Toshkent davlat transport universiteti

Mavzuning vazifasi va maqsadi. Ommaviy axborot vositalaridan foydalanishda o`z haq-huquqlari bilishdan iborat.
O‘rganishning davriy chegarasi. O‘rganish uchun davriy chegara sifatida ommaviy axborot vositalari paydo bo‘lgandan hozirgacha bo‘lgan davr asos qilib belgilandi. Bu davr oralig‘ida ommaviy axborot vositalaridan foydalanish huquq rivojlanib borishi o`rganiladi.
Mavzuning o`rganilish darajasi. Hozirga qadar huquqiy tartibga solish mexanizmini yoritib berish uchun juda ko`plab kitob va maqolalar nashr qilingan. Shuningdek bu mavzu yuzasidan ko‘plab olimlar ish olib borishgan. Bular A.X.Saidov, M.X.Rustambayev¹, Husanov O.T.²va bir qancha yevropa davlatlarining huquqshunoslari ham bu mavzuga to’xtalib o’tgan. Ammo ularda mavzuning yoritishda turlicha yondashuvlar ko`rsatilgan, shu boisdan biz kurs ishida mavzuning o`rganilish darajasini ham shu mavzuga bevosita aloqador kitoblar shuningdek umumiy fikrlardan ham foydalanib ko`rib chiqdik.
O‘rganishningning amaliy ahamiyati, amaliyotga tadbiqi. O‘rganish ishidagi ilmiy xulosalardan o`quv–uslubiy qo`llanmalar yaratishda hamda fakultet professor o`qituvchi va talabalari uchun maxsus kurs ma`ruzalari tayyorlashda va ilmiy–nazariy konferensiya, seminarlar tashkil etishda foydalanish mumkin.
Kurs ishining tarkibi. Kurs ishining tarkibi kirish, uch bob, xulosa, fodalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat.

I Bob. AXBOROT HUQUQI TUSHUNCHASI, PREDMETI VA ASOSIY BELGILARI

Axborot huquqining vujudga kelishi tushunchasi

Axborot huquqi – axborotni aylanishi, axborot resurslarini shakllanishi va foydalanilishi, fuqarolar, tashkilotlar, davlat va jamiyat axborot ehtiyojlarini xavfsiz qondirilishini ta’minlash maqsadida axborot tizimni yaratilishi va ishlashi bilan bog’liq axborot sohasida ijtimoiy munosabatlarni nazoratlovchi huquqiy me’yorlar majmui, huquq sohasidir³.
Axborotning muximlik darajasi qadim zamonlardan ma’lum. SHuning uchun xam qadimda axborotni himoyalash uchun turli xil usullar qo’llanilgan. Ulardan biri – sirli yozuvdir. Undagi xabarni xabar yuborilgan manzil egasidan boshqa shaxs o’qiy olmagan. Asrlar davomida bu san’at – sirli yozuv jamiyatning yuqori tabaqalari, davlatning elchixona rezidentsiyalari va razvedka missiyalaridan tashqariga chiqmagan. Faqat bir necha o’n yil oldin hamma narsa tubdan o’zgardi, ya’ni axborot o’z qiymatiga ega bo’ldi va keng tarqaladigan mahsulotga aylandi. Uni endilikda ishlab chiqaradilar, saqlaydilar, uzatishadi, sotadilar va sotib oladilar. Bulardan tashqari uni o’g’irlaydilar, buzib talqin etadilar va soxtalashtiradilar. SHunday qilib, axborotni himoyalash zaruriyati tug’iladi. Axborotni qayta ishlash sanoatining paydo bo’lishi axborotni himoyalash sanoatining paydo bo’lishiga olib keladi. Xavfsizlikning asosiy yo’nalishlari Axborot xavfsizligi. Axborot xavfsizligining dolzarblashib borishi, axborotning strategik resursga aylanib borishi bilan izohlash mumkin. Zamonaviy davlat infratuzilmasini telekommunikatsiya va axborot tarmoqlari hamda turli xildagi axborot tizimlari tashkil etib, axborot texnologiyalari va texnik vositalar jamiyatning turli jabhalarida keng qo’llanilmoqda (iqtisod, fan, ta’lim, xarbiy ish, turli