Toshkent axborot texnologiyalari universiteti audiovizual texnologiyalari kafedrasi
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.4.Dolby Digital turlari
Dolby Digital – bu yana AC-3 deb nom olgan va odatiy DVD larda ishlatiladigan, va barchaga yaxshi tanish audio formati; shuningdek u Blu-ray 24 disklari uchun bazali standart hisoblanadi. Bu yerda Dolby Digital formati DVD-disklarda 1.0 dan 5.1 gacha tovushli sxemalardagi kabi ishlaydi, lekin ancha yuqori maksimal potok bilan ta‘minlaydi, Blu-ray uchun 640 kbit/s va xuddi shunday bitreytda kodlangan Dolby Digital Plus formatdagi kabi eshitiladi. (biroq, Dolby Digital Plus tavsifidan ko‘rasizki, garchi kam ishlatilsa ham, uning maksimal bitreyti sezilarli darajada yuqori.) Blu-ray ning barcha pleerlari tashqi dekoderda (bitstream) Dolby Digital yuborilishini qo‘llashi kerak. Pleerlar yuqori oqimli Dolby tovush yo‘lakchasini chiqarib berolmaganida, ular har doim Dolby Digital core deb nomlanuvchi tovushga o‘raladi. Gap shundaki, Dolby Digital 5.1 ning bu versiyasida ancha yuqori oqim resiver to‘g‘ri dekodirovka qila oladigan va qila olmaydigan, kengaytirish deb nomlanadigan ko‘rinishda keltirilgan. Agar kengaytirishlar qo‘pol dekodirovka qilinsa, siz baribir maksimal oqimi 640 kbit/s li Dolby Digital formatidagi siqilgan audio (bitstream) hosil qilasiz. Blu-ray filmlari uchun Dolby Digital yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi. Аудиокодек - Dolby Digital. Kanallar 1.0 (kamdan-kam, faqatgina eski filmlar uchun), 2.0 (bu ham kamdan-kam, garchi unchalik eski filmlar uchun bo‘lmasa ham) yoki 5.1 (eng ko‘p qo‘llaniladigan variant) bo‘lishi mumkin. Garchi Dolby Digital tasnifnomasida 16 bit va 32 kGs, 44,1 KGs (audio CD uchun odatiy chastota) yoki 48 kGs ishlatiladi deb ko‘rsatilgan bo‘lsada, tovush tiniqligi haqidagi ma‘lumotlar keltirilmagan. Oqim ma‘nosi, qoidaga ko‘ra 640kbit/s (5.1 disklarining ko‘pchiligi), lekin 192 kbit/s dan (1.0) 448 kbit/s gacha (2.0 va ayrim 5.1 lar) bo‘lishi mumkin. 448 kbit/s – bu odatiy DVD lar uchun maksimal oqim. 2. DTS DTS – bu dastlab odatiy DVD lar uchun yaratilgan, hurmatga ega yana biryaxshi ma‘lum audio-format. Dolby Digital ga o‘xshab, bu format 1.0 dan 5.1 gacha bo‘lgan kanallarni qo‘llaydigan, bu yerda 5.1 Blu-ray uchun eng ko‘p qo‘llaniladigan siqilgan tovush formati. DTS 1,5 Mbit/s maksimal potokni qo‘llaydi, Blu-ray pleerlari esa xuddi shunday uzatish tezlikka ega ishlar uchun to‘g‘ri keladi. Barcha Blu-ray pleerlari raqamli interfeysi bo‘yicha DTS bitstream (kodlangan oqim) yuborilishini qo‘llashi va 25 hech bolmaganda ikki kanalni ichki dekodirovka qilishni bilishi kerak; Blu-ray pleerlarining juda katta soni 5.1 ni dekodirovka qila oladi. DVD ning 1997 yilgi sdastlabki tasnifnomasida DTS haqida hech narsa deilmagan, shuning uchun eski DVD-pleerlari DTS formatdagi tovush yo‘lakchasini aniqlay olmaydi. Barcha zamonaviy DVD-pleerlar DTS oqimini ichki dekodirovka qilishi yoki qandaydir raqamli kanal bo‘yicha tashqi rekoderga chiqarishi mumkin, lekin bunda oqim ko‘pincha 768 kbit/s gacha tushib