Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Innovatsiyalarni moliyaviy tartibga solishni
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
15.2.Innovatsiyalarni moliyaviy tartibga solishni
amalga oshirish Innovatsiyalarni moliyaviy tartibga solish faoliyatining oliy shakli-bu innovatsion faoliyatni boshqarishning innovatsion siyosatini ishlab chiqish va o‘tkazishdir. Bunday siyosat hozirgi ijtimoiy taraqqiyot uchun innovatsion faoliyatning ustuvor ahamiyatini tastiqlash asosida ishlab chiqiladi. Davlat innovatsion faoliyat uchun tashkiliy, iqtisodiy va huquqiy shart-sharoitlarni yaratib beradi.Innovatsion faoliyat qoidaga ko‘ra, noaniqlik va xatarning yetarlicha yuqori darajasi bilan ta‘riflanadi, shuning uchun innovatsion jarayonlarning manbalarini ko‘pligi, egiluvchanligi va texz o‘zgaruvchan, turbulentli muhitga moslashuvchanligi innovatsion faoliyatni moliyaviy tartibga solishning muhim tamoyillaridan bo‘ladi. Innovatsion faoliyatning byudjet mablag‘lari hisobiga moliyalashtirish davlat innovatsion siyosatining maqsadlari va ustuvorliklariga muvofiq amalga 360
kichik va o‘rta inoovatsion tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun mo‘ljallanadi. Davlat byudjetidan ajratilgan mablag‘lar davlat innovatsion fondlari (Davlat fundamental tadqiqotlar fondi, ilmiy-texnik sohada korxonalarning kichik shakllarini rivojlantirishga ko‘maklashish fondi, davlat ishlab chiqarish innovatsiyalar fondi kabilar), davlat maqsadiy innovatsion dasturlari va yuqori samarali loyihalar, hamda innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qo‘llab- quvvatlash dasturlariga yo‘naltiriladi. Samarali innovatsion loyihalarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi davlatni ularni moliyalashtirishdagi (qoidaga ko‘ra, tanlov asosida) ishtirokining qaytarilish asosidagi markazlashtirilgan investitsion kreditlar, innovatsion faoliyatni amalga oshiruvchi korxonalar Aksiyalari bir qismini davlat mulkida mustahkamlash, mamlakatimiz va xorijiy kredit-moliya muassasalari tomonidan innovatsion faoliyat subyektlariga beriladigan innovatsion kreditlar bo‘yicha davlat kafolatlari kabi shakllarini ko‘zda tutadi. Innovatsion faoliyat subyektlari byudjetdan tashqari mablag‘larni jalb qilish manbalari, tuzilishi va usullarini mutaqil ravishda belgilaydilar (innovatsion faoliyatni moliyalashtirishga byudjetdan tashqari mablag‘lar davlat va nodavlat mablag‘laridan jalb qilinadilar). Tashkilotning innovatson faoliyatini nafaqat tashqaridan jalb qilinadigan moliyaviy mablag‘lar hisobiga, balki shaxsiy mablag‘lar hisobiga ham olib borish mumkin. Amortizatsion ajratmalar fondi va ishlab chiqarishni rivojlantirish fondi tashkilot innovatsion faoliyatini moliyalashtirishning muhim ichki mablag‘lari bo‘ladilar. Amortizatsion ajratmalar fondini ta‘riflab turib, ta‘kidlash kerakki, amortizatsiya - bu asosiy fondlar qiymatini mahsulot qiymatiga va materiallar bilan bir qatorda asosiy ishlab chiqarish omili bo‘ladilar. Ular mehnat vositalaridan iborat bo‘ladilar, keyingilardan xo‘jalik jarayonida ko‘p marta foydalanadilar va bunda ular o‘zlarining buyumli - tabiiy shaklini o‘zgartirmaydilar. Asosiy ishlab chiqarish fondlarini turlar bo‘yicha tasnifi 361
