Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi phD 03

3-jadval.
Talabalarda stressga moyillik natijalari dinamikasi (TG va NG),
J.Teylorning «Xavotir shkalasi» metodikasi asosida n=417

№	TG/ NG	TG, n=242							NG, n=175						T
		о‘g‘il	%	Qiz	%	M	%		О‘g‘il	%	Qiz	%	M	%
1-kurs	TG	39,7	79,5	42,0	84,0	40,9	81,7		14,0	28,0	16,0	32,1	15,0	30,0		4,21***
	NG	40,1	80,2	43,1	86,1	41,6	83,2		40,2	80,5	41,0	82,0	40,6	81,2		0,91
2-kurs	TG	24,7	49,4	23,7	47,5	24,2	48,4		12,2	24,3	13,5	27,1	12,9	25,7		3,54***
	NG	24,6	49,3	23,7	47,4	24,2	48,3		24,4	48,9	24,7	49,4	24,6	49,1		0,73
3-kurs	TG	21,6	43,2	20,2	40,5	20,9	41,8		10,5	21,1	13,4	26,9	12,0	24,0		3,37***
	NG	21,6	43,2	20,9	41,8	21,3	42,5		21,6	43,1	22,2	44,4	21,9	43,8		0,83
4-kurs	TG	32,8	65,6	31,6	63,2	32,2	64,4		14,5	29,1	15,2	30,5	14,9	29,8		3,87***
	NG	33,7	67,5	32,0	63,9	32,9	65,7		34,6	69,1	35,1	70,1	34,8	69,6		0,94

Izoh: *** r≤0,001.
Birinchi kurs talabalarda stressga moyillik darajasi TGda о‘rtacha (M) tajribadan oldin (TO) 81,7% (juda yuqori); tajribadan keyin (TK) 30,4% (о‘rta (pastga moyil)); NGda о‘rtacha (M) TO 83,2% (juda yuqori); TK 81,2% (juda yuqori). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining stressga moyilligi о‘rta (pastga moyil) darajasigacha pasaygan. NG ishtirokchilarining stressga moyilligi juda yuqori darajasi saqlanib qolgan.
Ikkinchi va uchinchi kurs talabalarida stressga moyillik darajasi TO va TK natijalar о‘rtchadan pastroq nisbatlarni tashkil etgan.
Tо‘rtinchi kurs talabalarda TGda о‘rtacha (M) TO 64,4% (yuqori); TK 29,8% (о‘rta (pastga moyil)).
NGda о‘rtacha (M) TO 65,7% (yuqori); TK 69,6% (yuqori). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining stressga moyilligi о‘rta (pastga moyil) darajasigacha pasaygan. NG ishtirokchilarining stressga moyilligi yuqori darajasi saqlanib qolgan.
О‘tkazilgan tadqiqot natijalariga kо‘ra, tajribadan oldin va tajribadan keyingi natijalarga kо‘ra, birinchi va tо‘rtinchi bosqichda tahsil oluvchi talabalarda stressga moyillik yuqoriroq, ikkinchi va uchinchi bosqichdagi talabalarda esa stressga moyillik pastroq kо‘rsatkichlarni qayd etgan.
Talabalarning stressga barqarorlik darajasini oshirishga qaratilgan korreksiya amaliyotidan keyin N.V.Kirsheva va N.V.Ryabchikovaning «Stressga barqarorlikni aniqlash» testi qо‘llanilib ularning stressga barqarorlik darajasi qayta diagnostika qilindi, 4- jadvalga qarang.
4-jadval.
Talabalarda stressga barqarorlikni aniqlash natijalari,
N.V. Kirsheva va N.V. Ryabchikovaning «Stressga barqarorlikni aniqlash» metodikasi asosida, n=417

