Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

fiktiv marketing
kiradi. Bunda Sizga juda 
tezlik bilan rivojlanayotgan firmaning faoliyatida qatnashishinigiz taklif qilinadi. 
Bunda piramidaning tepasida turgan bir shaxs (
yoki shaxslar
) boshqa odamlari 
yollaydilar, ular esa o’z navbatida boshqalarini bu ishga jalb qilishga xarakat 
qiladilar va yollanganlarga boshqalarni xam jalb qilish muximligini uqtiradilar. 
Shunday qilib, ushbu tadbirda qatnashayotgan insonlar soni vaqt o’tishi bilan juda 
ham ko’payib ketadi. Xar bir yollangan odamga registratsiya qilinish uchun 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
ma’lum miqdorda badal to’lash so’raladi. Sizga boshqalarni yollash xuquqi qayd 
qilinganingizdan so’nggina beriladi. Xar bir yollangan inson uchun va Siz yollagan 
shaxslar yollagan odamlar uchun xam Siz ma’lum miqdorda pul xam olasiz va 
ishga qiziqib ketasiz. Shunday qilib, piramidaning eng tepasida turganlarning katta 
miqdordagi pul ishlab olishlariga imkoniyat tug’iladi. Odamlar yollab turilganda 
va pul miqdori xali ancha katta bo’lgan xolda bunday firma juda xam faol ravishda 
ishlab turadi, ko’pchilik firibgarlikni tushunib qolib, ularning ishlayotgan puli 
miqdori ancha kamayganida, piramidaning asoschilari qaergadir g’oyib bo’ladilar 
(
Bermud orollariga yoki dam olish maskanlariga
). Bunda ko’pincha obrazli qilib 
«
Piramida quladi
» deydilar. 
 
Piramidaning yana bir turi 
ko’p bosqichli marketing (
multi-le
v
el 
marketing 
- 
MLM
) deb ataladi. U yuqoridagi piramidadan printsipial jihatdan farq 
qilmaydi, lekin unda nafaqat yangi a’zolar jalb qilinadi, balki biror bir real tovar 
sotilishi xam tashkil qilinadi. Masalan, rasmlar, parfyumeriya maxsulotlari, dietik 
oziq-ovqat maxsulotlari, oziq-ovqatga 
«qimmatli va foydali
» bioqo’shimchalar, 
meditsina preparatlari va xakozolar. Oddiy sotuv shaxobchalarida bunday tovarlar 
unchalik chaqqon sotilmasligi uchun (
chunki ular ancha qimmat va unchalik 
foydali xam emas)
uni kuchli va ta’sirli reklama asosida piramida a’zolariga sotish 
amalga oshiriladi. Bunda asosiy shart – ma’lum miqdordagi oylik sotuv xajmiga 
erishishdir. Piramida a’zolari distribyuterlar deb ataladilar va sotuvdan tushgan 
mablag’ning bir qismiga egalik qilish xuquqiga egadirlar. Lekin pulning asosiy va 
katta qismi bunday turdagi piramidani tashkil qilgan asoschilar xamyoniga tushadi, 
albatta.