Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi

4.7-jadval 
“O’zbekiston temir yo’llari” AJning moliyaviy koeffitsientlar
tahlili (ming so’mda)
 56
 
Ko’rsatkichlar 
Yil 
boshiga 
Yil oxiriga 
O’zgarishi 
(+,-) 
1 
2 
3 
4=3-2 
1. Moliyaviy mustaqillik koeffitsienti 
0,641 
0,817 
+0,176 
2. To’lov qobiliyati koeffitsienti 
2,061 
4,223 
+2,162 
3. Qarz va o’z mablag’lari o’rtasidagi nisbat 
koeffitsienti 
0,560 
0,223 
-0,337 
4. Zaxira va xarajatlarni o’z manbalari bilan 
qoplanganlik koeffitsienti 
0,978 
1,372 
+0,394 
5. Mablag’larning xarakatchanlik koeffitsienti 
0,594 
0,721 
+0,127 
Yuqoridagi 4.7-jadval ma’lumotlariga ko’ra, “O’zbekiston temir yo’llari” 
AJning moliyaviy axvoliga to’g’ri baxo berish uchun buxgalteriya balansiga 
asoslangan holda moliyaviy koeffitsientlardan foydalanamiz. Shunga ko’ra, 
korxonaning moliyaviy mustakillik koeffitsienti yil boshiga nisbatan 0,176 
koeffitsientga yoki 17,6 % ga o’sgan. To’lov qobiliyati koeffitsienti yil boshiga 
nisbatan 2,162 koeffitsientga o’sgan. Mazkur koeffitsientlarning bunday tartibda 
o’zgarishi korxonaning moliyaviy holatini joriy yil boshiga nisbatan yil oxirida 
birmuncha yaxshilanib borayotganligidan dalolat beradi. Bundan tashqari 
korxonada majburiyatlarning o’z mablag’lariga nisbatan ulushini pasayganligini 
xam ijobiy baxolamok lozim, ya’ni bu korxonaning majburiyatlarini 
qisqarganligidan dalolatdir. Mablag’lar xarakatchanligi esa yil boshiga nisbatan yil 
oxirida 0,127 koeffitsientga o’sgan. Bu esa korxonada aylanma mablag’larga 
bo’lgan talabni yanada to’larok qondirib borish imkonini beradi. Umuman olganda 
korxona ma’lumotlari asosida uning moliyaviy koeffitsientlari o’rganilganda, 
56
Shartli ma’lumotlar asosida muallif tomonidan tayyorlandi 

---

110 
ushbu koeffitsientlarning o’zgarishi ijobiy bo’lgan. 
Fikrimiz davomi sifati dalillar to’plashga e’tiborimizni qaratadigan bo’lsak, 
Dalillar to’plash amallaridan biri sifatida kuzatish amalini yuqorida ta’kidlab 
o’tgan edik. Bunda auditor inventarizatsiya o’tkazishda №19 – «Inventarizatsiyani 
tashkil etish va o’tkazish» nomli BHMS umumiy qoidalariga, xususan 3.24-3.29 
bandlariga rioya qilinganligini aniqlaydi. Shu bilan birga auditor inventarizatsiya 
natijasini buxgalteriya hisobi schetlarida aks ettirilishi va soliqqa tortilishining 
to’g’riligini ham tekshiradi. Auditor O’zbekiston Respublika Adliya Vazirligi 
tomonidan 23 iyun 2001 yilda 1054-raqam bilan ro’yxatga olingan 
«Inventarizatsiyada aniqlangan mulklar kamomadi va oshiqcha chiqishini 
buxgalteriya hisobida aks ettirish va soliqqa tortish to’g’risidagi qaror»ga rioya 
qilinganini tekshiradi.
Nazoratlash amaliy yordamida quyidagi ma’lumotlar manbalarining o’zaro 
mosligini tekshiriladi: 
–
Buxgalteriya balansiga doir ko’rsatkichlar; 
–
Buxgalteriya balansi va bosh daftar ko’rsatkichlari; 
–
Bosh daftar, sintetik va analitik hisob registrlari ko’rsatkichlari.
Quyida “O’zbekiston temir yo’llari” AJda o’tkazilgan auditorlik tekshiruvi 
ma’lumotlari asosida buxgalteriya balansining asosiy vositalarga doir shakllari 
ko’rsatkichlarini o’zaro taqqoslash natijalari 4.8-jadvalda ko’rsatilgan shakl 
bo’yicha ishchi hujjatlar bilan rasmiylashtirilishi keltirilgan.