texnologiyalarni boshqarish va x.k.) Iqtisodiy xavfsizlik. Milliy iqtisodda axborotlarni yaratish, tarqatish, qayta ishlash va foydalanish jarayoni hamda vositalarini qamrab olgan Yangi tarmoq vujudga keldi. «Milliy axborot resursi» tushunchasi Yangi iqtisodiy kategoriya bo’lib xizmat qilmoqda. Davlatning axborot resurslariga keltirilayotgan zarar axborot xavfsizligiga xam ta’sir ko’rsatmoqda. Mamlakatimizda axborotlashgan jamiyatni shakllantirish va uning asosida jahon yagona axborot maydoniga kirib borish natijasida milliy iqtisodimizga turli xildagi zararlar keltirish xavfi paydo bo’lmoqda. Mudofaa xavfsizligi. Mudofaa sohasida xavfsizlikning asosiy ob’ektlaridan bo’lib, mamlakatning mudofaa potentsialining axborot tarkibi va axborot resurslari hisoblanmoqda. Xozirgi kunda barcha zamonaviy qurollar va harbiy texnikalar juda ham kompyuterlashtirilib yuborildi. SHuning uchun xam ularga axborot qurollarini qo’llash ehtimoli katta. Ijtimoiy xavfsizlik. Zamonaviy axborot – kommunikatsiyalar texnologiyalarining milliy iqtisod barcha tarmoqlarida keng qo’llanishi inson psixologiyasi va jamoa ongiga «yashirin» ta’sir ko’rsatish vositalarining samaradorligini yuksaltirib yubordi. - 7 - Ekologik xavfsizlik. Ekologik xavfsizlik – global masshtabdagi muammodir. «Ekologik toza», energiya va resurs tejaydigan, chiqindisiz texnologiyalarga o’tish faqat milliy iqtisodni axborotlashtirish hisobiga qayta qurish asosidagina yo’lga qo’yish mumkin. Avtomatlashtiriltan axborot tizimlarida axborotlar o’zining hayotiy davriga ega bo’ladi. Bu davr uni yaratish, undan foydalanish va kerak bo’lmaganda yo’qotishdan iboratdir (2-rasm ). Axborotlar xayotiy davrining xar bir bosqichida ularning himoyalanganlik darajasi turlicha baholanadi. Maxfiy va qimmatbaho axborotlarga ruxsatsiz kirishdan himoyalash eng muxim vazifalardan biri sanaladi. Kompyuter egalari va foydalanuvchilarning mulki huquqlarini himoyalash - bu ishlab chiqarilayotgan axborotlarni jiddiy iqtisodiy va boshha moddiy hamda nomoddiy zararlar keltirishi mumkin bo’lgan turli kirishlar va o’g’irlashlardan himoyalashdir. 2-rasm Axborot xavfsizligi deb, ma’lumotlarni yo’qotish va o’zgartirishga yo’naltirilgan tabiiy yoki sun’iy xossali tasodifiy va qasddan ta’sirlardan xar qanday tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi. Ilgarigi xavf faqatgina konfidentsial (maxfiy) xabarlar va xujjatlarni o’g’irlash yoki nusxa olishdan iborat bo’lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ma’lumotlari to’plami, elektron ma’lumotlar, elektron massivlardan ularning egasidan ruxsat so’ramasdan foydalanishdir. Bulardan tashqari, bu xarakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi. Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish faoliyatining axborot xavfsizligini ta’minlovchi va tashkilot axborot zaxiralarining yaxlitliligi, ishonchliligi, Axborotning hayotiy davri Axborotni saqlash va arxivlash So’rovlar bo’yicha axborotlarni tanlash Axborotni qayta ishlash Saqlash uchun axborotlarni tizimlashtirish, tartibga solish va o’girish Axborotdan foydalanish Olingan axborot Axborotlarni foydaliligi va aniqligi bo’yicha baholash Hisobot ma’lumotlari Birlamchi axborot Axborotlarni yangilab turish Eski axborotlarni yo’qotish⁴.