ketadi. Dolby Digital da bo‘lgani kabi, DTS ning ancha yuqori oqimli variantlari 1,5 Mbit/s maksimal oqimli DTS core da qurilgan, shuning uchun agar kenglikni dekodirovka qilishning iloji bo‘lmasa DTS formatdagi bazali tovush baribir qayta ishlash yoki yuborish uchun ochiq bo‘ladi. Agar Blu-ray diskida har qanday DTS tovushli yo‘lkchasi mavjud bo‘lsa, siz Blu-ray pleeridan DTS tovushning bazali darajasiga umid qilishingiz mumkin. Blu-ray filmlari uchun DTS yo‘lakchasining xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.Аудиокодек – DTS Kanallar 2.0 (kamdan-kam, faqat eski filmlar uchun ), 3.0 (bu ham kamdan-kam, garchi uncha eski filmlar uchun bo‘lmasa ham) yoki 5.1 (eng to‘g‘ri keladigan variant) bo‘lishi mumkin. Garchi DTS tasnifnomasida 48 kGs chastotada 16 bit va 24 bit (DVD va Blu-ray uchun odatiy chastota) yoki 96 kGs ishlatiladi deb ko‘rsatilgan bo‘lsada, tovush tiniqligi haqidagi ma‘lumotlar keltirilmagan. Oqim ma‘nosi, qoidaga ko‘ra 1,5 Mkbit/s (5.1 Blu-ray disklarining ko‘pchiligi uchun), lekin 768 kbit/s bo‘lishi ham mumkin (DTS formatdagi audio kuzatishga ega bo‘lgan ko‘pchilik oddiy DVD lar uchun odatiy ma‘no). 3. Dolby Digital Plus Dolby Digital Plus – bu siqilgan tovush formati, lekin eshitilishning ancha yaxshi sifatini ta‘minlash uchun ancha yuqori oqimm va ancha effektli siqishni qo‘llaydi. DD+ 5.1 tovush kanalidan tashqari, shuningdek, 7.1 sxemasini qo‘llashi mumkin, lekin u kamdan-kam uchraydi, ko‘pchilik studiyalar keyinchalik iste‘molchilar qo‘liga kelib tushadigan 5.1 kanaldan savdo-sotiq uchun yozishda foydalanishadi. Dolby ning boshqa yo‘lakchalarida bo‘lganidek, DD+ standarti Dolby Digital 5.1 tovushli ma‘lumotlariga kengayish ko‘rinishida kodlanadi. Bundan tashqari, DD+ formati Blu-ray pleerlari uchun optsional 26 hisoblanadi va majburiy talab qilinmaydi, shuning uchun ba‘zi pleerlar DD+ ni qo‘llay olishi mumkin, boshqalari esa yo‘q, lekin har qanday vaziyatda ham u va boshqasi tashqi dekoderga Dolby Digital core ni chiqarib bera oladi. Faqatgina juda kam Blu-ray filmlarida DD+ tovushli yo‘lakchasining mavjudligi ko‘rsatilgan, va PowerSquid bunday ro‘yhatni bermaydi. Aslida esa, biz DD+ ni qo‘llay oladi deb takidlangan filmlarlar orasida HD-DVD da yozilgan bir nechtasinigina topishga erishdik: A View From Space With Heavenly Music, ―Zanjirni uzib chiqqan/Unleashed‖ va hokazo. Blu-ray filmlari uchun DD+ yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda.Аудиокодек - Dolby Digital Plus.Kanallar (tovushli sxema) 5.1 yoki 7.1 (kamdan-kam) bo‘lishi mumkin; tasnifnomasida 13.1 gacha bo‘lgan sxemalarni qo‘llay olishi aytib o‘tilgan, lekin Blu-ray disklarida savdo-sotiq uchun hozircha 7.1 kanaldan yuqorisi qo‘llanilmaydi. Tovush aniqligi haqidagi ma‘lumotlar: DD+ tasnifnomasiga ko‘ra bitlar chuqurligi 44,1 kGs, 48 kGs (DVD va Blu-ray disklari uchun odatiy) yoki 96 kGs chastotada 16 yoki 24 bit bo‘lishi mumkin. Kodlangan ma‘lumotlar uchun oqim ma‘nosi 6,144 Mbit/s gacha borishi mumkin (siqilmagan ma‘lumotlar uchun 13,5 Mbit/s ga o‘tkaziladi), lekin studiya tovush yo‘lakchasining