Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

ZARDUSHTIYLIKDA IYMON 
ASOSLARI 
EZGU FIKR 
EZGU SO’Z 
EZGU 
AMAL 

---

30
tarkibidagi materiallar qariyb ikki ming yil davomida vujudga kelib, avloddan-
avlodga og’zaki tarzda uzatilib kelingan.
Zardushtiylik dini rasmiy tus olguniga qadar Avestoning bo’laklari Turon va Eron 
zamini xalqlari orasida tarqalgan. Ushbu – Axura-Mazdaning Zardusht orqali 
yuborilgan ilohiy xabarlari deb hisoblangan bo’laklar turli diniy duolar, madhiyalar 
sifatida yig’ila boshlangan. Bular Zardushtning o’limidan keyin kitob holida 
jamlangan va «Avesto» – «O’rnatilgan, qat’iy qilib belgilangan qonun-qoidalar» 
deb nom olgan. 
Bu qadimiy yozma manba bizgacha to’liq holda etib kelmagan. Avesto haqida 
Abu Rayhon Beruniy (v. 1048 y.) shunday yozadi: «Yilnoma kitoblarida bunday 
deyilgan: podshoh Doro ibn Doro xazinasida [Abistoning] 12 ming qoramol 
terisiga tillo bilan bitilgan bir nusxasi bor edi. Iskandar otashxonalarni vayron 
qilib, ularda xizmat etuvchilarni o’ldirgan vaqtda uni kuydirib yubordi. SHuning 
uchun o’sha vaqtda Abistoning beshdan uchi yo’qolib ketdi»
5
. 
Avestoning Aleksandr Makedonskiy tomonidan Gretsiyaga olib ketilgani, 
zarur joylarini tarjima ettirib, qolganini kuydirtirib yuborgani, 12 ming qoramol 
terisidagi tillo matn haqida (at-Tabariyda – 12000 pergament) keyingi davrlarda 
yaratilgan zardushtiylik adabiyotida («Bundahishn», «Shahrihoi Eron», «Dinkard»; 
IX asr, «Arda Viraf-namak»; IX asr, «Tansar xatlari», al-Mas’udiyning «Muruj az-
zahab», «Fors-noma» va boshqalarda) ma’lumotlar bor. Bu asarlarda yunonlar 
otashxonalarni vayron qilganlari, ibodatxonalar boyliklarini talon-taroj etganlari, 
din arboblarini o’ldirib, asir olib ketganliklari haqida yoziladi. Hozir bizgacha etib 
kelgan Avesto, Beruniyning yozishicha, aslining beshdan ikki qismi xolos. U 
«Avesto 30 «