Huquqiy axborot – huquqiy voqelik obrazi bo‘lib, hukmron sub’ekt ongida aks ettirilgan va huquqiy davlat ko‘rinishida ifodalanadi. Mohiyat haqidagi asosiy tezislar: Qonun axborot xarakteriga ega.Huquqiy norma huquqiy axborotning asosiy tashuvchisi hisoblanadi; ideal xulq-atvor qoidalarining mavhum modeli.Mohiyat huquqiy nisbatda namoyon bo'ladi. voqelik, uning qonun chiqaruvchining huquqiy ongida aks etishi, huquqiy davlat obrazining shakllanishi.Strukturaviy elementlar huquqiy axborotni shakllantirish jarayoni:Tarixiy jihatdan aniqlangan huquqiy voqelik... Yurisprudensiyada huquqiy voqelik - huquqiy munosabatlar, huquqiy munosabatlar majmui: juda zarur bo'lgan real hayotiy vaziyatlar. huquqiy tartibga solish lekin ular hali hal qilinmagan. Huquqiy voqelik huquqiy axborotni shakllantirishning manbasi va hal qiluvchi omilidir.Huquqiy normalar huquqiy axborotning tasviri va shakli sifatida. Qonun ustuvorligi huquqiy voqelikning mavhum tasviridir. Bu tasvirning ramzi huquqiy hujjat matnida yozilgan qonun ustuvorligi hisoblanadi.Qonun chiqaruvchining huquqiy ongi huquqiy axborot belgisi, huquqlarni shakllantirishning hal qiluvchi omili sifatida. ma `lumot. Davlatning mavjudligi bilan chambarchas bog'liq. bo'ladi , maxsus ma’naviy muhit, qonun chiqaruvchining qonun ijodkorlik ongi<sup>5</sup>.
Huquqiy axborotning xususiyatlari: Adekvatlik. Huquq normalari nafaqat barcha mavjud hayotiy vaziyatlarni, balki mumkin bo'lgan vaziyatlarni loyihalash (taqlid qilish) ni ham aks ettirishi kerak. Huquqiy axborotning yetarliligi qonunlar va qonunosti hujjatlarining yuqori sifatli, kamchiliklardan xoli bo‘lishida namoyon bo‘ladi.Shaffoflik. Huquqiy axborot jamiyatda erkin muomalada bo‘lishi va har kim undan o‘z turmush sharoitini yaxshilash, boshqalarning huquqlarini hurmat qilish yo‘lida foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. Xulq-atvor qoidalarining adresatiga ularning mavjudligi haqida "xabardor" bo'lishi kerak, ya'ni. huquq subyektlari huquqiy axborotni bilishlari shart. Huquqiy axborotning izchilligi huquqiy davlatning mantiqiy izchilligi va xususiyatiga qarab, uning massivini tashkil etishning ob'ektiv jarayonida namoyon bo'ladi. Huquqiy normalar massivlari (majmui) huquqiy axborotning elementar qismlari sifatida mavjud turli-tuman huquqiy munosabatlarni aks ettiradi va huquq tizimining yuridik institutlari, tarmoqlari, quyi tarmoqlari bo‘yicha huquqiy axborotni taqsimlash mezonlarini (belgilarini) shakllantiradi. Barqarorlik. Ularning "erta qarishi" ga qarshi qonun ustuvorligi uchun xavfsizlik chegarasini yaratish, ya'ni. ularning yo'qolishi yuridik kuch... Huquqiy axborotning tasvirlarini (modellarini) loyihalashda huquqiy axborotga mumkin bo'lgan barcha mumkin bo'lgan tahdidlarni hisobga olish, uning parametrlarini barqarorlik holatida saqlash kerak<sup>6</sup>.