shu tipiga qanday oqim qo‘llashni hal qilashiga qarab 1,5,4,5, yoki 6,144 Mbit/s bo‘lishi mumkin. DD+ qo‘llaydigan HD-DVD disklari har doim 1,5 Mbit/s oqimini ishlatishadi.4. DTS-HD High Resolution DD+ ning alternativasi hisoblangan DTS-HD High Resolution (ko‘pincha oddiy qilib DTS- HD HR deb nomlanadigan) formati ancha yuqori oqim va siqishning yaxshilangan xarakteristikalariga ega bo‘lgan holda, oddiy DTS (DD+ ning Dolbiy Digital ga nisbati kabi) ning zamonaviylashtirilganligini o‘zida namoyon etadi. Dolby Digital va DD+ da bo‘lgani kabi, DTS-HD HR DTS core ma‘lumotlariga kengaytirish ko‘rinishida kodlanadi. Xuddi shunday DTS-HD HR formati Blu-ray pleerlari uchun optsional, shuning uchun ko‘pgina pleerlar faqat 1,5 Mbit/s da DTS oqimini ko‘chiradi va kengligini e‘tiborga olmaydi. DD+ da bo‘lgani kabi savdo-sotiq Blu-ray disklarida HD-treklarning o‘rganilishi shuni ko‘rsatdiki, original core-format plyus yuqori oqimli siqilmagan 27 versiyalari foydasiga studiyalar bu ikki formatdan ham bosh tortishdi: Dolby TrueHD va DTS-HD Master Audio. Ayonki, ular siqilmagan tovushni qo‘llaydigan qurilmalar bu oqimlarni qabul qilishi uchun 5.1 o‘rnatilgan yo‘lakchasida mumkin bo‘lgan maksimal aniqlikni qo‘llashni, boshqa qurilmalar uchun esa siqilgan core-formatlarni taklif qilishni boshqarishadi. Yana, bizga DTS-HD HR kodlanishiga ega Blu-ray disklarini topa olmadik. Garchi Warner Brother ga tegishli ayrim chet el HD-DVD filmlari bu formatni qo‘llashi ko‘rsatilgan bo‘lsada, bu disklarda Dolby TrueHD yoki DTS-HD Master Audio ni qo‘llaydigan Blu-ray versiyalari HD-DVD (masalan, Ghost Rider) analoglari bilan taqqsolaganda tovushning ancha yaxshi sifati bilan ta‘minlanishi haqida gapiriladi. Filmlarda DTS-HD HR yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.Аudiokodek - DTS-HD High Resolution. Kanallar (tovushli sxema) 5.1 yoki 7.1 (kamdan-kam) bo‘lishi mumkin.Tovush aniqligi haqidagi ma‘lumotlar: DTS-HD tasnifnomasiga ko‘ra razryadlilik 48 kGs (HD DVD uchun odatiy) yoki 96 kGs (Blu-ray uchun ishlatiladiganlari ham bo‘lishi mumkin edi, lekin bundaylari yo‘q) chastotada 24 bit bo‘lishi mumkin. Kodlangan ma‘lumotlar uchun oqim ma‘nosi 6,144 Mbit/s gacha borishi mumkin (siqilmagan ma‘lumotlar uchun 13,5 Mbit/s ga o‘tkaziladi), lekin studiya tovush yo‘lakchasining shu tipiga qanday oqim qo‘llashni hal qilashiga qarab 1,5,4,5, yoki 6,144 Mbit/s bo‘lishi mumkin. DTS-HD qo‘llaydigan HD- DVD disklari har doim 1,5 Mbit/s oqimini ishlatishadi. Maqola so‘ngidagi jadvalda tovushli sxemalar haqida axborotlar keltirilgan, SPDIF va DTS-HD High Resolution formati uchun HDMI qo‘llashi. Qiziq, Blu-ray disklarida DTS- HD formatidagi filmlarning umuman yo‘qligiga qaramasdan, ko‘pgina pleerlar (Panasonic, Onkyo va Samsung modellari ham) DTS-HD ni qo‘llaydi, garchi biz bu formatning, PS3 uchun proshivkani yangilash yo‘lidan tashqari, Sony ni qo‘llashi haqida hech narsa topmadik.5. Dolby TrueHD Dolby TrueHD faqatgina HD-optik pleerlari uchun mo‘ljallangan siqilmagan tovush (yo‘qotishlarsiz siqilgan) ikki formatining biri hisoblanadi. Dolby