, kengaytirish 
deb nomlanadigan ko‘rinishda keltirilgan. Agar kengaytirishlar qo‘pol 
dekodirovka qilinsa, siz baribir maksimal oqimi 640 kbit/s li Dolby Digital 
formatidagi siqilgan audio (bitstream) hosil qilasiz. Blu-ray filmlari uchun 
Dolby Digital yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi. 
Аудиокодек - Dolby Digital. Kanallar 1.0 (kamdan-kam, faqatgina eski filmlar 
uchun), 2.0 (bu ham kamdan-kam, garchi unchalik eski filmlar uchun bo‘lmasa 
ham) yoki 5.1 (eng ko‘p qo‘llaniladigan variant) bo‘lishi mumkin. Garchi 
Dolby Digital tasnifnomasida 16 bit va 32 kGs, 44,1 KGs (audio CD uchun 
odatiy chastota) yoki 48 kGs ishlatiladi deb ko‘rsatilgan bo‘lsada, tovush 
tiniqligi haqidagi ma‘lumotlar keltirilmagan. Oqim ma‘nosi, qoidaga ko‘ra 
640kbit/s (5.1 disklarining ko‘pchiligi), lekin 192 kbit/s dan (1.0) 448 kbit/s 
gacha (2.0 va ayrim 5.1 lar) bo‘lishi mumkin. 448 kbit/s – bu odatiy DVD lar 
uchun maksimal oqim. 2. DTS DTS – bu dastlab odatiy DVD lar uchun 
yaratilgan, hurmatga ega yana biryaxshi ma‘lum audio-format. Dolby Digital ga 
o‘xshab, bu format 1.0 dan 5.1 gacha bo‘lgan kanallarni qo‘llaydigan, bu yerda 
5.1 Blu-ray uchun eng ko‘p qo‘llaniladigan siqilgan tovush formati. DTS 1,5 
Mbit/s maksimal potokni qo‘llaydi, Blu-ray pleerlari esa xuddi shunday uzatish 
tezlikka ega ishlar uchun to‘g‘ri keladi. Barcha Blu-ray pleerlari raqamli 
interfeysi bo‘yicha DTS bitstream (kodlangan oqim) yuborilishini qo‘llashi va 


25
hech bolmaganda ikki kanalni ichki dekodirovka qilishni bilishi kerak; Blu-ray 
pleerlarining juda katta soni 5.1 ni dekodirovka qila oladi. DVD ning 1997 yilgi 
sdastlabki tasnifnomasida DTS haqida hech narsa deilmagan, shuning uchun 
eski DVD-pleerlari DTS formatdagi tovush yo‘lakchasini aniqlay olmaydi. 
Barcha zamonaviy DVD-pleerlar DTS oqimini ichki dekodirovka qilishi yoki 
qandaydir raqamli kanal bo‘yicha tashqi rekoderga chiqarishi mumkin, lekin 
bunda oqim ko‘pincha 768 kbit/s gacha tushib ketadi. Dolby Digital da bo‘lgani 
kabi, DTS ning ancha yuqori oqimli variantlari 1,5 Mbit/s maksimal oqimli DTS 
core da qurilgan, shuning uchun agar kenglikni dekodirovka qilishning iloji 
bo‘lmasa DTS formatdagi bazali tovush baribir qayta ishlash yoki yuborish 
uchun ochiq bo‘ladi. Agar Blu-ray diskida har qanday DTS tovushli yo‘lkchasi 
mavjud bo‘lsa, siz Blu-ray pleeridan DTS tovushning bazali darajasiga umid 
qilishingiz 
mumkin. 