Huquqiy axborot - bu umumiy ma'lumotlarning bir turi, uning o'ziga xos tushunchasi. Demak, axborot tushunchasiga xos bo`lgan barcha xususiyatlar huquqiy axborot tushunchasiga birdek xosdir. Shu bilan birga, huquqiy axborot uni mustaqil tushunchaga ajratish imkonini beruvchi o‘ziga xos xususiyatlarga ega.70-yillargacha yuridik adabiyotlarda “huquqiy axborot” atamasi qo‘llanilmagan. Mualliflar hisobga olgan holda afzal ko'rdilar axborot muammolari huquqlar, mavzu terminologiyasidan foydalaning: "huquq manbalari", " huquqiy manbalar"," huquqiy material "," huquqiy hujjatlar "," huquqiy hujjatlar "va boshqalar. Huquqiy muammolarni o'rganishda kibernetik usullarning paydo bo'lishi axborot sohasida aniq huquqiy atamalarni umumlashtirish zaruriyatini keltirib chiqardi. yagona tushuncha- huquqiy ma'lumotlar. Huquq funktsiyalarining murakkabligi huquqiy axborotning xilma-xilligini ham oldindan belgilab beradi, bu esa amalda uni siyosiy, mafkuraviy, iqtisodiy axborotdan ajratishni qiyinlashtiradi. Shuning uchun ham yuridik adabiyotlarda huquqiy axborot tushunchasining yagona ta’rifi mavjud emas.
Shu bilan birga, huquqiy axborotning mavjud ta'riflari ushbu kontseptsiyaning mazmunidan tubdan farq qilmaydi, ular asosan tegishli muammoni ko'rib chiqishda u yoki bu muallif uchun eng dolzarb bo'lib tuyuladigan jihatni ajratib ko'rsatadi. Shuning uchun huquqiy axborotning ba'zi ta'riflarida bu tushunchaning muhim elementlariga o'rin yo'q, ba'zilarida esa huquqiy axborotni boshqa ilmiy axborot turlaridan ajratib turuvchi belgilarning ahamiyatiga urg'u o'zgartiriladi.Eng to'g'risi kompleks yondashuvdir. huquqiy axborot tushunchasini o'rganishga. Birinchidan, huquqiy axborot huquqiy normalarning axborot-semantik mazmunidir. Bu nafaqat yuqori va aktlarni o'z ichiga olishi kerak mahalliy hokimiyat organlari hokimiyat va boshqaruv, idoraviy normativ hujjatlar, shuningdek, sud, hakamlik, notarial amaliyot.Agar huquqiy axborotning bunday ta’rifini qabul qilsak, uni siyosiy, iqtisodiy, mafkuraviy va boshqa turdagi ilmiy axborotlardan chegaralash mumkin bo‘ladi.Huquqiy axborot semantik (semantik) va pragmatik jihatlarga ega⁷. Huquqiy ma'lumotlarning mazmuni shunchaki ma'lum ma'lumotlar to'plami emas ijtimoiy munosabatlar va ularning tahlili. Axborot davlat mexanizmidan o‘tib, qonun, boshqa me’yoriy hujjat yoki huquqni qo‘llash hujjati shakliga o‘zgartirilib, o‘ziga xos tartibga solish usulini topgandagina qonuniy bo‘ladi. Qonun chiqaruvchining irodasini aks ettiruvchi huquqiy axborot jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy faoliyatining ayrim tomonlarini tartibga soladi.Huquqiy ko'rsatmalarni bajarish asosida davlat tomonidan qo'yilgan vazifalarni amalga oshirish darajasi samaradorlikni tavsiflaydi. huquqiy normalar, va uning holatiga qarab, qonun chiqaruvchi huquqiy axborot mazmunini to'ldiradi yoki o'zgartiradi.Huquqiy normalarning umumiy majburiyligi, ularning davlat ahamiyati huquqiy axborotga umumiy ehtiyojni, uning butun jamiyat uchun ahamiyatini oldindan belgilab beradi⁸.

Huquqiy axborot kontseptsiyasini o'rganishga kompleks yondashuv undagi ma'lumotlarni kiritish imkonini beradi:a) yuqori va mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining huquqiy hujjatlarida;b) idoraviy huquqiy hujjatlarda, sud, arbitraj va boshqa huquqni qo'llash hujjatlarida;v) huquqiy hujjatlar bo'yicha har xil turdagi ma'lumotnomalarda;d) qonun haqidagi statistik ma'lumotlarda;e) huquqiy hujjatlar tahlili asosida olib boriladigan ilmiy-huquqiy tadqiqotlarda;f) buyruq va ko'rsatmalarda mansabdor shaxslar muassasa, korxona va tashkilotlar, notarial organlarning hujjatlari.Huquqiy axborot tushunchasini tashkil etuvchi elementlar, o‘z navbatida, uni tasniflash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.Ilmiy adabiyotlarda huquqiy axborot manbalari rasmiy va norasmiyga bo‘linadi⁹.