kuchlanish va ishchi mashinalar va uskunalar, o‘lchov va tartibga solish asboblari, hisoblash texnikasi), qurollar kabi guruhlarni o‘z ichigav oladi. Asosiy fondlarni xarid qilishga sarflangan pul mablag‘lari asosiy mablag‘lar deb ataladi. Asosiy va aylanma mablag‘lar o‘rtasida aniq chegarani o‘tkazuvchi ikkita mezonlar qabul qilingan : xizmat muddati (1 yildan ko‘proq) va qiymat (100 MROT dan ko‘proq). Masalan, xizmat muddati 1 yildan ko‘proq , ammo qiymati 100 eng kam ish haqidan kamroq bo‘lgan asbob asosiyga emas aylanma fondga kiritiladi. Ishlab chiqarish jarayonida asosiy fondlarning qiymati qismlar bo‘yicha ishlab chiqarilayotgan mahsulotga ko‘chiriladi. Bunda asosiy fondlarning o‘zlarining moddiy va ma‘naviy eskirish natijasida narxlar pasayadi (yer bundan istisno). Bu eskirishning amortizatsion ajratmalar ko‘rinishidagi qiymati amortizatsion fondda tanlanadi. Amortizatsion ajratmalarning miqdorlari davlat idoralari tomonidan asosiy mablag‘larning balansli qiymatiga nisbatan foizlarda belgilanadi va amortizatsion ajratmalarning me‘yorlari deb ataladi. Ko‘pgina hollarda bu me‘yorlar asosiy fondlar qiymatini ularning xizmat muddatiga bo‘lish yo‘li bilan hisoblab chiqiladi. Innovatsion faoliyatni sarmoyadorlar mablag‘lari hisobiga moliyalashtirish kreditli investitsiyalar, innovatsion faoliyat subyektlari tomonidan bosib chiqarilgan qimmatbaho qog‘ozlar (aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar)ga investitsiyalar; pul shaklidagi, qimmatbaho qog‘rzlar, asosiy fondlar, sanoat va aqliy mulk va ularga huquqlar ko‘rinishidagi, innovatsion faoliyatni hamkorlikda olib borish haqidagi sheriklik bitimlarini tuzish asosida amalga oshiriladigan to‘g‘ridan to‘g‘ri kiritmalar ko‘rinishida lizing va investitsiyalarni jalb qilishning boshqa usullaridan foydalanish asosida amalga oshiriladilar. Innovatsion korxonalar faoliyatini kreditlashning zamonaviy tizimlari asosiy alomatlaridan biri uning shartnomali asosidir. Kreditlashtirish masalasi bo‘yicha vujudga keladigan barcha masalalar bevosita shartnoma tuzgan tomonlar, masalan, qarz oluvchi korxona va bank tomonidan hal qilinadi. 362
bozordagi innovatsion kreditni amalga oshirilishi imkoniyatini, innovatsion korxona daromadlarining kutilgan o‘sishini va boshqa muhim ta‘riflarni tahlil qiladi, uzoq muddatli kreditlar holida esa umuman innovatsion korxonaning iqtisodiy holati istiqbollari ham baholanadi. Moliyaviy kiritmalarni o‘zini o‘zi qoplashining bu va boshqa ta‘riflarini olish uchun sarmoyador, qoidaga ko‘ra, kreditni ajratish haqidagi qarorlarni qabul qilishda innovatsion loyihaning tegishli biznes-rejasini ko‘rib chiqadi. Sarmoyadorlar innovatsion faoliyat subyektlari tomonidan bosib chiqarildgan qimmatbaho qog‘ozlar (aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar)ga mablag‘larni kiritib, innovatsion faoliyatni moliyalashtirishlari mumkin. Innovatsion korxonalar ko‘pgina shaxsiy mablag‘lari istiqbolli innovatsion loyihalarni moliyalashtirishlari mumkin. Innovatsion korxonalar ko‘pgina shaxsiy mablag‘lari istiqbolli innovatsion loyihalarni moliyalashtirish, moddiy-texnik bazani rivojlantirish, kerakli ITTKIni o‘tkazish uchun etishmagan holda qimmatbaho qog‘ozlarni qo‘shimcha bosib chiqarishga murojaat qiladilar. Innovatsion loyihalar ixtiyoriy holda qatnashiladigan tanlov asosida davlat innovatsion dasturlariga kiritiladi. Tanlovda ishtirok etadigan innovatsion loyihalar davlat ilmiy-texnikaviy va ekologik ekspertizasidan o‘tishlari shart. Mazkur ekspertizalarning predmeti ularning yangilik darajasi, ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik samaradorligidir. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|