Blu-ray 
filmlari uchun DTS yo‘lakchasining 
xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.Аудиокодек – DTS Kanallar 2.0 
(kamdan-kam, faqat eski filmlar uchun ), 3.0 (bu ham kamdan-kam, garchi 
uncha eski filmlar uchun bo‘lmasa ham) yoki 5.1 (eng to‘g‘ri keladigan variant) 
bo‘lishi mumkin. Garchi DTS tasnifnomasida 48 kGs chastotada 16 bit va 24 bit 
(DVD va Blu-ray uchun odatiy chastota) yoki 96 kGs ishlatiladi deb ko‘rsatilgan 
bo‘lsada, tovush tiniqligi haqidagi ma‘lumotlar keltirilmagan. Oqim ma‘nosi, 
qoidaga ko‘ra 1,5 Mkbit/s (5.1 Blu-ray disklarining ko‘pchiligi uchun), lekin 
768 kbit/s bo‘lishi ham mumkin (DTS formatdagi audio kuzatishga ega bo‘lgan 
ko‘pchilik oddiy DVD lar uchun odatiy ma‘no). 3. Dolby Digital Plus
Dolby Digital Plus – bu siqilgan tovush formati, lekin eshitilishning ancha 
yaxshi sifatini ta‘minlash uchun ancha yuqori oqimm va ancha effektli siqishni 
qo‘llaydi. DD+ 5.1 tovush kanalidan tashqari, shuningdek, 7.1 sxemasini 
qo‘llashi mumkin, lekin u kamdan-kam uchraydi, ko‘pchilik studiyalar 
keyinchalik iste‘molchilar qo‘liga kelib tushadigan 5.1 kanaldan savdo-sotiq 
uchun yozishda foydalanishadi. Dolby ning boshqa yo‘lakchalarida bo‘lganidek, 
DD+ standarti Dolby Digital 5.1 tovushli ma‘lumotlariga kengayish ko‘rinishida 
kodlanadi. Bundan tashqari, DD+ formati Blu-ray pleerlari uchun optsional 


26
hisoblanadi va majburiy talab qilinmaydi, shuning uchun ba‘zi pleerlar DD+ ni 
qo‘llay olishi mumkin, boshqalari esa yo‘q, lekin har qanday vaziyatda ham u va 
boshqasi tashqi dekoderga Dolby Digital core ni chiqarib bera oladi. Faqatgina 
juda kam Blu-ray filmlarida DD+ tovushli yo‘lakchasining mavjudligi 
ko‘rsatilgan, va PowerSquid bunday ro‘yhatni bermaydi. Aslida esa, biz DD+ ni 
qo‘llay oladi deb takidlangan filmlarlar orasida HD-DVD da yozilgan bir 
nechtasinigina topishga erishdik: A View From Space With Heavenly Music, 
―Zanjirni uzib chiqqan/Unleashed‖ va hokazo. Blu-ray filmlari uchun DD+ 
yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda.Аудиокодек - Dolby Digital 
Plus.Kanallar (tovushli sxema) 5.1 yoki 7.1 (kamdan-kam) bo‘lishi mumkin; 
tasnifnomasida 13.1 gacha bo‘lgan sxemalarni qo‘llay olishi aytib o‘tilgan, lekin 
Blu-ray disklarida savdo-sotiq uchun hozircha 7.1 kanaldan yuqorisi 
qo‘llanilmaydi. Tovush aniqligi haqidagi ma‘lumotlar: DD+ tasnifnomasiga 
ko‘ra bitlar chuqurligi 44,1 kGs, 48 kGs (DVD va Blu-ray disklari uchun odatiy) 
yoki 96 kGs chastotada 16 yoki 24 bit bo‘lishi mumkin. Kodlangan ma‘lumotlar 
uchun oqim ma‘nosi 6,144 Mbit/s gacha borishi mumkin (siqilmagan 
ma‘lumotlar uchun 13,5 Mbit/s ga o‘tkaziladi), lekin studiya tovush 
yo‘lakchasining shu tipiga qanday oqim qo‘llashni hal qilashiga qarab 1,5,4,5, 
yoki 6,144 Mbit/s bo‘lishi mumkin. DD+ qo‘llaydigan HD-DVD disklari har 
doim 1,5 Mbit/s oqimini ishlatishadi.4. DTS-HD High Resolution DD+ ning 
alternativasi hisoblangan DTS-HD High Resolution (ko‘pincha oddiy qilib DTS-
HD HR deb nomlanadigan) formati ancha yuqori oqim va siqishning 
yaxshilangan xarakteristikalariga ega bo‘lgan holda, oddiy DTS (DD+ ning 
Dolbiy Digital ga nisbati kabi) ning zamonaviylashtirilganligini o‘zida namoyon 
etadi. Dolby Digital va DD+ da bo‘lgani kabi, DTS-HD HR DTS core 
ma‘lumotlariga kengaytirish ko‘rinishida kodlanadi. Xuddi shunday DTS-HD 
HR formati Blu-ray pleerlari uchun optsional, shuning uchun ko‘pgina pleerlar 
faqat 1,5 Mbit/s da DTS oqimini ko‘chiradi va kengligini e‘tiborga olmaydi. 
