Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Joriy va uzoq muddatli aktivlarni tasniflash. 
Har bir subyekt joriy 
aktivlarni va joriy majburiyatlarni buxgalteriya balansida alohida tasnif sifatida 
ko‗rsatishni (yoki ko‗rsatmaslikni) belgilab olishi lozim. Xo‗jalik yurituvchi 
subyekt bu tasnifni amalga oshirmaydigan variantni tanlab olsa, aktivlar va 
majburiyatlarni to‗lash muddatlariga doir axborot nima bo‗lganda ham 
buxgalteriya hisobining milliy standartlariga asosan ochib ko‗rsatilishi zarur. 
Xo‗jalik yurituvchi subyekt aniq belgilanadigan operatsiya siklidan 
foydalanib, tovarlar va xizmatlarni yetkazib bersa, u holda balans hisobotidagi 
joriy va uzoq muddatli aktivlar hamda majburiyatlarning alohida tasnif etilishi 
aylanma mablag‗ sifatida doimo muomalada bo‗ladigan sof aktivlar bilan 
subyektning uzoq muddatli operatsiyalarida foydalaniladigan aktivlar o‗rtasidagi 
tafovutni farqlash yo‗li bilan juda foydali axborotga ega bo‗linadi. Shuningdek, u 

---

285 
joriy operatsiya tsikli davomida olinishi kutilayotgan aktivlarni hamda shu davr 
ichida to‗lanishi lozim bo‗lgan majburiyatlarni ham alohida ko‗rsatishi lozim.
Agar aktivlar xo‗jalik yurituvchi subyekt operatsion faoliyatining bir qismi 
bo‗lsa va subyektning operatsiya sikli me‘yorida o‗tayotgan paytda uni olish yoki 
iste‘mol qilish kutilayotgan bo‗lsa, mazkur aktivlar joriy aktivlar qatoriga 
kiritiladi. 
Agar aktivlar qayta sotish maqsadida yoki qisqa muddatda ushlab turilgan 
bo‗lsa va undan hisobot vaqtidan keyingi 12 oy mobaynida foydalanish 
kutilayotgan bo‗lsa, bunday hollarda u joriy aktiv sifatida tasnif etilishi zarur. 
Ushbu tasnifiy jihatlardan farqli jihatlarda boshqa barcha aktivlar uzoq muddatli 
aktivlar sifatida tasnif etilishi kerak. 
Odatda joriy aktivlarning ikki turi tarkiblanadi: 
- birinchi turi xo‗jalik yurituvchi subyekt aylanma mablag‗ining bir qismi 
bo‗lib, xo‗jalik yurituvchi subyektning me‘yoriy operatsion sikli davomida olingan 
yoki iste‘mol qilingan bo‗lishi lozim; 
- ikkinchi turi operatsiya aktivlari bo‗lmagan, lekin savdo yoki investitsiya 
maqsadlarida saqlab turilgan va ularni hisobot vaqtidan keyingi 12 oy davomida 
sotish kutilayotgan joriy aktivlar doirasidan iborat. Hisobot sanasidan keyingi 12 
oy davomida olinadigan yoki iste‘mol qilinadigan zaxiralar va debitorlik qarzlari 
ham joriy aktivlarga kiritiladi.