Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
“UZKABEL” АЖ раҳбари Ф.Каримов
(имзо ва муҳр) 270 turlicha talqin etilmoqda va bu holat auditor uchun xatning ahamiyati va samarasini aniq ko’rsatmayapti deb hisoblaymiz. Quyidagi 8.1-rasmda keltirilgan mazmunda aks ettiriladigan taqdimnoma xatda, avvalo, mijoz amaldagi me’yoriy- huquqiy hujjatlarga asosan moliyaviy hisobotning ishonchli tarzda taqdim etilganligi uchun o’z javobgarligini e’tirof etishini aks ettirishi zarur, chunki aksariyat xo’jalik sub’ektlari rahbarlari auditorlik tekshiruvi shartnomasini imzolasalarda, auditorlik tekshiruvi tugagach, javobgarlik to’laligicha auditorning zimmasiga yuklanadi deb hisoblaydilar. Ayrim auditorlik tashkilotlari esa bunday taqdimnoma xatning ahamiyati va zaruratini to’liq tushunmasliklari oqibatida bunga jiddiy e’tibor qaratishmayapti. Fikrimizcha, mazkur taqdimnoma xatning ahamiyati shundaki, birinchidan, auditorlik tekshiruvidan keyingi tekshiruvlarda moliyaviy hisobot ko’rsatkichlarining ishonchliligiga ta’sir etuvchi ayrim hujjatlar o’rganilmaganligi uchun moliyaviy hisobotdagi jiddiy buzilishlarga mijoz rahbariyati javobgarligi ta’minlanadi. Ikkinchidan, bu hujjat auditorlik tashkiloti uchun auditorlik riski, ya’ni kelgusida auditorning javobgarlik darajasini yanada pasaytiradi. Shuningdek, taqdimnoma xatda mijoz rahbariyati o’zida mavjud bo’lgan, tekshiruv davridagi barcha birlamchi buxgalteriya hujjatlari, shartnomalar, ta’sischilar yig’ilishlari va kuzatuv kengashi majlislarining bayonnomalarini taqdim etganligining e’tirofi yuqorida keltirilgan taqdimnoma xat bandlarida aniq qayd etilishi lozim. Buning sababi shundaki, respublikamiz auditorlik amaliyotida, mijoz-korxonalar tomonidan auditorga kompaniyada mavjud bo’lgan barcha hujjatlarni, masalan, ayrim oldi-sotdi shartnomalarini taqdim etmaslik hollari uchrab turadi. Biroq ularni keyinchalik boshqa tekshiruvchi organlarga taqdim etadi. Natijada moliyaviy natijalarni aniqlash, soliqlarni hisob-kitob qilish, shuningdek, auditorlik xulosasini shakllantirishda xatolar kelib chiqadi. Ushbu shartnomalar tekshiruv vaqtida taqdim etilmaganligini isbotlash uchun auditor barcha tekshirilgan hujjatlar ro’yxatini tuzishi lozim. Agar auditorlik tekshiruvi va auditorlik xulosasi berilganidan keyin auditorlik tekshiruviga taqdim etilmagan hujjatlar aniqlansa, audit miqyosini cheklash chog’ida yo’l qo’yilgan moliyaviy hisobotdagi jiddiy 271 buzilishlar uchun mijoz rahbariyati javobgar hisoblanadi. Auditorlar esa, tekshiruv yakunida tekshirilgan hujjatlar va taqdimnoma xatdagi hujjatlar ro’yxatini o’zaro solishtirish orqali tahlil qilish natijasida bu holatni baholaydi. Ma’lumki, tekshiruvning eng muhim bosqichlaridan biri bu uning yakuniy bosqichidir. Chunki mazkur bosqichda, tekshiruv natijalari umumlashtirib, auditorlik hisoboti va xulosasi shakllantiriladi. Bizningcha, auditorlik tekshiruvining yakuniy bosqichi jarayonlarini quyidagi 4 bosqichda amalga oshirilishi maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz: 1. Auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va baholash. 2. Auditorlik hisobotini tuzish va tasdiqlash. 3. Auditorlik xulosasini shakllantirish va rasmiylashtirish. 4. Auditorlik hisoboti va xulosasini mijoz rahbariyatiga taqdim etish. Iqtisodiyot fanlari doktori R.D.Dusmuratovning ta’kidlashicha, “audit natijalarini baholash ishlari asosan quyidagilarni o’z ichiga oladi: – ishchi hujjatlarni sharhlash va yakuniy ishchi hujjatlarni tayyorlash; – aniqlangan kamchiliklarning jiddiylik darajasini baholash; – auditorlik dalillarning etarliligini baholash; – faoliyat ko’rsatayotgankorxona printsipi bilan bog’liq omillarni baholash; – moliyaviy hisobotdagi axborotlarni taqdim qilish va bayon qilish; – hisobot tuzilganidan so’ng sodir bo’lgan hodisalarni baholash; – tekshiruv natijalari bo’yicha auditorning mijoz-korxona rahbariyatiga taqdim qiladigan yozma axborotini tuzish; – auditorlik hisoboti va xulosasini tuzish” 95 . Tadqiqotlar natijasida auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va baholash jarayoni quyidagi 8.1-jadvalda keltirilgan bosqichlar va amallar asosida amalga oshirilsa, auditorlik tekshiruvining samaradorligi yanada oshadi, degan xulosaga kelindi. Biz, izlanishlar natijasida auditorlik tekshiruvi yakunida auditorlik guruhi 95 Do’smuratov R.D. Audit asoslari. Darslik. - Toshkent: O’zbekiston Milliy entsiklopediyasi, 2003. – 612 b. |