DD+ da bo‘lgani kabi savdo-sotiq Blu-ray disklarida HD-treklarning o‘rganilishi 
shuni ko‘rsatdiki, original core-format plyus yuqori oqimli siqilmagan 


27
versiyalari foydasiga studiyalar bu ikki formatdan ham bosh tortishdi: Dolby 
TrueHD va DTS-HD Master Audio. Ayonki, ular siqilmagan tovushni 
qo‘llaydigan qurilmalar bu oqimlarni qabul qilishi uchun 5.1 o‘rnatilgan 
yo‘lakchasida mumkin bo‘lgan maksimal aniqlikni qo‘llashni, boshqa qurilmalar 
uchun esa siqilgan core-formatlarni taklif qilishni boshqarishadi. Yana, bizga 
DTS-HD HR kodlanishiga ega Blu-ray disklarini topa olmadik. Garchi Warner 
Brother ga tegishli ayrim chet el HD-DVD filmlari bu formatni qo‘llashi 
ko‘rsatilgan bo‘lsada, bu disklarda Dolby TrueHD yoki DTS-HD Master Audio 
ni qo‘llaydigan Blu-ray versiyalari HD-DVD (masalan, Ghost Rider) analoglari 
bilan taqqsolaganda tovushning ancha yaxshi sifati bilan ta‘minlanishi haqida 
gapiriladi. Filmlarda DTS-HD HR yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagi 
ko‘rinishda bo‘ladi.Аudiokodek - DTS-HD High Resolution. Kanallar (tovushli 
sxema) 5.1 yoki 7.1 (kamdan-kam) bo‘lishi mumkin.Tovush aniqligi haqidagi 
ma‘lumotlar: DTS-HD tasnifnomasiga ko‘ra razryadlilik 48 kGs (HD DVD 
uchun odatiy) yoki 96 kGs (Blu-ray uchun ishlatiladiganlari ham bo‘lishi 
mumkin edi, lekin bundaylari yo‘q) chastotada 24 bit bo‘lishi mumkin. 
Kodlangan ma‘lumotlar uchun oqim ma‘nosi 6,144 Mbit/s gacha borishi 
mumkin (siqilmagan ma‘lumotlar uchun 13,5 Mbit/s ga o‘tkaziladi), lekin 
studiya tovush yo‘lakchasining shu tipiga qanday oqim qo‘llashni hal qilashiga 
qarab 1,5,4,5, yoki 6,144 Mbit/s bo‘lishi mumkin. DTS-HD qo‘llaydigan HD-
DVD disklari har doim 1,5 Mbit/s oqimini ishlatishadi. Maqola so‘ngidagi 
jadvalda tovushli sxemalar haqida axborotlar keltirilgan, SPDIF va DTS-HD 
High Resolution formati uchun HDMI qo‘llashi. Qiziq, Blu-ray disklarida DTS-
HD formatidagi filmlarning umuman yo‘qligiga qaramasdan, ko‘pgina pleerlar 
(Panasonic, Onkyo va Samsung modellari ham) DTS-HD ni qo‘llaydi, garchi biz 
bu formatning, PS3 uchun proshivkani yangilash yo‘lidan tashqari, Sony ni 
qo‘llashi haqida hech narsa topmadik.5. Dolby TrueHD Dolby TrueHD 
faqatgina HD-optik pleerlari uchun mo‘ljallangan siqilmagan tovush 
(yo‘qotishlarsiz siqilgan) ikki formatining biri hisoblanadi. Dolby TrueHD 
kodegi optsional bo‘lishiga qaramasdan, bu format Blu-ray (Blu-ray disklarida 


28
ko‘pincha bo‘lmaydigan, DD+ qaraganda ancha ko‘p) pleerlari va disklari uchun 
keng qo‗llaniladi. Dolby TrueHD Meridian Lossless Packing (MLP) 
yo‘qotishlarsiz siqish algoritmidan foydalanadi. Dolby TrueHD raqamli oqimi 
14 ta alohida tovush kanalini sig‘dira oladi, lekin amalda 6(5.1) yoki 8(7.1) 
kanallar bilan ishlaydi. Dolby TrueHD standarti 24 bitgacha razryadlilik va 192 
kGs gacha diskretizatsiya chastotasini qo‘llaydi (maksimal siqilmagan oqim 
uhun 63 Mbit/s!), lekin hozirgi paytda Blu-ray disklarida 18 Mbit/s maksimal 
siqilgan oqim uchun 24 bit va 96 kGs (yoki alternative uchun, 24 bit va 192 kGs 
li 6 ta kanal) li maksimum 8 kanal mavjud bo‘ladi. Blu-ray disklarida Dolby 