Huquqiy axborotning rasmiy manbalariga hujjatlar kiradi yuqori organlar davlat hokimiyati va boshqaruvi, vazirlik va idoralarning normativ hujjatlari, tartibga soluvchi qarorlar mahalliy hokimiyat organlari, shuningdek, oliy sud va hakamlik organlarining hujjatlari. Ya'ni, sanab o'tilgan organlardan chiqadigan huquqiy ma'lumotlar rasmiy maqomga ega.Huquqiy axborotning norasmiy manbalari sifatida muassasa, korxona va tashkilotlar rahbarlarining buyruqlari va farmoyishlari nazarda tutilsin; hukmlar, qarorlar va qarorlar; arbitraj qarorlari va ta'riflar, notarial organlarning harakatlari; ilmiy-huquqiy tadqiqotlar va huquqiy doktrinalar.Umuman olganda, huquqiy axborotning rasmiy manbalariga davlat organlarining normativ hujjatlari, shuningdek, yuqori sud va hakamlik organlarining hujjatlari kiradi. Boshqa barcha huquqiy hujjatlar va ilmiy-huquqiy tadqiqotlar, ta'limotlar, ta'limotlar, tavsiyalar, dasturlar, nizomlar va boshqalar norasmiy manbalarga tegishli bo'lishi kerak.Huquqiy axborot hujjatli va hujjatli bo‘lmaganlarga bo‘linadi¹⁰.
Har qanday moddiy ob'ekt huquqiy hujjat sifatida tan olinadi, unda huquq haqidagi bilimlarning eng xilma-xil xususiyatlari qayd etiladi, vaqt va makonda etkazish uchun mo'ljallangan va jamoat amaliyotida qo'llaniladi.Hujjatli bo'lmagan ma'lumotlarga moddiy jihatdan ifoda etilmagan (masalan, qonun, u bilan bog'liq jarayonlar va hodisalar to'g'risida og'zaki bayonotlar) yoki moddiy tashuvchida qayd etilgan, ammo ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lmagan (masalan,). , shaxsiy qaydlar huquqiy xususiyatga ega bo'lgan, ommaviy qo'llanilishi bo'lmagan).Informatika fanida hujjatlar shakli bo‘yicha quyidagilarga bo‘linadi: darslik (kitoblar, jurnallar, alohida sahifalar va boshqalar); grafik (chizmalar, diagrammalar, rejalar va boshqalar); audiovizual (ovozli yozuvlar, filmlar va boshqalar)¹¹.
An'anaviy material ifodasi huquqiy hujjat qog'oz muhiti hisoblanadi. Shu bilan birga, ilmiy-texnika taraqqiyoti sharoitida elektron hisoblash mashinalari va xususan, avtomatlashtirilgan tizimlar barcha darajadagi boshqaruv va avtomatlashtirilgan axborot-huquqiy tizimlar, huquqiy axborot tashuvchilarning yangi shakllari paydo bo'ldi. EHMni boshqarish jarayonida huquqiy axborot turli magnitli tashuvchilarda (disklar, floppi disklar, lentalar va boshqalar) mahkamlanadi, saqlanadi va harakatlanadi. paydo bo'ldi o'ziga xos turlari qog'oz tashuvchilar (perfokartalar, bosma nashrlar va boshqalar). Huquqiy ma'lumotlar keyinchalik fotonusxalarda ko'paytirish uchun plyonkalarda mustahkamlanishi va saqlanishi mumkin. Displey ekrani o'ziga xos huquqiy axborot tashuvchisidir, chunki u faqat kompyuter xotirasida ma'lumotni aks ettirish vositasi sifatida xizmat qiladi.Haqiqiy ma'lumotlar ham ajralib turadi. U faktlar haqidagi ma'lumotlar bilan ifodalanadi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, bu ma'lum bir faktning talqin va tushuntirishsiz informatsion aksidir. Faktografik ma'lumotlar turli xil sub'ektlar, ob'ektlar, hodisalarga tegishli bo'lib, shakli va mazmuni jihatidan juda xilma-xildir. Masalan, u muayyan muassasalar, tashkilotlar, korxonalarning nomlari va nomlarini, aholi punktlari, daryolar, dengizlar, ko'llar, stantsiyalar, arxitektura inshootlari, asbob-uskunalar markalari; ob'ekt raqamlari; ularning raqamli xususiyatlari¹².
