Toshkent moliya instituti o. Masharipnv Sh. Ilxomov

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Pul mablag'lari auditida qanday ma'lumot manbalaridan foydalaniladi?
   
2. 
   Kassa, hisob-kitob schyoti, valuta schyoti va boshqa maxsus schyotlarni tekshirishda qanday me’yoriy hujiatlar qo'llaniladi?
   
3. 
   Kassa muomalalari auditi qanday amalga oshiriladi? Un- ing kassani taftish qilishdan farqi nimada?
   
4. 
   Kassa operatsiyalarini tekshirishda ma'lumot manbalari bo'lib nimalar hisoblanadi?
   
5. 
   Kassa operatsiyalari tekshiruvining asosiy bosqichlari ni- malardan iborat?
   
6. 
   Pul hujjatlari va qimmatli qogozlar qanday tekshiriladi?
   
7. 
   Kassa muomalalari bo'yicha savolnoma qanday maqsad- lar uchun tuziladi? Kassa auditida eng ko‘p uchraydigan xato- lami ta'riflang.
   
8. 
   Hisob-kitob schyoti bo'yicha muomalalami tekshirish qanday amalga oshiriladi?
   
9. 
   Valuta schyoti auditining xususiyatlari nimalardan ihorat?
   
10. 
    Bankdagi maxsus schyotlar bo‘yicha muomalalar qanday tekshiriladi?
    

11. Banklarda schyotlami ochish va yopish qanday me'yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi?
IX mavzu. HISOB-KITOB, KREDIT MUOMALALARI VA
BOSHQA QARZLAR AUDTTI

1. 
   Hisob-kitob, kredit va boshqa qarzlar bo‘yicha muomalalar
   auditining uslubi
   

Bozor iqtisodiyoti sharoitida xojalik yurituvchi subyektlar o‘zaro hisob-kitoblami amalga oshiradilar, ya'ni erkin iqtisodiy munosabatga kirishadilar. Bunda mol yetkazib berish, ish, xiz- matlar bajarish va boshqa xojalik muomalalari vujudga keladi. Natijada subyektlar o'rtasida hisob-kitob muomalalarini amalga oshirish jarayoni vujudga keladi Masalan, mol yetkazib beruv- chilar bilan sotib olingan xomashyo, material, asbob-uskuna va boshqa tovar-moddiy boyliklar, haridor va buyurtmachilar bilan ortib jo‘natilgan mahsulot, transport tashkilotlari bilan yuklami tashish, soliq organlari bilan budjetga to'lovlar yuzasidan va h.k. Bulardan tashqari jismoniy shaxslar, xodimlar bilan turli xil hisoblashishlami amalga oshirish mumkin. Masalan, hisobdor shaxslar bilan safar xarajatlari yuzasidan, kreditga olingan tovar- moddiy boyliklarga to'lovlar yuzasidan va h.k.
Xojalik yurituvchi subyektlar o'rtasidagi tiisob-kitoblar asosan naqd pulsiz amalga oshiriladi. Naqd pullar korxonaning xizmat safarlariga, xojalikning mayda xarajatlariga hisobdorlik asosida beriladi.
«Korxonaning ba'zi xarajatlari hisobdor shaxslar tomonidan amalga oshiriladi. Korxonaning ayrim xodimlariga xizmat safari xarajatlari, ayrim mayda xojalik xarajatlari uchun kassadan mab- lag‘ beriladi. Hisob-kitob muomalalari xodimlar va yollangan shaxslar bilan mehnat haqi bo'yicha, hisobdor shaxslar hilan va boshqa muomalalar bo'yicha xodimlar bilan hisob-kitoblami o‘z ichiga oladi. Bu hisob-kitoblar asosan naqd pul bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun ichki hisob-kitoblar ataylab yoki bil- masdan ko‘p xato-kamchiliklarga yo‘! qo'yiladigan soha bo'lih. auditordan tekshiruvda maxsus e'tibor qaratishni talab etadi»¹.
Hisob-kitoblami auditorlik tekshiruvidan oMkazishdan asosiy maqsad buxgalteriya hisobidagi ichki hisob-kitob muomalalariga doir debitorlar va majburiyatlar aks ettiriiadigan bo'limning is- honchliligi. qo'llanilayotgan hisob va soliqqa tortish uslubiyotin- ing amaldagi me'yoriy hujjatlarga muvofiqligi to'g'risida likr shakllantirib, quyidagilarni aniqlashdan iborat:

• 
  tofiiqligi - barcha muomalalarning buxgalteriya hisobotida aks etlinlganligi. hisobga olinmay qolgan hisob-kitoblar yo'qligi;
  
• 
  mavjudlik - balans tuzish sanasiga ichki hisob-kitoblar (mehnat haqi. hisobdor summalar va boshqalar) bo'yicha ma- jburiyatlar mavjudligi;
  
• 
  majburiyatlar - ichki hisob-kitoblarga doir majburiyatlar summalari qonuniyligi va to‘g‘riligi;
  
• 
  baholashlar - ichki hisob-kitoblarga doir majburiyatlarning me'yoriy hujjatlarga muvofiq ravishda baholanganligi;
  
• 
  aniqligi - mehnat haqi va undan ushlanadigan summalar. xizmat safari bo'yicha sutkalik xarajatlar summasi va boshqalar- ning to‘g‘ri hisoblanganligi. buxgalteriya hisobi ma'lumotla- rining sintetik va analitik hisob registrlaridagi ma'lumotlarga mosligi;
  
• 
  hisob davrining cheklanganligi - ichki hisob-kitoblarga doir barcha majburiyatlar qachon vujudga kelgan bo‘lsa. aynan mana shu hisob davrida aks ettirilganligi:
  

Taqdim etish va bayon qilish - ichki hisob-kitoblarga doir majburiyatlarning barchasi hisob va hisobotga oid me'yoriy hu- liatlarga muvofiq bayon qilingan. turkumlangan va taqdim qilin- ganligi.
Ushbu maqsadga erishish uchun auditorlik tekshiruvida quy- idagi vazifalar hal etilishi lozim:

• 
  auditor tekshiruv mobaynida hisobot ko'rsatkichlarida jid- diy xatolar yo'qligiga yetarli darajada ishonch hosil qilish;
  
• 
  dalillami to'plash uchun har xil manbalardan shakllanadi- gan axborot bazasidan foydalanish;
  
• 
  auditor tekshiruvni hoshlashdan oldin ichki hisob- kitoblami lekshirish uchun zarur bo'lgan me'yoriy hujjatlar