TrueHD formatidagi filmlar qidiruvi bugungi kunda faqatgina 96 chastota 
diskretizatsiyasi va chuqurligi 24 bitga ega 6 kanalning yarmiga ega bo‘lish 
mumkinligini ko‘rsatdi (bu 13,5 Mbit/s siqilmagan va 9 Mbit/s siqilgan oqimga 
mos keladi masalan, Cinema Squid saytida sifati uchun ajoyib ball berilgan, 
Dave Matthews and Tim Reynolds guruhining konsert disklari). Blu-ray filmlari 
uchun Dolby TrueHD yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda 
bo‘ladi.Maqolaning so‘ngida jadvalda Dolby TrueHD formati uchun tovushli 
sxema, SPDIF va HDML ni qanday qo‘llash haqida axborotlar keltirilgan. 
Audiokodek - Dolby TrueHD. Kanallar (tovushli sxema) deyarli har doim 5.1, 
juda kamdan-kam 6.1 va 7.1 uchraydi. Tovush aniqligi haqidagi ma‘lumotlar 
ko‘pincha bo‘lmaydi, lekin odatiy ma‘nolari quyidagicha: 48 kGs chastotada 16 
bit yoki 48 kGs chastotada 24 bit; ayrim konsert disklari uchun 96 kGs 
chastotada 24 bitni tashkil etadi. Qoidaga ko‘ra, oqim ma‘nolari mavjud emas, 
lekin odatda 4608 kbit/s ni tashkil qiladi (4.5 Mbit/s, bu 48 kGs chastota va 16 
bit da olti kanalga mos keladi). Maqolaning so‘ngida jadvalda Dolby TrueHD 
formati uchun tovushli sxema, SPDIF va HDML ni qanday qo‘llash haqida 
axborotlar keltirilgan. 6.DTS-HD Master Audio DTS-HD 
Master 
Audio 
(ayrim hollarda DTS-HD MA ko‘rinishida qisqartiriladi) faqatgina optic HD-
pleerlari uchun mavjud bo‘lgan ikki siqilmagan tovush formatidan (sifat 
yo‘qotilishisiz siqilgan) ikkinchisi hisoblanadi. Dolby TrueHD holatida 
o‘lganidek, DTS-HD Master Audio Blu-ray pleerlari uchun opsional kodek 


29
hisoblanadi, biroq shuningdek, Dolby TrueHD va DD+ ga o‘xshab, ushbu 
format ancha keng tarqalgan va DTS-HD HIGH Resolution ga qaraganda 
yaxshiroq qo‘llaniladi. Aslida, Cinema Squid saytida Dolby TrueHD va DTS-
HD Master Audio formatidagi filmlarning taqqoslanishi shuni ko‘rsatdiki, 
oxirgilarining soni (648) birinchilarining sonidan (480) 4:3 nisbatda ko‘p. Bunga 
sabab, DTS-HD Blu-ray disklarida ikki kanalli stereorejimda diskretizatsiyaning 
maksimal 192 kGs chastotasi va 24 bit razryadligacha va diskretizatsiya 
chastotasi 96 KGs 24 bitli 8 kanalgacha o‘zgaruvchan oqimni qo‘llashida 
bo‘lishi mumkin. DTS-HD tasnifnomasining o‘ziga mos ravishda, ushbu format 
kanallarning istalgan soniga ega bo‘lishi mumkin. Garchi agar DTS-HD MA 
hozirgi paytda taxminan 700 format kuzatuvidagi Blu-ray disklaridagi 
axborotlarga qarasak, unda ko‘pchiligi 6 (5.1) kanalli diskretizatsiya chastotasi 
48 kGs va 24 bit razryadli ekanligini ko‘ramiz. Siz shuningdek, ko‘p kanalli 
tovush uchun maksimal diskretizatsiya chastotasi 96 kGs ni tashkil etadigan
yetarlicha miqdorda 7.1 kanal yo‘lakchali va bir nechta 6.1(va hattoki 5.0) 
kanalli Blu-ray disklarini topasiz. Mavjud bo‘lgan Blu-ray disklari uchun 
maksimal oqim 13,5 Mbit/s ni tashkil etadi (masalan, Blu-ray.com, 
DVDTown.com va Hi-Def Digest lardan tovush sifati uchun yaxshi ballar olgan 
―Men afsonaman/I Am Legend‖ filmi). Blu-ray filmlari uchun DTS-HT Master 
Audio yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi. 