TrueHD kodegi optsional bo‘lishiga qaramasdan, bu format Blu-ray (Blu-ray disklarida 28 ko‘pincha bo‘lmaydigan, DD+ qaraganda ancha ko‘p) pleerlari va disklari uchun keng qo‗llaniladi. Dolby TrueHD Meridian Lossless Packing (MLP) yo‘qotishlarsiz siqish algoritmidan foydalanadi. Dolby TrueHD raqamli oqimi 14 ta alohida tovush kanalini sig‘dira oladi, lekin amalda 6(5.1) yoki 8(7.1) kanallar bilan ishlaydi. Dolby TrueHD standarti 24 bitgacha razryadlilik va 192 kGs gacha diskretizatsiya chastotasini qo‘llaydi (maksimal siqilmagan oqim uhun 63 Mbit/s!), lekin hozirgi paytda Blu-ray disklarida 18 Mbit/s maksimal siqilgan oqim uchun 24 bit va 96 kGs (yoki alternative uchun, 24 bit va 192 kGs li 6 ta kanal) li maksimum 8 kanal mavjud bo‘ladi. Blu-ray disklarida Dolby TrueHD formatidagi filmlar qidiruvi bugungi kunda faqatgina 96 chastota diskretizatsiyasi va chuqurligi 24 bitga ega 6 kanalning yarmiga ega bo‘lish mumkinligini ko‘rsatdi (bu 13,5 Mbit/s siqilmagan va 9 Mbit/s siqilgan oqimga mos keladi masalan, Cinema Squid saytida sifati uchun ajoyib ball berilgan, Dave Matthews and Tim Reynolds guruhining konsert disklari). Blu-ray filmlari uchun Dolby TrueHD yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.Maqolaning so‘ngida jadvalda Dolby TrueHD formati uchun tovushli sxema, SPDIF va HDML ni qanday qo‘llash haqida axborotlar keltirilgan. Audiokodek - Dolby TrueHD. Kanallar (tovushli sxema) deyarli har doim 5.1, juda kamdan-kam 6.1 va 7.1 uchraydi. Tovush aniqligi haqidagi ma‘lumotlar ko‘pincha bo‘lmaydi, lekin odatiy ma‘nolari quyidagicha: 48 kGs chastotada 16 bit yoki 48 kGs chastotada 24 bit; ayrim konsert disklari uchun 96 kGs chastotada 24 bitni tashkil etadi. Qoidaga ko‘ra, oqim ma‘nolari mavjud emas, lekin odatda 4608 kbit/s ni tashkil qiladi (4.5 Mbit/s, bu 48 kGs chastota va 16 bit da olti kanalga mos keladi). Maqolaning so‘ngida jadvalda Dolby TrueHD formati uchun tovushli sxema, SPDIF va HDML ni qanday qo‘llash haqida axborotlar keltirilgan. 6.DTS-HD Master Audio DTS-HD Master Audio (ayrim hollarda DTS-HD MA ko‘rinishida qisqartiriladi) faqatgina optic HD- pleerlari uchun mavjud bo‘lgan ikki siqilmagan tovush formatidan (sifat yo‘qotilishisiz siqilgan) ikkinchisi hisoblanadi. Dolby TrueHD holatida o‘lganidek, DTS-HD Master Audio Blu-ray pleerlari uchun opsional kodek 29 hisoblanadi, biroq shuningdek, Dolby TrueHD va DD+ ga o‘xshab, ushbu format ancha keng tarqalgan va DTS-HD HIGH Resolution ga qaraganda yaxshiroq qo‘llaniladi. Aslida, Cinema Squid saytida Dolby TrueHD va DTS- HD Master Audio formatidagi filmlarning taqqoslanishi shuni ko‘rsatdiki, oxirgilarining soni (648) birinchilarining sonidan (480) 4:3 nisbatda ko‘p. Bunga sabab, DTS-HD Blu-ray disklarida ikki kanalli stereorejimda diskretizatsiyaning maksimal 192 kGs chastotasi va 24 bit razryadligacha va diskretizatsiya chastotasi 96 KGs 24 bitli 8 kanalgacha o‘zgaruvchan oqimni qo‘llashida bo‘lishi mumkin. DTS-HD tasnifnomasining o‘ziga mos ravishda, ushbu format kanallarning istalgan soniga ega bo‘lishi mumkin. Garchi agar