№	TG/ NG	TG, n=242						NG, n=175							T
		о‘g‘il	%	Qiz	%	M	%	о‘g‘il	%	Qiz	%	M	%
1-kurs	TG	48,9	90,6	50,5	93,5	49,7	92,0	24,9	46,2	26,4	48,8	25,7	47,5	4,12***
	NG	49,5	91,6	51,5	95,3	50,5	93,5	50,6	93,6	52,3	96,9	51,5	95,3	0,78
2-kurs	TG	42,5	78,7	45,1	83,5	43,8	81,1	18,7	34,7	20,1	37,3	19,4	36,0	3,89***
	NG	43,8	81,2	45,3	83,8	44,6	82,5	44,0	81,4	45,2	83,7	44,6	82,6	0,61
3-kurs	TG	40,4	74,8	43,2	79,9	41,8	77,4	21,0	39,0	22,3	41,2	21,7	40,1	3,41***
	NG	41,7	77,3	43,0	79,6	42,4	78,4	43,2	80,0	44,8	83,0	44,0	81,5	0,79
4-kurs	TG	46,7	86,5	49,1	91,0	47,9	88,8	26,7	49,4	27,6	51,1	27,1	50,2	3,53***
	NG	47,8	88,5	50,0	92,7	48,9	90,6	48,2	89,3	49,8	92,3	49,0	90,8	0,72

Izoh: *** r≤0,001.
Birinchi kurs talabalarda stressga barqarorlik darajasi TGda о‘rtacha (M) TO 92,0% (quyi); TK 29,8% (yuqori); NGda о‘rtacha (M) TO 93,5% (quyi); TK 95,3% (quyi). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining stressga barqarorligi yuqori darajaga kо‘tarilgan. NG ishtirokchilarining stressga barqarorligi juda quyi darajada saqlangan.
Ikkinchi kurs talabalarda stressga barqarorlik darajasi TGda о‘rtacha (M) TO 81,1% (о‘rtadan biroz past); TK 36,0% (juda yuqori); NGda о‘rtacha (M) TO 82,5% (о‘rtadan biroz past); TK 82,6% (о‘rtadan biroz past). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining stressga barqarorligi yuqori darajaga kо‘tarilgan. NG ishtirokchilarining stressga barqarorligi о‘rtadan biroz past darajada saqlangan.
Uchinchi kurs talabalarda stressga barqarorlik darajasi TGda о‘rtacha (M) TO 77,4% (о‘rtadan biroz past); TK 40,1% (juda yuqori); NGda о‘rtacha (M) TO 78,4% (о‘rtadan biroz past); TK 81,5% (о‘rtadan biroz past). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining stressga barqarorligi juda yuqori darajaga kо‘tarilgan. NG ishtirokchilarining stressga barqarorligi о‘rtadan biroz past darajada saqlangan.
Tо‘rtinchi kurs talabalarda stressga barqarorlik darajasi TGda о‘rtacha (M) TO 88,8% (о‘rtadan past); TK 50,2% (yuqori); NGda о‘rtacha (M) TO 90,6% (о‘rtadan past); TK 90,8% (о‘rtadan past). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining stressga barqarorligi yuqori darajaga kо‘tarilgan. NG ishtirokchilarining stressga barqarorligi о‘rtadan biroz darajada saqlangan.
Uchinchi va tо‘rtinchi bosqichdagi talabalarda stressga barqarorlik darajasi, birinchi va ikkinchi bosqichdagi talabalarga qaraganda normal holatda ekanligini anglatadi.
Talabalarda stress ta’sirida salbiy emotsional holat va о‘quv jarayonidagi faolligi pasayishini korreksiyalash amaliyotidan keyin V.A. Doskinning «SAN» metodikasi qо‘llanilib ularning hissiyoti, faolligi va kayfiyati qayta diagnostika qilindi, 5-jadvalga qarang.
5-jadval.
Talabalarda «Hissiyot», «Faollik», «Kayfiyat» shkalalari o’zgarishi, V.A.Doskinning «SAN» metodikasi asosida, n=417

