Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod

2-jadval

Bank faoliyati turlari	Daromad turlari
Ssuda operatsiyasi	kredit berganlik uchun foiz veksellar bo‘yicha foizli daromad o‘tgan yilgi kredit operatsiyalari bo‘yicha daromad
Diskont operatsiyasi	faktoring va forfeyting operatsiyalari bo‘yicha diskont daromad
Qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiya	uzoq muddatli majburiyatlarga qo‘yilmalardan daromad qimmatli qog‘ozlarni qayta sotishdan daromad qimmatli qog‘ozlar bilan bo‘ladigan operatsiyalardan olinadigan boshqa daromadlar
Kafillik faoliyati	berilgan kafolatlar bo‘yicha olingan komissiyalar
Depozit opera- siyalari va mijoz topshirig‘i bo‘yicha operatsiyalar	kassa operatsiyasi; inkassatsiya operatsiyasi; hisob-kitob operatsiyalaridan olinadigan komissiya
Valuta operatsiyasi	chet el valyutasida bo‘lgan operatsiya bo‘yicha daromad forvard, fyuchers, svop, opsion operatsiyalarini o‘tkazishdan daromadlar
Bank faoliyatining boshqa yo‘nalishi	mulkni ijaraga berishdan daromad lizing operatsiyalaridan daromad axborot xizmatlaridan daromad jarima, penyalar va boshqalar

Rossiyada, shuningdek ko‘pgina chet el davlatlarida ko‘pchilik banklar hisob- kitob, kassa va boshqa xizmatlarini mijozlarga tekinga ko‘rsatishardi. Foiz marjasining pasayishi natijasida, ya’ni, resurslarni jalb qilish va joylashtirishning o‘rtacha qiymatlari orasidagi farq tufayli banklar bunday amaliyotdan voz kechishlariga to‘g‘ri keldi.




¹² T.M.Karaliev, O.B. Sattarov, I.F.Sayfiddinov “Tijorat banklari faoliyati tahlili’. T. 2012-yil

Hozirgi paytda banklar umumiy daromadlari hajmida komission daromadlarning o‘sganligini ko‘rishimiz mumkin. Bu faqatgina foiz marjasi darajasining qisqargani va moliya bozoridagi daromadlaridan tashqari, komission daromadlarining foizli daromadlarga nisbatan barqarorligi bilan bog‘liq.
Xorijiy adabiyotlarda ta’kidlanishicha, jahon bank amaliyotida tijorat banklari oladigan foydasiga ular daromadlarining asosiy turlariga quyidagilar kiradi¹³:

• 
  ssuda operatsiyalaridan olinadigan daromadlar;
  
• 
  diskont tijorati daromadlar;
  
• 
  qo’riqlash tijorati;
  
• 
  qimmatli qog’ozlar bilan amalga oshiriladiganoperatsiyalar orqali olinadigan daromadlar;
  
• 
  bank o’zi emissiya qilish asosida olinadigan daromadlar;
  
• 
  boshqa emitentlar topshirig’i bilan amalga oshirilganoperatsiyalardan olingan daromadlar;
  
• 
  kafolat va kafillik xizmatlari uchun olinadigan daromadlar;
  
• 
  omonatlarni jalb qilishva mijozlar topshirig’ini bajarish asosida olinadigan daromadlar.
  

Bank muassasalarining asosiy ish prinsipi kamroq xarajat qilib, ko’proq daromad olish hamda moliyaviy natijalar yakunida maksimal foyda olish hisoblanadi. Bank tizimini erkinlashtirish munosabati bilan banklar davlat tasarrufidan chiqarilishi sababli xarajatlarni minimallashtirishga qaratilishini taqozo etmoqda. Bank faoliyati natijasini tahlil qilishda olingan barcha daromadlardan qilingan xarajatlar chegirib tashlash orqali oxirgi natija foyda yoki zarar aniqlanadi. Bankning daromadliligi, birinchi navbatda, xarajatlarni kamaytirishga bog’liq. Bank ishi texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi. Odatda, banklar o’z zimmasiga operatsiya xarajatlari, ustama foizlarga ketgan mablag’lar, shuningdek, kredit riski bilan bog’liq bo’lgan yo’qotishlarni qoplash uchun ajratmalarni oladilar.


¹³ Лаврушин О.И. Банковское дело: учебник. 2-е изд. Перераб. и доп. / – М.: Финансы и статистика, 2008
Quyidagi 2-rasmda tijorat banklari xarajatlari tasnifini ko’rishimiz mumkin.