DTS-HD MA hozirgi paytda taxminan 700 format kuzatuvidagi Blu-ray disklaridagi axborotlarga qarasak, unda ko‘pchiligi 6 (5.1) kanalli diskretizatsiya chastotasi 48 kGs va 24 bit razryadli ekanligini ko‘ramiz. Siz shuningdek, ko‘p kanalli tovush uchun maksimal diskretizatsiya chastotasi 96 kGs ni tashkil etadigan yetarlicha miqdorda 7.1 kanal yo‘lakchali va bir nechta 6.1(va hattoki 5.0) kanalli Blu-ray disklarini topasiz. Mavjud bo‘lgan Blu-ray disklari uchun maksimal oqim 13,5 Mbit/s ni tashkil etadi (masalan, Blu-ray.com, DVDTown.com va Hi-Def Digest lardan tovush sifati uchun yaxshi ballar olgan ―Men afsonaman/I Am Legend‖ filmi). Blu-ray filmlari uchun DTS-HT Master Audio yo‘lakchasi xarakteristikasi quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi. Аудиокодек - DTS-HD Master. Kanallar (tovushli sxema) deyarli har doim 5.1, kamdan-kam 2.0, 4.0, 5.0 va 6.1, va Dolby TrueHD ga qaraganda (7% atrofida), 7.1 kanallarning ancha yuqori foizi uchraydi. Oqim ma‘nolari mavjud emas , lekin odatda olti kanal uchun 48 kGs va 24 bit ni tashkil etadi, bu esaa 6,75 Mbit/s ga mos keladi. 8 kanalli tovushli yo‘laklar uchun ma‘no ikki marta oshadi – 96 kGs. Maqolaning so‘ngida jadvalda DTS-HD formati uchun tovushli sxema, SPDIF va HDML ni qanday qo‘llash haqida axborotlar keltirilgan. Quyida keltirilgan jadval PCM/LPCM, Dolby Digital, DTS, Dolby Digital Plus, DTS-HD High Resolution, Dolby TrueHD va DTS-HD Master Audio formatlariga to‘g‘ri keladi. Unda shuningdek SPDIF kabel 30 dekodirovkadan keyin kerak bo‘ladigan oqimni ta‘minlay oladimi yo‘qmi, shuningdek u yoki bu formatni dekodirovkasiz (bitstream) yuborilishi kerak bo‘lgan HDMI versiyalari haqidagi axborotlar keltirilgan. Yaxshi xabar shundan iboratki, agar qandaydir yo‘l bilan quyidagilarni bajara olish darajasida o‘z personal kompyuteringizni sozlashning uddasidan chiqsangiz, unda siz o‘zingizning ko‘ngil ochar markazingizda yuqori kenglikka ega ko‘p kanalli hajmli tovush, garchi sizning kompyuteringiz (va boshqa komponentlar) HDMI 1.3a ni qo‘llay olmasa ham, eshitishingiz mumkin. Kompyuterni ko‘p kanalli audioni dekodirovka qilishda Dolby yoki DTS formatidan (agar mavjud Blu-ray disklarida ko‘rgan yo‘lakchalar ro‘yhati haqiqatdan bo‘lsa, Dolby TrueHD yoki DTS-HD Master Audio bo‘lishi mumkin) LPCM ga sozlash kerak. LPCM formatidagi ma‘lumotlarni kompyuterdan resiver yoki HDMI orqali kuchaytirgichga (1.0 va undan yuqori har qanday tip to‘g‘ri keladi) yo‘naltirish. Buni qilish uchun Blu-ray pleer/decoder va uning chiqarish opsylariga ega dasturiy ta‘minot bilan ishlash kerak. Bir so‘z bilan aytganda, Dolby TrueHD yoki DTS-HD Master Audio dan LPCM formatdagi ma‘lumotlar oqimini yaratishingiz va uni resiver yoki kuchaytirgichga chiqarishingiz bilan, resiverning qodir bo‘lgan, tovush detalizatsiyasi va namoyish etish aniqligi yo‘qotishlarisiz, maksimal sifatdagi tovushni dekodirovka qilishingiz va eshitishingiz mumkin. Jadvaldan ko‘rinib uribdiki, bu SPDIF kabel ta‘minlashi mumkin bo‘lgan darajadan ancha ko‘p. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|