№	TG/ NG	shkala	TG, n=242						NG, n=175							T
			о‘g‘il	%	qiz	%	M	%		о‘g‘il	%	Qiz	%	M	%
1-kurs	TG	Hissiyot	37,9	54,1	37,1	53,0	37,5	53,6		53,2	76,0	51,9	74,1	52,6	75,1		3,91***
		Faollik	39,7	56,8	38,6	55,2	39,2	56,0		53,6	76,6	52,3	74,7	52,9	75,6		3,73***
		Kayfiyat	38,4	54,9	39,4	56,3	38,9	55,6		52,9	75,6	53,1	75,8	53,0	75,7		3,79***
	NG	Hissiyot	38,9	55,6	37,6	53,8	38,3	54,7		39,4	56,3	38,0	54,3	38,7	55,3		1,03
		Faollik	38,8	55,4	36,3	51,9	37,6	53,6		40,2	57,4	37,1	53,0	38,6	55,2		0,86
		Kayfiyat	39,4	56,3	38,3	54,7	38,8	55,5		40,5	57,9	39,6	56,5	40,1	57,2		0,93
2-kurs	TG	Hissiyot	46,3	66,1	46,0	65,7	46,1	65,9		55,1	78,7	54,0	77,1	54,5	77,9		3,37***
		Faollik	47,2	67,5	46,8	66,8	47,0	67,1		58,0	82,9	56,0	80,0	57,0	81,4		3,59***
		Kayfiyat	48,4	69,2	47,4	67,7	47,9	68,5		53,9	77,0	52,6	75,1	53,3	76,1		3,43***
	NG	Hissiyot	46,4	66,3	46,3	66,1	46,4	66,2		45,7	65,3	44,3	63,3	45,0	64,3		1,14
		Faollik	47,3	67,6	46,6	66,5	47,0	67,1		46,5	66,4	45,6	65,2	46,1	65,8		0,98
		Kayfiyat	47,7	68,2	46,5	66,4	47,1	67,3		46,6	66,6	45,4	64,8	46,0	65,7		1,08
3-kurs	TG	Hissiyot	50,5	72,1	49,9	71,3	50,2	71,7		57,8	82,6	56,4	80,6	57,1	81,6		3,46***
		Faollik	51,1	73,0	49,6	70,8	50,3	71,9		59,7	85,2	56,7	81,0	58,2	83,1		3,63***
		Kayfiyat	50,2	71,7	50,5	72,1	50,4	71,9		52,7	75,3	54,8	78,2	53,7	76,8		3,51***
	NG	Hissiyot	51,0	72,9	50,0	71,4	50,5	72,1		51,4	73,5	50,6	72,2	51,0	72,9		1,09
		Faollik	51,2	73,1	50,4	72,0	50,8	72,6		50,8	72,6	49,7	71,0	50,3	71,8		1,13
		Kayfiyat	50,3	71,9	50,5	72,1	50,4	72,0		47,5	67,9	48,4	69,1	48,0	68,5		0,96
4-kurs	TG	Hissiyot	47,5	67,8	45,3	64,7	46,4	66,3		57,8	82,6	55,4	79,2	56,6	80,9		3,69***
		Faollik	45,8	65,4	46,4	66,2	46,1	65,8		58,2	83,2	56,4	80,6	57,3	81,9		3,48***
		Kayfiyat	47,9	68,5	45,2	64,6	46,6	66,5		52,9	75,6	53,3	76,1	53,1	75,9		3,75***
	NG	Hissiyot	45,9	65,6	45,4	64,9	45,7	65,2		44,9	64,1	43,7	62,5	44,3	63,3		0,98
		Faollik	45,9	65,6	45,2	64,5	45,5	65,0		45,5	65,0	44,3	63,3	44,9	64,1		1,04
		Kayfiyat	47,7	68,2	46,2	66,0	47,0	67,1		46,9	67,0	44,1	63,0	45,5	65,0		0,81

Izoh: *** r≤0,001.