Аудиокодек - DTS-HD Master. Kanallar (tovushli sxema) deyarli har doim 5.1, 
kamdan-kam 2.0, 4.0, 5.0 va 6.1, va Dolby TrueHD ga qaraganda (7% atrofida), 
7.1 kanallarning ancha yuqori foizi uchraydi. Oqim ma‘nolari mavjud emas , 
lekin odatda olti kanal uchun 48 kGs va 24 bit ni tashkil etadi, bu esaa 6,75 
Mbit/s ga mos keladi. 8 kanalli tovushli yo‘laklar uchun ma‘no ikki marta 
oshadi – 96 kGs. Maqolaning so‘ngida jadvalda DTS-HD formati uchun 
tovushli sxema, SPDIF va HDML ni qanday qo‘llash haqida axborotlar 
keltirilgan. Quyida keltirilgan jadval PCM/LPCM, Dolby Digital, DTS, Dolby 
Digital Plus, DTS-HD High Resolution, Dolby TrueHD va DTS-HD Master 
Audio formatlariga to‘g‘ri keladi. Unda shuningdek SPDIF kabel 


30
dekodirovkadan keyin kerak bo‘ladigan oqimni ta‘minlay oladimi yo‘qmi, 
shuningdek u yoki bu formatni dekodirovkasiz (bitstream) yuborilishi kerak 
bo‘lgan HDMI versiyalari haqidagi axborotlar keltirilgan. Yaxshi xabar shundan 
iboratki, agar qandaydir yo‘l bilan quyidagilarni bajara olish darajasida o‘z 
personal kompyuteringizni sozlashning uddasidan chiqsangiz, unda siz 
o‘zingizning ko‘ngil ochar markazingizda yuqori kenglikka ega ko‘p kanalli 
hajmli tovush, garchi sizning kompyuteringiz (va boshqa komponentlar) HDMI 
1.3a ni qo‘llay olmasa ham, eshitishingiz mumkin. Kompyuterni ko‘p kanalli 
audioni dekodirovka qilishda Dolby yoki DTS formatidan (agar mavjud Blu-ray 
disklarida ko‘rgan yo‘lakchalar ro‘yhati haqiqatdan bo‘lsa, Dolby TrueHD yoki 
DTS-HD Master Audio bo‘lishi mumkin) LPCM ga sozlash kerak. LPCM 
formatidagi ma‘lumotlarni kompyuterdan resiver yoki HDMI orqali 
kuchaytirgichga (1.0 va undan yuqori har qanday tip to‘g‘ri keladi) yo‘naltirish. 
Buni qilish uchun Blu-ray pleer/decoder va uning chiqarish opsylariga ega dasturiy ta‘minot 
bilan ishlash kerak. Bir so‘z bilan aytganda, Dolby TrueHD yoki DTS-HD Master Audio dan 
LPCM formatdagi ma‘lumotlar oqimini yaratishingiz va uni resiver yoki kuchaytirgichga 
chiqarishingiz bilan, resiverning qodir bo‘lgan, tovush detalizatsiyasi va namoyish etish 
aniqligi yo‘qotishlarisiz, maksimal sifatdagi tovushni dekodirovka qilishingiz va eshitishingiz 
mumkin. Jadvaldan ko‘rinib uribdiki, bu SPDIF kabel ta‘minlashi mumkin bo‘lgan darajadan 
ancha 
ko‘p.

Yüklə 0,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin