Toshkent Moliya Instituti Falsafa Fanidan Mustaqil Ish Mavzu: Tushunchalarning shakllanishi va qorifi, tuzilishi va turlari

tushunchalari ana shunday taqqoslanadigan tushunchalar hisob-lanadi.

Bir-biri bilan uzoq aloqada bop hollarda moddiy yoki ideal bolmagan predmetlarni aks ettiruvchi tushunchalar taqqoslanmaydigan tushunchalardir. va , va tushunchalari taqqoslan-maydigan tushunchalar hisoblanadi. Taqqoslanmaydigan tushun-chalarni taqqoslash albatta fikrning xato boggglishiga sabab bobaxtqimmatbaho taqinchoqlmaydi. Shuning uchun insonning baxtli yoki baxtsiz boliq emas.
Mantiqda faqat taqqoslanadigan tushunchalar organiladi. Taqqoslanadigan tushunchalar hajm jihatidan sigishmaydigan bolgan tushunchalar siglib, ularning hajmi bir-biriga butunlay, tortasida uch xil munosabat mavjud: moslik, qisman moslik va boishmaydigan tushunchalar hajmi jihatidan umumiylikka ega bortasida ham uch xil: birga bo A.Navoiy. .
V Mahbub ul-qulub deputat.
V ysunish munosabati
A Ortasidagi munosabatlarni bilish ularning maz-muni va hajmini aniqlashtirishga, aloqadorlik tomonlarini topishga yordam beradi. Masalan, va tushun-chalari oBa degan mulohazani hosil qilish mumkin.






Birga bo shifokor

V endokrinolog

Qarama-qarshilik munosabati

A m

V shirin A

Zidlik munosabati

A adolatli urush. V jins (hajmi keng) tushunchadan tur (hajmi tor) tushunchaga fikran oshiladi. Masalan: Inson o o shoira Uvaysiy. Chegaralash amali yakka tushunchada totishdan iborat. Bunda berilgan tushuncha tur tushuncha deb qabul qilinib, uning mazmunidan tur hosil qiluvchi belgilar chiqarib tashlanadi. Natijada, mazmun jihatidan unga nisbatan torroq, lekin hajmiga kolgan jins tushuncha hosil bo mevali daraxt o kategoriyalarda tollaniladi. Tushunchalarni tariflanishiga ehtiyoj sezadi, tushunchaning taladi, voqea va hodisalarga nisbatan oSahiylik - bu (biror narsani) boshqa kishiga hech qanday yomonlikni niyat qilmay va tamagirlikni olamay tuhfa qilishdir,qib, sahiylik tushunchasining mazmunini bilib olamiz. Tushunchaning mazmunini aniqlash, unga tariflash llaydigan tushunchalarning tariflashning strukturasi
Aniqlanuvchi qism lgan tushuncha
Aniqlovchi qism riflashning turlari:
Nominal tanosini aniqlovchi tarif- predmet-ning muhim belgisini koriflash
Aniq real tarsatish orqali tarif
Noaniq real tarifning 3 turi mavjud:
1. Aksiomatik tarif.
3. Induktiv tariflashning qoidalari:
1. Talishi kerak, yazaro teng borif aniq bozlar ishlatilmasligi kerak.
3. Talib qolmasligi kerak, yaziga murojaat qilish mumkin emas.
4. Talmasligi kerak.
Har bir fan doirasida qoiy talib, ilmiy jamoat tomonidan qabul qilingandir. Bu tara ollaniladigan tushunchalar ijtimoiy hayotdagi osirida olayotgan tushunchalarning mazmunini, yarifini aniqlab olishlari zarur.
Tushunchalarni boz munosabatini belgilar ekan, ularni toifalarga, qismlarga, turlarga bolish uning tushunchalar olamida amalga oshadi. Inson fikr yuritish jarayonida tushunchalarni turli asoslarga koladi.
Taxshash mantiqiy usullar:
1. Tushunchani unga qarama qarshi boriflash.
2. Tasvirlash- tushunchaning mazmunini u aks ettiruvchi predmetning barsatish orqali aniqlash.
3. Tavsiflash - predmetning barsatish.
4. Koriflash) - predmetning orsatish orqali tariflash. Bunda taxshatish, tafovutlash orqali aniqlanadi.
Tushunchani boli bilan aniqlashga aytiladi.
Tasniflash (turkumlash, klassifikatsiya) tushunchalarni boziga xos turi bolish izchillik bilan amalga oshiriladi va bozolarining har biri yana boshqa bolish azining aniq va qatrniga ega boz aksini topadi.
Tasniflash predmetlarning muhim belgisiga kolanishlarini aniqlash imkonini beradi. Mendeleyev tuzgan kimyoviy elementlarning davriy jadvali tabiiy tasniflashning klassik namunasidir.
Bolinuvchi tushuncha- xajmi aniqlanishi lozim bolish asosi lish a bolishning turlari
1. Asos bozgarishiga qa-rab bogtkir va olinadi.
2. Dixotomik botkir yoki olmagan turlarga bolish qoidalari.
1. Bolishi, yalish aindisi bolishi shart.
2. Boyicha amalga oshirilishi shart, yalish davomida olish ayicha bir-birini istisno qilishi shart. Ular oysunish munosabatida bolish uzluksiz amalga oshirilishi, yalgan bir tartibdagi tur tushunchalar olinishi shart.
Sunra amalga oshiriladi. Kutubxonadagi kitoblar katalogi, lugzlarning muayyan tartibda berilishi sunladi. Sunlish qoidalariga amal qilish zarur.Tasniflar bilish va kundalik turmush jarayonida uzoq yillar davomida ishlatiladi, mavjud bilimlarimizni tizimga solish vositasi sifatida muhim ahamiyat kasb etadi.