Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Sof pul oqimining gorizontal va vertikal tahlili 
№ Ko‗rsatkichlar 
O‗tgan yilning 
shu davrida 
Hisobot 
davrida 
O‗zgarishi 
O‗sish 
darajas
i, % 
O‗sish 
darajas
i, % 
Summ
a, 
ming 
so‗m 
Salmo
g‗i, % 
Summ
a, 
ming 
so‗m 
Salmo
g‗i, % 
Summ
a, 
ming 
so‗m 
Salmo
g‗i, % 
1. Asosiy faoliyatdan 
sof pul oqimi 
195,0 487,5 192,0 274,3 -3,0 
-10,0 98,5 
-1,5 
2. 
Investitsion 
faoliyatdan sof pul 
oqimi 
-115,0 -287,5 -212,0 -302,9 -97,0 -323,3 184,3 84,3 
3. 
Moliyaviy 
faoliyatdan sof pul 
oqimi 
-40,0 -100,0 90,0 128,6 130,0 433,3 -225,0 -325,0 
4. Natijaviy sof pul 
oqimi 
40,0 100,0 70,0 100,0 30,0 100,0 175,0 75,0 

---

473 
Tahlil etishda pul mablag‗lari va pul ekvivalentlarining jamlangan qatorlari 
har bitta faoliyat turidan pul mablag‗lari va pul ekvivalentlarini baholash bilan pul 
oqimining ichki o‗zgarishlari va ularning tendensiyalariga baho beriladi. 
13.8-jadval 
Asosiy faoliyatdan pul oqimini tarkibiy tahlili 
№ 
Ko‗rsatkichlar 
O‗tgan yilning 
shu davrida 
Hisobot davrida 
O‗zgarishi 
O‗sish 
darajasi, 
% 
O‗sish 
darajasi, 
% 
Summa, 
ming 
so‗m 
Salmog‗
i, % 
Summa, 
ming 
so‗m 
Salmog‗
i, % 
Summa, 
ming 
so‗m 
Salmog‗
i, % 
1. 
Asosiy faoliyatdan 
pul mablag‗lari 
kirimi: 
4 426,0 100,0 5 466,0 100,0 1 040,0 100,0 
123,5 
23,5 
1.1. 
Mahsulot (ish, 
xizmat)larni 
sotishdan tushgan pul 
mablag‗lari 
4 342,0 
98,1 
5 361,0 
98,1 
1 019,0 
98,0 
123,5 
23,5 
1.2. 
Boshqa kirimlar 
84,0 
1,9 
105,0 
1,9 
21,0 
2,0 
125,0 
25,0 
2. 
Asosiy faoliyatdan 
pul mablag‗lari 
chiqimi: 
4 231,0 100,0 5 274,0 100,0 1 043,0 100,0 
124,7 
24,7 
2.1. 
Material, tovar, ish 
va xizmatlar uchun 
mol yetkazib 
beruvchilarga 
to‗langan pul 
mablag‗lari chiqimi 
3 095,0 
73,2 
3 796,0 
72,0 
701,0 
67,2 
122,6 
22,6 
2.2. 
Xodimlar va ular 
nomidan to‗langan 
pul mablag‗lari 
580,0 
13,7 
792,0 
15,0 
212,0 
20,3 
136,6 
36,6 
2.3. 
Dividendlar va 
foizlar to‗lovi 
222,0 
5,2 
198,0 
3,8 
-24,0 
-2,3 
89,2 
-10,8 
2.4. Soliqlar va yig‗imlar 
bo‗yicha chiqim 
210,0 
5,0 
284,0 
5,4 
74,0 
7,1 
135,2 
35,2 
2.5. Boshqa xarajatlar 
124,0 
2,9 
204,0 
3,9 
80,0 
7,7 
164,5 
 
13.4. Pul oqimlarini bashoratlash 
Bashoratlash - (grekcha prgognoses – oldindan ko‗rish) moliyaviy 
menejmentda uzoq istiqbolga moliyaviy holatni bir butun holda va turli qismlarini 
o‗zgartirishni ishlab chiqish tushuniladi. Bashoratlash – bu obyektni yoki hodisani 
kelajakdagi me‘yoriy yoki maqbul holatlari, ularga erishish va ularni ro‗yobga 
chiqarishning alternativ yo‗llari to‗g‗risidagi ehtimolga yaqin tasavvurni ishlab 

---

474 
chiqishdir. Bashoratlash – boshqarishning iqtisodiy usullaridan biri bo‗lib, 
iqtisodiy tizimning kelgusidagi holatini aniqlab beruvchi rejalar ishlab chiqish va 
amalga oshirish yo‗llari, usullari va vositalari yig‗indisidir. 
Naqd pul oqimining bashorati biznes rejaning muhim jihatlaridan biridir. Bu 
orqali naqd pul oqimini nazorat qilish, yuzaga kelayotgan muammolarni oldini 
olish yoki mavjud imkoniyatlardan foydalanish mumkin bo‗ladi. 
Naqd pul oqimi bashorati qachon daromad olishni va qachon xarajatlarni 
qoplash zarurligini ko‗rsatadi.
Naqd pul oqimi bashoratlari o‗z ichiga quyidagilarni olishi shart: 
sotuvlardan tushgan barcha tushumlar va xaridorlardan olingan naqd pullarni; 
barcha xomashyo, qimmatli qog‗ozlar, ko‗chmas mulk va boshqalar uchun 
to‗lovlarni; boshqa xarajatlar uchun to‗lovlarni; oylik maosh, mukofot va 
boshqalar bo‗yicha chiqimlarni; uskuna va texnologiyalar xarid qilishni; kredit, 
grant yoki korxonaga jalb qilinayotgan boshqa resurslarni; kredit bo‗yicha 
to‗lovlarni; soliqlar va majburiy to‗lovlarni, ular bo‗yicha qarzlarni. 
Bashoratlashda o‗ta aniqlikni ta‘minlash qiyin jarayon. Lekin bu aniqlikni 
risklarni to‗g‗ri baholash orqali oshirish imkoni albatta mavjud. 
Pul oqimini bashoratlash aniq olingan muddatlarga (kelgusi oylar, choraklar, 
yillar kesimida amalga oshiriladi. Uning metodik jihatlarini quyida berib o‗tishimiz 
mumkin: