Toshkent moliya instituti o. Masharipnv Sh. Ilxomov

7.3. Xodimlar bilan isb haqi bo‘yicha hisob-kitoblar
auditining uslubi
Korxona huxgalteriyasi har oyda xodimlarning shaxsiy schyotlariga hisoblab yozilgan ish haqi va xodimning boshqa daromadlari, miqdori, ushlab qolingan summalar va chegir- malar, shuningdek, to'lanishi lozim bo'lgan summalar haqidagi ma'lumotlami kiritadi. Shaxsiy schyotlami to'ldirishda asos bo‘bb ish vaqtidan foydalanilganlikni hisobga olish tabeli, ishbay mehnat uchun topshiriqlar, bajarilgan ishlar uchun topshiriq- buyurtmalar, vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik to‘g‘risidagi varaqa, mukofotlar to‘lash, moddiy yordam ko‘rsatish to‘g‘risidagi ma'muriyat buyruqlari (farmoyishlari), korxonaga kelib tushgan ijro hujjatlari va boshqalar hisoblanadi.
Misol. «Fayz» OAJ XK ga jismoniy shaxs 20 - yil 5 - apreldan oyiga 500000 so‘m maosh bilan buxgalter lavozimiga ishga qabul qilindi. Xodim iJgarigi ish joyidan ma’lumotnomani taqdim etdi, unga ko‘ra 20 - yil boshidan:
daromad - 156 0000 so'mni, daromad solig‘i - 302800 so‘mni tashkil qilgan. «Ish bcruvchining huyrug'i (T-l-son shakl) bilan ishga qabul rasmiylashtiriladi. Buyruq chiqarish uchun xodim bilan tuzilgan mchnat shartnomasi asos bo'ladi. Buyruq mehnat shartnomasi mazmuniga to‘liq mos ravishda chiqariJadi hamda xodimga tilxat bilan e'lon qilinadi».¹⁵ «Xodim shartnomada belgilangan kundan boshlab, (mazkur holatda — 20 - yil 5 - apreldan) mehnat majburiyatlarini bajarishga kirishishi lozim.¹⁶
Oyiga beriladigan maosh summasi - 500000 so‘m ham mehnat shartnomasida qayd etiladi ²
Buyruqqa asosan xodimga shaxsiy varaqa (Т-2-son shakl) to‘ldiriladi, ish hoshiagan paytidan 5 kun o'tgach mehnat daftarchasida ishga qabul qilinganligi haqida yozuv qayd etiladil hamda shaxsiy schyot (Т-54-son shakl) ochiladi, unga ish haqini hisob-kitob qilish uchun zarur barcha ma'lumotlar kiritiladi.
Oy tugagach, tabelchi yoki bunga vakolatli boshqa shaxs lomonidan rasmiylashtirilgan ish vaqtini hisobga olish tabeli (T- 12-son. Т-13-son shakllar) buxgalteriyaga topshiriladi. Tabelda tahel raqami. F.I.Sh., ishlangan soatlar soni, dam olish kunlari, turli sabablarga ko'ra ishga chiqilmagan kunlar soni ko'raatilgan holda barcha xodimlaming ro'yxali aks ettiriladi.
Buxgalteriya boshlang‘ich tabel hisobi ma'lumotlari asosida 20 - yil aprel oyi uchun ish haqini hisoblab chiqaradi. Besh kunlik ish haftasi deyilganda, aprel oyida 22 ish kuni hisobla- nadi. Xodim 15 - apreldan ishga qabul qilinganligi bois, agar ishga chiqmagan kunlar bo'lmasa. u mazkur oyda 20 ish kuni ishlagan bo‘ladi.
20 - yil aprel oyi uchun hisobjab yozilgan ish haqi summasi 454550 so‘mni (500000 : 22 x 20) tashkii qiladi (7.4-jadval).
Auditorlik tekshiruvi jarayonida auditor mazkur xojalik op- eratsiyasiga buxgaiteriya provodkasi to‘g‘ri berilganligiga e'tibor herishi кегак. 21-son BHMS ga muvofiq quyidagicha provodka berilishi nazarda tutilgan (7.5 -jadval).
«Наг bir xodimni unga tegishli davrda to'lanishi lozim bo'lgan ish haqining tarkibiy qismlari, olib qolingan ushlanmalar miqdori va asoslari. shuningdek. to‘lanadigan umumiy pul summasi haqida yozma shaklda xabardor qilish lozim»
Ish haqi hisob-kitobi hamda to'lanishi hisob-kitob-to‘lov qaydnomalari (Т-49-son shakl) yoki alohida hisob-kitob va to'lov qaydnomalarida (Т-51-son, Т-53-son shakllar) amalga oshiriladi.
7.4-jadval