Huquqiy hujjatlar ham birlamchi va ikkinchi darajali bo'linadi. Bu holda tasniflash belgisi ma'lumotni aniqlash shakli emas, balki uning kelib chiqish manbai hisoblanadi. Birlamchi - normativ-huquqiy hujjatlardagi huquqiy ma'lumotlar. Ma'lumot mavjud bo'lsa, o'zining asosiy xususiyatini yo'qotmaydi jismoniy shakl takrorlash, nusxa ko'chirish, mikrofilmga olish va hokazolar tartibida takrorlanadi Ilmiy faoliyat natijalari (masalan, ishlar, maqolalar) ham birlamchi ma'lumotlarga havola qilinishi kerak¹³.
Ikkilamchi huquqiy axborot - bu birlamchi hujjatlarning axborot mazmunini apalitik-sintetik va mantiqiy qayta ishlash natijasidir. Hujjatlarni analitik va sintetik qayta ishlash ularni axborot faoliyatining muayyan vazifasiga muvofiq o'zgartirishga qaratilgan, masalan, hujjatlarning bibliografik tavsifi, ularni tasniflash, tizimlashtirish, annotatsiya qilish, abstraktlashtirish, indeksatsiya qilish, tildan boshqa tilga tarjima qilish.Huquqiy tizimda aylanib yuradigan barcha ma'lumotlarni taxminan ikkita katta sinfga bo'lish mumkin. Birinchi sinf huquqiy ma'lumotlarning o'zi. Huquqiy axborotga, birinchi navbatda, huquqiy hujjatlar, shuningdek, qonun bilan bog'liq bo'lgan barcha ma'lumotlar: qonun loyihalarini va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarni tayyorlash uchun materiallar, ularni muhokama qilish va qabul qilish uchun materiallar, hisobga olish va tartibga solish, qonun hujjatlarini sharhlash va amalga oshirish uchun materiallar kiradi. normalar, ushbu normalarni qo'llash amaliyotini o'rganish uchun materiallar ... Huquqiy ma'lumotlarga tegishli materiallar ham kiradi huquqiy ta'lim va huquqni rivojlantirishning ilmiy konsepsiyalarini ishlab chiqish. Ikkinchi sinf - huquqiy munosabatlarning ob'ekti bo'lgan turli xil ma'lumotlar. U, masalan, kasbiy, tijorat, davlat va boshqa turdagi sirlarni tashkil etuvchi ma'lumotlar, ommaviy axborot vositalari tomonidan tarqatiladigan ma'lumotlar, foydalanish huquqi qonun bilan cheklanishi mumkin bo'lmagan ma'lumotlar va boshqalarni o'z ichiga olishi mumkin¹⁴.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, huquqiy axborotni me'yoriy-huquqiy hujjatlar va bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan ma'lumotnomalar, normativ-texnik va normativ-huquqiy hujjatlar to'plami sifatida aniqlash mumkin. ilmiy materiallar yuridik faoliyatning barcha sohalarini qamrab oladi. Bundan tashqari, huquqiy axborotni kimdan kelib chiqqanligi va nimaga qaratilganligiga qarab uchta katta guruhga bo`lish mumkin: rasmiy huquqiy axborot, individual huquqiy xarakterdagi axborot va norasmiy huquqiy axborot. Rasmiy huquqiy axborot - vakolatli davlat organlaridan keladigan ma'lumotlar huquqiy ahamiyatga ega va jamoatchilik munosabatlarini tartibga solishga qaratilgan¹⁵.