1-kurs talabalarning hissiyot, faollik va kayfiyat shkalalari korreksiya amaliyotidan oldingi va keyingi kо‘rsatkichlari dinamikasi tahlili: TGda hissiyot shkalasi о‘rtacha (M) TO 53,6% (me’yordan past); TK 75,1% (me’yoriy); TGda faollik shkalasi о‘rtacha (M) TO 56,0% (me’yordan past); TK 75,6% (me’yoriy); TGda kayfiyat shkalasi о‘rtacha (M) TO 55,6% (me’yordan past); TK 75,7% (me’yoriy); NGda hissiyot shkalasi о‘rtacha (M) TO 54,7% (me’yordan past); TK 55,3% (me’yordan past); NGda faollik shkalasi о‘rtacha (M) TO 53,6% (me’yordan past); TK 55,2% (me’yordan past); NGda kayfiyat shkalasi о‘rtacha (M) TO 55,5% (me’yordan past); TK 57,2% (me’yordan past). Tajribadan keyin TG ishtirokchilarining hissiyot, faollik va kayfiyat kо‘rsatkichlari me’yoriy darajaga kо‘tarilgan. NG ishtirokchilarining hissiyot, faollik va kayfiyat kо‘rsatkichlari me’yordan past darajada saqlangan.

2- va 3- kurs talabalarining hissiyot, faollik va kayfiyat shkalalari korreksiya amaliyotidan oldingi va keyingi kо‘rsatkichlari dinamikasi tahlili birinchi va tо‘rtinchi kursdagi talabalarga qaraganda yuqoriroq darajani namoyon qilgan.
4-kurs talabalarning hissiyot, faollik va kayfiyat shkalalari korreksiya amaliyotidan oldingi va keyingi kо‘rsatkichlari dinamikasi tahlili birinchi kurs talabalarining natijalariga yaqinroq natijalarni, ya’ni о‘rtachani keltirib chiqargan.
Talabalarda stress koping strategiyalar korreksiyasi amaliyotidan keyin D.Amirxanning «Koping-strategiyalar indikatori» testi qо‘llanilib, ularning stress holatidagi koping-strategiyalari qayta diagnostika qilindi, 6- jadvalga qarang.
1-kurs talabalarning stress koping-strategiyalari korreksiya amaliyotidan oldingi va keyingi kо‘rsatkichlari dinamikasi tahlili: TG ishtirokchilarining stress holatida muammoni yechishga yо‘nalganlik shkalasi kо‘rsatkichi о‘rtacha (M) TO 43,3% (juda quyi); TK 94,4% (yuqori); TG ishtirokchilarining stress holatida ijtimoiy kо‘mak olishga yо‘nalganlik shkalasi о‘rtacha (M) TO 95,2% (yuqori); TK 71,8% (о‘rta); TG ishtirokchilarining stress holatida muammodan qochishga yо‘nalganlik shkalasi о‘rtacha (M) TO 92,0% (yuqori); TK 62,2% (quyi); NG ishtirokchilarining stress holatida muammoni yechishga yо‘nalganlik shkalasi о‘rtacha (M) TO 45,5% (juda quyi); TK 43,4% (juda quyi); NG ishtirokchilarining stress holatida ijtimoiy kо‘mak olishga yо‘nalganlik shkalasi о‘rtacha (M) TO 92,6% (yuqori); TK 93,8% (yuqori); NG ishtirokchilarining stress holatida muammodan qochishga yо‘nalganlik shkalasi о‘rtacha (M) TO 92,3% (yuqori); TK 94,2% (yuqori); Tajribadan keyin TG ishtirokchilarida muammoni yechishga yо‘nalganlik yuqori, ijtimoiy kо‘mak olishga yо‘nalganlik о‘rta va muammodan qochishga yо‘nalganlik quyi darajaga о‘zgargan, NG ishtirokchilari stress koping-strategiyalarida о‘zgarish bо‘lmagan.
Ikkinchi, uchinchi va tо‘rtinchi bosqichda tahsil oluvchi talabalrning koping-strategiya sо‘rovnomasi shkalalari, ya’ni muammoni yechish yuqoriroq natijalarni, muammodan qochish va ijtimoiy kо‘mak pastroq kо‘rsatkichlarni taqdim etgan. Birinchi bosqichda tahsil oluvchi talabalarda esa, muammoni yechish pastroq, muammodan qochish va ijtimoiy kо‘mak olish shkalalari yuqoriroq darajani keltirib chiqargan.