309
Chunki, hosil qilingan tovarlar qiymatida ishlab chiqarish vositalarining
ko‘chgan qiymati, ishchi kuchi qiymatining ekvivalenti va ular tomonidan vujudga
keltirilgan qo‘shimcha mahsulot qiymati ham mavjud bo‘ladi.
Uchinchi bosqichda
ishlab chiqarilgan tovarlarni sotish sodir bo‘ladi
T’
P’ ushbu bosqichda tovarlar pulga aylanadi va o‘zining dastlabki shakliga
qaytib keladi. Dastlab, pul shaklida sarflangan mablag‘ yana pul shaklida, ammo
miqdor jihatidan ko‘proq bo‘lib qaytadi. Shu sababli uni P’=P+p ko‘rinishida
ifodalash mumkin.
Tovarlarni sotishdan tushgan pul kapitali yana ishlab chiqarish omillari sotib
olish uchun sarflanadi va shu tariqa yuqoridagi harakat to‘xtovsiz takrorlanaveradi.
Tadbirkorlik kapitalining o‘z harakatida uch bosqichni izchil bosib o‘tib,
muntazam ravishda bir shakldan boshqa bir shaklga aylanib, yana dastlabki
shakliga qaytib kelishi uning doiraviy aylanishi deyiladi.
Doiraviy aylanishning birinchi va uchinchi bosqichlari muomala sohasida,
ya’ni resurslar va tovarlar bozorida, ikkinchi bosqichi esa ishlab chiqarishda ro‘y
beradi. Shuning uchun formulada ishlab chiqarish jarayoni va muomala sohasi
o‘rtasidagi oraliqlar nuqtalar (…) bilan ajratilib ko‘rsatiladi. Har bir bosqichda
kapital muayyan harakat shakliga kiradi. Birinchi bosqichda u pul shaklida,
ikkinchi bosqichda unumli yoki ishlab chiqarish omillari va uchinchi bosqichda
tovar shaklida yuzaga chiqadi. Kapital doiraviy aylanish jarayonida uning har bir
shakli alohida vazifani bajaradi va shunga ko‘ra ular
Dostları ilə paylaş: 