Rasmiy huquqiy axborot, o'z navbatida, normativ-huquqiy axborot va boshqa rasmiy huquqiy axborotga bo'linadi. Normativ-huquqiy axborot barcha huquqiy axborotning o'zagini tashkil etadi va normativ-huquqiy hujjatlar to'plamidir. Normativ-huquqiy hujjat yozma hisoblanadi rasmiy hujjat, yuridik organ tomonidan o'z vakolatlari doirasida ma'lum shaklda qabul qilingan (chiqarilgan) va huquqiy normalarni belgilash, o'zgartirish va bekor qilishga qaratilgan. Boshqa normativ bo'lmagan rasmiy huquqiy ma'lumotlarga quyidagilar kiradi: umumiy xarakterdagi aktlar; harakat qiladi rasmiy tushuntirish; ijro hujjatlari. Umumiy xarakterga ega bo'lgan aktlar normativ bo'lmagan holda bir qator huquqiy munosabatlarni yuzaga keltiradi, ularni amalga oshirishda ko'plab sub'ektlar ishtirok etadilar, lekin bu aktlar birgina ijro bilan cheklanadi Rasmiy tushuntirish aktlari joriy qoidalar- bu Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasini talqin qilish aktlari Konstitutsiyaviy sud RF, Plenumning yo'naltiruvchi tushuntirishlari Oliy sud RF Oliy Plenumi Arbitraj sudidan RF va boshqalar. Huquqni qo'llash aktlari qonun chiqaruvchi organlar tomonidan qabul qilingan individual huquqiy hujjatlardir, ijro etuvchi hokimiyat, sud, prokurorlar, davlat inspeksiyalari va boshqalar. Yuridik ahamiyatga ega bo'lgan individual huquqiy xususiyatga ega bo'lgan ma'lumotlar - bu vakolatga ega bo'lmagan turli huquq subyektlaridan kelib chiqadigan va aniq huquqiy munosabatlarni yaratishga (o'zgartirishga, tugatishga) qaratilgan ma'lumotlar. Norasmiy huquqiy axborot - qonun hujjatlari va uni amalga oshirish (qo'llash) amaliyoti to'g'risidagi, huquqiy oqibatlarga olib kelmaydigan va huquqiy normalarning samarali amalga oshirilishini ta'minlaydigan materiallar va ma'lumotlar¹⁶.
Yuridik faoliyat va huquqiy axborotlashtirish sohasida “huquqiy axborot” atamasi keng qo‘llaniladi. Huquqiy axborotga, birinchi navbatda, huquqiy hujjatlar, shuningdek, huquqqa oid barcha ma’lumotlar kiradi: qonun loyihalarini va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarni tayyorlash, ularni muhokama qilish va qabul qilish, hisobga olish va tartibga solish, huquqiy normalarni sharhlash va amalga oshirish uchun materiallar; ularni qo'llash amaliyotini o'rganish. Huquqiy ma'lumotlarga huquqiy ta'lim va huquqni rivojlantirishning ilmiy konsepsiyalarini ishlab chiqish bo'yicha materiallar ham kiradi. Yuqorida aytilganlarga asoslanib, huquqiy axborotni yuridik faoliyatning barcha sohalarini qamrab oluvchi normativ-huquqiy hujjatlar va bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan ma'lumotnomalar, normativ-texnik va ilmiy materiallar majmuasi sifatida aniqlash mumkin. Huquqiy axborotni kimning “muallifi”, ya’ni kimdan kelib chiqqanligi va nimaga yo‘naltirilganligiga qarab uchta katta guruhga bo‘lish mumkin: rasmiy huquqiy axborot, yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan individual huquqiy xarakterdagi ma’lumotlar; va norasmiy huquqiy ma'lumotlar¹⁷.
Rasmiy huquqiy axborot - bu vakolatli davlat organlaridan kelib tushgan, yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan va jamoat munosabatlarini tartibga solishga qaratilgan axborotdir. Yuridik ahamiyatga ega bo'lgan individual yuridik xususiyatga ega bo'lgan ma'lumotlar - bu vakolatga ega bo'lmagan turli huquq subyektlaridan kelib chiqadigan va aniq huquqiy munosabatlarni yaratishga (o'zgartirishga, tugatishga) qaratilgan ma'lumotlar. Norasmiy huquqiy axborot - qonun hujjatlari va uni amalga oshirish (qo'llash) amaliyoti to'g'risidagi, huquqiy oqibatlarga olib kelmaydigan va huquqiy normalarning samarali amalga oshirilishini ta'minlaydigan materiallar va ma'lumotlar¹⁸.